Δικαίωμα στην άμβλωση: Όταν η Ιστορία έχει κέφια επιστρέφει στο... Παρίσι

Στις 24 Ιουνίου του 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ακύρωσε τον νόμο που έδινε το δικαίωμα στις γυναίκες να προσφεύγουν στην οικειοθελή διακοπή της κύησης. Πρόκειται για τον νόμο που ψηφίστηκε και κυρώθηκε από τον ίδιο θεσμό προ δεκαετιών αναγνωρίζοντας το δικαίωμα στις γυναίκες να ελέγχουν αυτές και μόνον το κορμί τους. Ένα δικαίωμα τόσο αυτονόητο, τουλάχιστον για τις γενιές που μεγάλωσαν, διδάχτηκαν, σπούδασαν και ένιωσαν τον κόσμο κατά τη διάρκειά των χρόνων της μεγάλης ανατροπής, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1995.

Προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης. Το δικαίωμα αυτό, της έκτρωσης, όπως και μία σειρά άλλων «αυτονόητων» δικαιωμάτων, όπως τα απολύτως καθημερινά που αφορούσαν στις απαγορεύσεις στη μετακίνηση των Αφροαμερικανών με τη δημόσια συγκοινωνία στον αμερικανικό νότο, τη συνεκπαίδευση μικρών μαύρων και λευκών Αμερικανών στα σχολεία, το δικαίωμα συν-ούρησης των Αφροαμερικανών με τους λευκούς στα δημόσια αλλά και ιδιωτικά ουρητήρια των ΗΠΑ, αυτά και άλλα πολλά, σημαντικά και λιγότερο σημαντικά, είχαν να κάνουν με τον πυρήνα της ανατροπής ενός ανελέητου συντηρητικού κατεστημένου. Μίας εδραιωμένης κυρίαρχης άποψης της λευκής, προτεσταντικής, φανατικά αντισοσιαλιστικής και οικονομικά ακραίας ελευθεριακής (libertarian) μερίδας της αμερικανικής κοινωνίας. Οι συνθήκες και κάποια συγκεκριμένα ποιοτικά στοιχεία εμβολίασαν την αμερικανική κοινή γνώμη με άλλα αντισώματα στα μέσα της δεκαετίας του 1960-1970. Η ανατροπή συνετελέσθη με τους πολιτικούς συσχετισμούς που ίσχυαν τότε.

Εξήντα χρόνια αργότερα οι συσχετισμοί μετατοπίστηκαν, τα ποσοστά άλλαξαν και τα δικαιώματα που για έξι δεκαετίες φάνταζαν αυτονόητα, όπως το δικαίωμα στην έκτρωση, ακυρώθηκε.

Στη διεθνή πολιτική ορολογία εισέβαλε ο όρος «δικαιωματιστής» - «δικαιωματισμός». Ανάδοχοι του όρου αυτού ήταν και είναι στην αφετηρία αυτής της ιδιότυπης ιδεολογικής εισβολής, οι πάσης προέλευσης θεωρητικοί ή απλοί ακτιβιστές του αναθεωρητισμού. Διότι αναθεωρητές δεν είναι μόνον ο Πούτιν και ο Ερντογάν, επειδή απλά μας συμφέρει ή μας ταιριάζει λόγω συγκυρίας. Είναι και ο Τραμπ, η Μελόνι, ο Μπόρις Τζόνσον και οι συνοδοιπόροι τους. Είναι πάνω από όλα όσοι, πίσω από την καταδίκη των αναμφισβήτητων υπερβολών του... «δικαιωματισμού», εγείρουν απαιτήσεις και προβάλλουν αιτήματα που στοχεύουν στην ακύρωση των ουσιαστικών κεκτημένων των γενιών της μεγάλης ανατροπής.

Η ανατροπή αυτή δεν συντελέστηκε μόνον στα πεδία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως τελικό παράγωγο μίας κοινωνικής δυναμικής. Συντελέστηκε και στην επιστήμη, στον νομικό πολιτισμό της Δύσης, στην Τέχνη, στη γραφή και τη συγγραφή. Αυτή η ανατροπή συνέβαλε ως όχημα στην τεχνολογική επανάσταση που, από τα ιδιωτικά γκαράζ τρελών επιστημόνων από την Καλιφόρνια και τα πανεπιστημιακά εργαστήρια της ανατολικής ακτής, κατέληξαν στην οικοδόμηση ενός εντελώς διαφορετικού μοντέλου του επιχειρείν. Οι λίγες γενιές της μεγάλης ανατροπής συνέταξαν τον νέο χάρτη μίας νέας αισθητικής. Πρόκειται για την αισθητική η οποία επηρέασε τα ΜΜΕ, τον τρόπο γραφής των ειδήσεων, τη μανιέρα εκπομπής στα ερτζιανά, την τηλεόραση, την εικόνα γενικά αλλά και ειδικά.

Πριν από λίγα εικοσιτετράωρα, στις αρχές της τρέχουσας εβδομάδας στην καρδιά της Ευρώπης, στο Παρίσι, η Γαλλική Δημοκρατία με μία σπάνια και ιστορική ομοφωνία έδωσε μία θεσμική αλλά και εκκωφαντική απάντηση σε όλους εκείνους οι οποίοι επί μία δεκαετία τώρα επιχειρούν να αποδομήσουν τον τρόπο με τον οποίο κάποιες γενιές, δύο με τρεις για την ακρίβεια, έβλεπαν τον κόσμο. Πρόκειται για εκείνους και εκείνες που ενηλικιώθηκαν στα τέλη του Πολέμου και δημιούργησαν στη δεκαετία του 1950 και μετά. Δηλαδή 70, 60, 50, 40 ακόμη και 30 χρόνια πριν.

Προφανώς και όλοι αυτοί και αυτές δεν είχαν το αλάθητο, το χάρισμα του παντοτινού, ούτε και βρίσκονται στο απυρόβλητο. Προφανώς και κάθε ανατροπή εμπεριέχει την υπερβολή, ακόμη και το σπέρμα της αναίρεσής της. Προφανέστατα κάθε ιστορική περίοδος έχει ημερομηνία λήξης στην κυριαρχία των αξιωμάτων (και των ιδεολογημάτων) στα οποία κατέληξε.

Πριν από λίγα εικοσιτετράωρα, η Γαλλική Εθνοσυνέλευση προίκισε την κοινή ευρωπαϊκή μας κουλτούρα με ένα νέο όπλο. Ενέταξε στον Καταστατικό Χάρτη της Γαλλίας το αναφαίρετο πλέον δικαίωμα των γυναικών να προσφεύγουν στην οικειοθελή διακοπή της κύησης.

Αν κάποιοι νέοι πολιτικοί συσχετισμοί στο μέλλον αποφασίσουν πως σε ένα φασιστικό ή σταλινικό μοντέλο εξουσίας αυτό το δικαίωμα απορρίπτεται, θα πρέπει να προσφύγουν σε συνταγματική αλλαγή. Αν διαθέτουν τα ποσοστά και τη δυνατότητα θα σημαίνει πως η Ιστορία για άλλη μία φορά απέδειξε πως η ίδια δεν επαναλαμβάνεται αλλά πως οι άνθρωποι παραμένουν οι ίδιοι.

Η πολιτική αυτή πράξη της γαλλικής πολιτικής ελίτ έρχεται να απαντήσει σε ένα ξεκάθαρο ερώτημα. Οι δυτικές δημοκρατίες μπορούν ακόμη να αντισταθούν στον κίνδυνο ανατροπής τους και εάν ναι, τότε πώς;

Υπάρχει εναλλακτική διέξοδος στη μηχανιστική έως και μοιρολατρική συμπεριφορά εκείνης της ανησυχητικά μεγάλης μερίδας των Αμερικανών η οποία συμπεριφέρεται ωσάν η επανεκλογή του Τραμπ να είναι ιστορικά αναπόφευκτη και όπως αναπόφευκτη θα είναι και η πολιτική, πιθανώς και συνταγματική (;) εκτροπή του αμερικανικού μοντέλου;

Η σύγχρονη αμερικανική εμπειρία δίδασκε πως η αμερικανική δημοκρατία είναι σε θέση να αυτορυθμίζεται διότι διαθέτει τα απαιτούμενα θεσμικά αντίβαρα τα οποία εξουδετερώνουν τις ακραίες τάσεις της εξουσίας ή των επί μέρους εξουσιών. Ότι δηλαδή το σύστημα είναι θωρακισμένο. Η προέλαση των ακροδεξιών ορδών του Τραμπ στο Καπιτώλιο τον Ιανουάριο του 2020 κατέδειξε όμως πως και η αμερικανική δημοκρατία είναι δυνατόν να καταρρεύσει εκ των έσω, αν τα αντίβαρα είναι ήδη υπό έλεγχο.

Είναι προφανές πως η διχασμένη αμερικανική κοινωνία χρειάζεται ένα υπαρκτό, ισχυρό και αποτελεσματικό αντίβαρο ως πολιτική πρόταση. Αν αυτό το αντίβαρο δεν εμφανιστεί άμεσα, τότε ενδεχομένως κάποιες επεξεργασμένες σκέψεις στη Δυτική Ακτή να εμφανιστούν ως ισχυρή εναλλακτική πρόταση.

Ήταν χειμώνας του 1996 όταν σε ένα πολύ γνωστό δικηγορικό γραφείο του Σιάτλ, κάποιοι μεγαλοδικηγόροι οι οποίοι στις χαλαρές συζητήσεις τους με Ευρωπαίους δημοσιογράφους αναφέρονταν σε κολοσσούς όπως την Boeing ή τη Microsoft, κατέληγαν χαμογελώντας: «Αλλά και εάν τα πράγματα δεν εξελιχθούν θετικά και το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα, τότε μην ξεχνάτε ότι η Καλιφόρνια μαζί με την πολιτεία της Ουάσινγκτον και την British Columbia του Καναδά συγκροτούν την 5η οικονομία στον πλανήτη».

Ας αναρωτηθούμε τι ήθελαν να πουν οι μεγαλοδικηγόροι στο Σιάτλ, την πόλη όπου ήδη το 1996 ο κυβερνήτης ήταν Αφροαμερικανός και ο δήμαρχος Κινέζος και η πόλη διέθετε τις περισσότερες θεατρικές αίθουσες ανά κάτοικο στις ΗΠΑ.

Απέναντι από την είσοδο του Λευκού Οίκου στο κέντρο της πλατείας στέκει ο ανδριάντας του Gilbert du Motier, Marquis de Lafayette. Τι γυρεύει ο ανδιάντας ενός Γάλλου αριστοκράτη, στρατηγού των επαναστατών, στην πλατεία με τους δεκάδες homeless στο κέντρο του σημερινού κόσμου; Ο ρόλος αυτής της συγκεκριμένης μνήμης είναι να αναπαράγει μία αλήθεια. Ότι η ανατροπή για να νομιμοποιηθεί χρειάζεται εκτός του ανατροπέα και τους θεσμούς. Η Γαλλική Δημοκρατία διαθέτει ακόμη τη δυνατότητα ή και το κουράγιο να ενσωματώνει και υπερσυντηρητικούς, βλέπε ακροδεξιούς, βουλευτές και γερουσιαστές σε καταστατικούς νόμους ιστορικής και πολιτικά υπερβατικής εμβέλειας. Θα ήταν άραγε εφικτό σε μία χώρα σαν την Ελλάδα να ενσωματωθούν στον Καταστατικό της Χάρτη αρχές όπως το δικαίωμα στην έκτρωση ή ο διαχωρισμός Κράτους και Εκκλησίας; Είναι ζήτημα πολιτικού χρονισμού και κοινωνικού συγχρονισμού και πάντως δεν εξαρτάται απαραίτητα από την πολιτική καταγωγή των υποστηρικτών μίας τέτοιας πρωτοβουλίας. Ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών επιβλήθηκε στην Ελλάδα από έναν κεντροδεξιό πολιτικό και το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην έκτρωση στη Γαλλία από τον κεντροδεξιό Εμανουέλ Μακρόν. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Γάλλων πολιτικών που καταψήφισαν την πρότασή του δεν προέρχονται, όπως θα ανέμενε κανείς, από το ακροδεξιό κόμμα της Μαρίν Λεπέν αλλά από του συντηρητικούς Ρεπουμπλικάνους. Είναι προφανές πως η ιστορία έχει κέφια και παίζει δύσκολα παιγνίδια.