Ellinika Hoaxes - Οι κυνηγοί των ελληνικών διαδικτυακών ψεμάτων

Το να λες την Πρωταπριλιά ένα ψέμα είναι κάτι αθώο. Το να διασπείρεις στο διαδίκτυο ψευδείς ειδήσεις μπορεί να κρύβει από ανοησία έως δόλο. Ευτυχώς υπάρχουν τα Ellinika Hoaxes, που αποκαλύπτουν τα ελληνικά διαδικτυακά ψέματα. Ο εμπνευστής και ιδρυτής τους, Θοδωρής Δανιηλίδης, μας εξηγεί πώς τα… αφοπλίζουν.

«Ο συνδυασμός του λεμονιού και η μαγειρική σόδα έχει 1.000 φορές πιο ισχυρή επίδραση από τη χημειοθεραπεία». «Αυτή είναι η Ελληνίδα που “εκδικήθηκε” τον Β. Σόιμπλε κι “έριξε” 18 δις δολ. πρόστιμα στη VW». «Εικόνες φρίκης: αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο του Ισλάμ. Ο κάθε Έλληνας-Χριστιανός είναι πλέον στόχος στην πατρίδα του». «Προφητεία Αγίου Παΐσιου για τον Τσίπρα». «Νέα ασθένεια στο γυναικείο στήθος». Είναι ελάχιστοι από τους απίστευτους τίτλους ιντερνετικών δημοσιευμάτων που αναπαράγονται. Όσο και να μας φαίνονται εξωφρενικά πρέπει να σκεφτούμε πως σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημιές για την υγεία, αλλά και να καλλιεργήσουν κλίμα φόβου, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας… 

---

Πώς ξεκίνησαν τα Ellinika Hoaxes;

Είμαι 20 χρόνια χρήστης του διαδικτύου και στην πορεία των χρόνων αντιλήφθηκα πως η διασπορά ψευδών αναρτήσεων συνεχώς γιγαντώνεται. Έτσι μου μπήκε η ιδέα να ασχοληθώ με την αποκάλυψή τους. Στην πορεία συνάντησα και άλλους bloggers να ασχολούνται με τα μυθεύματα. Γνωριστήκαμε και δημιουργήσαμε ένα blog. Αυτό αγαπήθηκε, αλλά επειδή είδαμε πως δεν ήταν λειτουργικό το αναπτύξαμε σε σελίδα με την επονομασία Εllinika Hoaxes. Hoax στη γλώσσα του διαδικτύου σημαίνει η οποιαδήποτε ψευδής είδηση που αναπαράγεται. 

Εκτός από τα πιο εξωφρενικά, πώς καταλαβαίνετε πως κάποιο δημοσίευμα είναι ψευδές;

Ήδη στη σελίδα μας έχουμε αναρτήσει είκοσι ένα στοιχεία που μπορούν να σας ψυλλιάσουν ότι ένα δημοσίευμα είναι hoax: Όταν σας προτρέπουν να το αναπαραγάγετε. Όταν ένα σημαντικής σημασίας κείμενο δεν φέρνει την υπογραφή συντάκτη. Αν υπάρχουν πολλά ορθογραφικά λάθη. Αν χρησιμοποιούν υπερβολικούς τίτλους όπως «Σοκ», «Τρομακτικό» κ.λπ. ή υπάρχουν πολλά θαυμαστικά. Αυτά είναι κάποια από τα στοιχεία που μας βάζουν σε πειρασμό ώστε να ερευνήσουμε ένα δημοσίευμα. 

Κάνετε δημοσιογραφική έρευνα για τις αναρτήσεις σας;

Ναι, έχει τύχει να πάρουμε και τηλέφωνα προκειμένου να διασταυρώσουμε τα στοιχεία. Μέσα στον Μάρτιο προβλήθηκε έγχρωμη η ταινία με τον Χατζηχρήστο «Ο Μπακαλόγατος». Στο διαδίκτυο κυκλοφόρησε ο μύθος πώς το μπακάλικο που γυρίστηκε η ταινία υπάρχει και είναι σήμερα καφέ-ουζερί. Ψευδές, γιατί το μπακάλικο ήταν σκηνικό. Βρήκαμε τα στοιχεία που το αποδεικνύουν αλλά και το διασταυρώσαμε τηλεφωνώντας στην εταιρεία παραγωγής. 

Θα ασχοληθείτε με ένα ψέμα μόνο αν γίνει μεγάλη αναπαραγωγή;

Πολλά θέματα επανέρχονται κάθε χρόνο στην επικαιρότητα. Ας πούμε, πρόσφατα ασχοληθήκαμε με την είδηση «Έρχεται το πιο κρύο Πάσχα των τελευταίων 10 ετών». Γράψαμε για ποιους λόγους είναι ψευδής είδηση, αλλά ανακαλύψαμε και πως κάθε γιορτή (Πάσχα, 25η Μαρτίου κ.λπ.) ένα συγκεκριμένο blog γράφει μια παρόμοια είδηση. Όταν καταρρίπτουμε, για παράδειγμα, την είδηση «καρχαρίας επιτέθηκε σε κολυμβητή στην Κρήτη» καταρρίπτουμε μόνο τη συγκεκριμένη, αν χρειάζεται, βάσει αυτών που γράφει. Γιατί μπορεί στο παρελθόν να έχει επιτεθεί καρχαρίας, όπως μπορεί να συμβεί και στο μέλλον. Όσο για τα εξωφρενικά, σε βαθμό γελοιότητας ψέματα θα ασχοληθούμε μόνο όταν δούμε πως έχουν μεγάλη διασπορά στο διαδίκτυο. Αν ανακαλύψουμε πως ανάμεσα σε αυτούς που αναπαράγουν μια είδηση για να κάνουν πλάκα υπάρχουν και κάποιοι που την παίρνουν στα σοβαρά, τότε το θεωρούμε καθήκον να γράψουμε γι’ αυτή. 

Εκτός από οικονομικούς ή ξεκάθαρα κακόβολους σκοπούς έχετε ανακαλύψει και άλλους λόγους για τους οποίους γίνεται η παραγωγή ψεύτικων θεμάτων;

Υπάρχουν blogs που δεν έχουν πρωτότυπη ύλη. Οπότε κάνουν τα πάντα προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή του αναγνώστη, ώστε να αυξήσουν την επισκεψιμότητα, ελπίζοντας πως έτσι θα πάρουν διαφήμιση. Όσο πιο εξωφρενική η είδηση τόσο περισσότερο τραβάει την προσοχή. Μετά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως εκτός των ψεύτικων θεμάτων υπάρχουν και εκείνα που περιέχουν μαζί με τα αληθινά και αναληθή στοιχεία. Πολλές φορές ένα δημοσίευμα μπορεί να είναι και αποτέλεσμα παρεξήγησης. Κάπου, κάτι διάβασε κάποιος και διαφορετικά το κατάλαβε ή το μετέφρασε λανθασμένα. 

Έχετε δει hoaxes σε σοβαρούς ιστότοπους;

Ο οποιοσδήποτε μπορεί να πέσει –και ίσως ήδη έχει πέσει– θύμα ενός hoax. Θυμάμαι, για παράδειγμα, με την είδηση πως «ο ιδιοκτήτης της Corona όταν πέθανε άφησε την περιουσία του στο χωριό του» την είχαν πατήσει μεγάλες εφημερίδες. Ή το βίντεο που έδειχνε έναν άντρα να κατεβαίνει από ένα παράθυρο του Μπάκιγχαμ παίχτηκε σε μεγάλα κανάλια. Ήταν ψεύτικο. Να μην ξεχάσω και τις περιπτώσεις εκείνες που δημοσιεύματα σατυρικών σελίδων έχουν αντιμετωπισθεί ως αληθινές ειδήσεις! 

Ξέρετε αν υπάρχουν αναγνώστες που διαβάζοντάς σας έχουν συνειδητοποιήσει πως είχαν πέσει θύματα ενός ψέματος;

Έχουμε λάβει σχόλια και μηνύματα ευχαριστίας, οπότε, ναι, έχουμε επηρεάσει. Τώρα τελευταία πήραμε ένα μήνυμα από κάποιον που ο καρκινοπαθής ξάδελφός του ήθελε να ακολουθήσει μια εναλλακτική θεραπεία που είχε διαβάσει στο ίντερνετ. Το μήνυμα μάς ευχαριστούσε γιατί το άρθρο μας τον έπεισε να μην το κάνει. Αυτά είναι τα μηνύματα που μας δίνουν δύναμη να προχωρήσουμε.

Τι είδους αναγνώστες και ποιας ηλικίας πέφτουν πιο συχνά θύματα;

Περισσότερο από εμπειρία έχω καταλάβει πως πιο συχνά θύματα είναι ηλικιωμένοι αναγνώστες – οι νέοι είναι περισσότερο ψυλλιασμένοι. Όσο για το είδος του αναγνώστη, αυτό που μπορώ να πω είναι πως ένα ψευδές δημοσίευμα αναπαράγουν κυρίως όσοι, ως σκέψη, είναι κοντά στη λογική του. Σχεδόν δεν υπάρχει περίπτωση να πειστεί ένας «βαμμένος» συνωμοσιολόγος από την ανάρτησή μας, όσο αδιάσειστες και να είναι οι αποδείξεις μας. Αυτό ονομάζεται γνωστική ασυμφωνία. Μετά υπάρχουν και πολλοί αναγνώστες που σχολιάζουν ή αναπαράγουν κάτι χωρίς καν να το έχουν διαβάσει ή που δεν έχουν διαβάσει ολόκληρο το κείμενο. Αν σκεφτείς πόσοι άνθρωποι έχουν ακολουθήσει τον Σώρρα, μπορείς να αντιληφθείς πόσος κόσμος είναι διαθέσιμος να πιστέψει στο εξωφρενικό. 

Το Top 10 των αστικών μύθων με τα οποία έχετε ασχοληθεί;

Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποια γιατί συνεχώς ανανεώνεται το υλικό. Ας βάλω μόνο στο Top 10 τις συνωμοσιολογικές αναρτήσεις, με προεξέχουσες αυτές που αφορούν στους ψεκασμούς. 

Αντικρούετε μόνο τα ψευδή δημοσιεύματα και δεν μπαίνετε σε διαδικασία να αποκαλύψετε τους διακινητές τους; 

Δεν μας απασχολούν τα πρόσωπα αλλά τα θέματα. 

Εβδομαδιαίως πόσες αναρτήσεις κάνετε;

Τώρα τελευταία μπορεί να ανεβάζουμε και 3 άρθρα την ημέρα. Τη χρονιά που πέρασε είχαμε κατά μέσο όρο, μηνιαίως, εξήντα άρθρα.

Έχετε δεχτεί επιθέσεις από αυτούς που έχετε αποκαλύψει;

Είναι πολύ συχνό το φαινόμενο των απειλών. Οι περισσότερες από αυτές έχουν μείνει σε λόγια. Σε μια περίπτωση έχουμε καταφύγει εμείς στη δικαιοσύνη για ένα blog που μας συκοφαντούσε. 

Αλήθεια, ποια είναι η δουλειά σας;

Το επάγγελμά μου ήταν ναρκαλιευτής. Τώρα αφοπλίζω τις νάρκες του διαδικτύου. (γέλια)