Η ακροδεξιά στην Ευρώπη εργαλειοποιεί τα Χριστούγεννα ως σύμβολο πολιτισμικής άμυνας και ταυτότητας
Τα Χριστούγεννα εξελίσσονται σε νέο μέτωπο των πολιτισμικών πολέμων στην Ευρώπη. Ακροδεξιά κόμματα επιχειρούν να τα παρουσιάσουν ως σύμβολο «χριστιανικού πολιτισμού υπό απειλή», αυτοτοποθετούμενα ως οι τελευταίοι υπερασπιστές του απέναντι σε έναν υποτιθέμενα εχθρικό, κοσμικό και «woke» κόσμο.
Η ρητορική αυτή δεν είναι καινούργια, ούτε μένει στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το αφήγημα περί «πολέμου κατά των Χριστουγέννων» καλλιεργείται εδώ και χρόνια από συντηρητικά μέσα, με τον Ντόναλντ Τραμπ να δηλώνει μάλιστα ότι «επανέφερε» τη φράσηMerry Christmasως πράξη αντίστασης στην πολιτική ορθότητα. Το ίδιο μοτίβο υιοθετείται πλέον και στην Ευρώπη.
Η Τζόρτζια Μελόνι και τα Χριστούγεννα ως πολιτική ταυτότητα για την ακροδεξιά
Στην Ιταλία, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι έχει αναγάγει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων σε βασικό στοιχείο της πολιτικής της ταυτότητας. Έχει κατ’ επανάληψη καταγγείλει «ιδεολογικές» προσπάθειες αλλοίωσης των Χριστουγέννων, υπερασπιζόμενη την παρουσία της φάτνης σε δημόσιους χώρους και απορρίπτοντας αλλαγές σε καθιερωμένα έθιμα.
Η ίδια έχει δηλώσει ότι τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν τις αξίες της Γέννησης και όχι να συνδέουν τα Χριστούγεννα αποκλειστικά με δώρα και φαγητό. Φέτος, μάλιστα, ανακοίνωσε πως απείχε από το αλκοόλ μέχρι τα Χριστούγεννα, προβάλλοντας μια εικόνα πνευματικότητας και παράδοσης.
Από τη Γαλλία στη Γερμανία: κοινή ρητορική, κοινός στόχος
Αντίστοιχες θέσεις εκφράζουν το Εθνικό Συναγερμό στη Γαλλία και το Vox στην Ισπανία, που αντιδρούν σε ουδέτερες γιορτινές αναφορές και ζητούν την επαναφορά θρησκευτικών συμβόλων σε δημαρχεία και δημόσιους χώρους. Στη Γερμανία, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) υποστηρίζει ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές χάνουν τον «γερμανικό χαρακτήρα» τους, διακινώντας συχνά παραπληροφόρηση για την υποτιθέμενη αντικατάσταση χριστιανικών εθίμων από μουσουλμανικές παραδόσεις.
Το χριστουγεννιάτικο φεστιβάλ ως πολιτικό εργαλείο
Το κόμμα της Μελόνι, οι Αδελφοί της Ιταλίας, έχει μετατρέψει το μήνυμα σε θέαμα. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει το φεστιβάλAtreyu, με χριστουγεννιάτικα δέντρα, παγοδρόμιο, Άγιο Βασίλη και έντονη πολιτική παρουσία. Η εκδήλωση φιλοξενείται πλέον στο εμβληματικό Castel Sant’Angelo, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και περαστικούς.
Όπως σημειώνουν πολιτικοί αναλυτές, η επιλογή αυτή συμβάλλει στην «αποστιγματοποίηση» της ακροδεξιάς, παρουσιάζοντάς την ως ένα ευρύτερο, σύγχρονο συντηρητικό ρεύμα με λαϊκή απήχηση.
Χριστιανισμός ως πολιτισμικός δείκτης, όχι ως πίστη
Παρά τη ρητορική, η θρησκεία συχνά λειτουργεί περισσότερο ως πολιτισμικός κώδικας παρά ως ζωντανή πίστη. Οι περισσότεροι πρωταγωνιστές αυτής της στρατηγικής δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι, ενώ μόνο μειοψηφία των ψηφοφόρων τους είναι ενεργοί πιστοί.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής Ντανιέλε Αλμπερτάτσι, ο χριστιανισμός χρησιμοποιείται ως εργαλείο χάραξης ορίων μεταξύ «εμείς» και «οι άλλοι», ιδίως μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της προηγούμενης δεκαετίας που ερμηνεύτηκαν ως «σύγκρουση πολιτισμών».
Το πολιτικό στοίχημα των Χριστουγέννων
Η αμηχανία της κεντροαριστεράς απέναντι στη θρησκεία στον δημόσιο χώρο αφήνει πεδίο ελεύθερο στην ακροδεξιά. Ουδέτερες εκφράσεις όπως «εορταστική περίοδος» ερμηνεύονται ως πολιτισμική υποχώρηση, ενώ κάθε απόφαση αφαίρεσης θρησκευτικών συμβόλων προκαλεί πολιτική σύγκρουση.
Η ειρωνεία είναι ότι πολλές χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά πρόσφατες και βαθιά εμπορευματοποιημένες. Ωστόσο, η συναισθηματική τους φόρτιση – οικογένεια, παιδικές μνήμες, τοπική ταυτότητα – τις καθιστά εξαιρετικά αποτελεσματικό πολιτικό όπλο.
Καθώς τα φώτα ανάβουν και οι οικογένειες φωτογραφίζονται δίπλα στα χριστουγεννιάτικα δέντρα, η πολιτική δεν εξαφανίζεται, απλώς ντύνεται με λαμπάκια, νοσταλγία και εποχική θαλπωρή.
14°
