Σαν σήμερα 1 Μαΐου γιορτάζεται η μέρα των εργατών - Πώς ξεκίνησε και πώς καθιερώθηκε - Η ιστορία της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα
Σαν σήμερα, 1 Μαΐου, τιμώνται οι αγώνες των εργατών. Είναι η ημέρα που η εργατική τάξη, με συγκεντρώσεις και πορείες, προβάλλει τα κοινωνικά και οικονομικά της επιτεύγματα και καθορίζει το διεκδικητικό της πλαίσιο για το μέλλον.
Η προέλευση της Εργατικής Πρωτομαγιάς εντοπίζεται στα εργατικά και συνδικαλιστικά κινήματα στα τέλη του 19ου αιώνα.
Τον Μάιο του 1886, κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης εργατών που απαιτούσαν οκτάωρη εργασία στην πλατεία Haymarket του Σικάγο, επικράτησε πανικός όταν μια βόμβα εξερράγη και η αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον του πλήθους. Η υπόθεση Haymarket χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα για εκτεταμένη καταστολή των εργαζομένων και για συλλήψεις συνδικαλιστών. Προηγήθηκαν και επιτυχημένες διεκδικήσεις εργαζομένων στον Καναδά το 1872.
Προοδευτικές οργανώσεις και εργατικά κόμματα σε όλο τον κόσμο άρχισαν να γιορτάζουν την Εργατική Ημέρα την 1η Μαΐου τιμώντας τους εργαζόμενους που διεκδίκησαν τα δικαιώματά τους στην πλατεία Haymarket. Ωστόσο, αρχικά η Εργατική Ημέρα καθιερώθηκε να εορτάζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1894 την πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου κυρίως για να απομακρυνθεί το εργατικό κίνημα από τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία του.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες η πρώτη Εργατική Ημέρα γιορτάστηκε την Τρίτη 5 Σεπτεμβρίου 1882, στη Νέα Υόρκη, σύμφωνα με τα σχέδια του Κεντρικού Εργατικού Συνδικάτου. Μέχρι το 1894, 23 ακόμη πολιτείες είχαν υιοθετήσει την ημέρα και στις 28 Ιουνίου 1894, ο Πρόεδρος Γκρόβερ Κλίβελαντ υπέγραψε νόμο που καθιστούσε την πρώτη Δευτέρα του Σεπτεμβρίου κάθε έτους εθνική εορτή. Ακόμα και σήμερα η 5η Σεπτεμβρίου είναι αφιερωμένη στους αγώνες των εργαζομένων.
Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19ο αιώνα. Η πρώτη απεργία επί Οθωμανικής διοίκησης έγινε το 1888 στη Δράμα. Οι καπνεργάτες είχαν ως κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες απασχολούνταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως. Οι αγώνες των καπνεργατών της εποχής ήταν τόσο κρίσιμοι που μπορεί να ισχυριστεί κανείς με ασφάλεια ότι οι πρώτοι αγώνες του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα ανήκαν στο καπνεργατικό κίνημα.
Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στο νεοελληνικό κράτος, από τον Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη, ενός εκ των πρωτοπόρων του συνδικαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Το 1893 έγινε ο πρώτος μαζικός εορτασμός στην Ελλάδα, όταν 2.000 εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας ανάμεσα σε άλλα οκτάωρο, να καθιερωθεί η Κυριακή ως αργία και να υπάρχει υγειονομική περίθαλψη και σύνταξη στα θύματα εργατικών ατυχημάτων με έξοδα της Πολιτείας.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε σχεδόν κάθε χρόνο. Σταθμό στους εορτασμούς του προηγούμενου αιώνα αποτέλεσε η Εργατική Πρωτομαγιά του 1936. Η μητέρα του 25χρονου αυτοκινητιστή Τάσου Τούση θρήνησε το γιο της, που έγινε ο πρώτος νεκρός της αιματηρής καταστολής της διαδήλωσης των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης. Η φωτογραφία που απαθανάτισε τη μητέρα του να τον θρηνεί μόνη στο μέσον του δρόμου στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατίας, η οποία δημοσιεύθηκε στον Τύπο αποτέλεσε την έμπνευση του Γιάννη Ρίτσου για τη συγγραφή της συλλογής του «Ο Επιτάφιος».
Στα χρόνια της ναζιστικής Κατοχής, οι εκδηλώσεις είχαν απαγορευθεί, ωστόσο, και το 1942 και το 1943 έγιναν απεργίες και συγκεντρώσεις πολύ περιορισμένης κλίμακας. Η Πρωτομαγιά του 1944 έχει μείνει στην ιστορία ως «μαύρη ημέρα», καθώς οι κατοχικές δυνάμεις πήραν 200 κρατούμενους από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, τους οδήγησαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής και τους πολυβολούσαν κατά ομάδες 20 κρατουμένων από τις δέκα το πρωί μέχρι τις δύο το μεσημέρι.
Η πρώτη Πρωτομαγιά μετά την Κατοχή γιορτάστηκε στις 10 Μαΐου με δεκάδες χιλιάδες να συγκεντρώνονται στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Τις επόμενες δεκαετίες δεν επιτρέπονταν πάντα οι επετειακές εκδηλώσεις με αποκορύφωμα την επταετία της Δικτατορίας που απαγόρευσε κάθε συγκέντρωση. Η πρώτη μεγάλη συγκέντρωση με μαζική συμμετοχή των εργαζόμενων μετά την πτώση της Χούντας έγινε το 1975.
Γεγονότα σαν σήμερα 1 Μαΐου
880: Εγκαινιάζεται στην Κωνσταντινούπολη η Νέα Εκκλησία, θέτοντας το πρότυπο για όλες τις μεταγενέστερες ορθόδοξες εκκλησίες βυζαντινού ρυθμού.
1328: Επικυρώνεται η Συνθήκη Εδιμβούργου-Νορθάμπτον, με την οποία το Βασίλειο της Αγγλίας αναγνωρίζει το Βασίλειο της Σκωτίας ως ανεξάρτητο κράτος.
1707: Εφαρμόζεται ο Νόμος της Ένωσης, με τον οποίο το Βασίλειο της Αγγλίας και το Βασίλειο της Σκωτίας σχηματίζουν το Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας.
1753: Δημοσιεύεται το Species Plantarum του Κάρολου Λινναίου. Αυτή είναι η επίσημη ημερομηνία έναρξης της ταξινόμησης των φυτών σύμφωνα με το Διεθνή Κώδικα Βοτανικής Ονοματολογίας.
1776: Ο Ιησουίτης Άνταμ Βάισχαουπτ ιδρύει τους Ιλλουμινάτι στο Ίνγκολστατ (Άνω Βαυαρία).
1786: Κάνει πρεμιέρα στη Βιέννη η όπερα του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ Οι Γάμοι του Φίγκαρο.
1840: Εκδίδεται στο Ηνωμένο Βασίλειο το πρώτο γραμματόσημο (πένι μπλακ).
1844: Ιδρύεται η αστυνομία του Χονγκ Κονγκ, η δεύτερη σύγχρονη αστυνομική δύναμη του κόσμου και η πρώτη της Ασίας.
1851: Η βασίλισσα Βικτωρία ανοίγει τη Μεγάλη Έκθεση στο Κρύσταλ Πάλας του Λονδίνου.
1862: Αμερικανικός Εμφύλιος Πόλεμος: ο στρατός της Ένωσης ολοκληρώνει την κατάληψη της Νέας Ορλεάνης.
1865: Η αυτοκρατορία της Βραζιλίας, η Αργεντινή και η Ουρουγουάη υπογράφουν τη Συνθήκη της Τριπλής Συμμαχίας.
1866: Ξεσπούν ρατσιστικές ταραχές στο Μέμφις (Τενεσσί). Μέχρι τις 3 Μαΐου σκοτώνονται 46 μαύροι και δύο λευκοί. Οι αναφορές περί φρικαλεοτήτων επηρέασαν την ψήφιση της 14ης τροπολογίας του Συντάγματος των Η.Π.Α.
1886: Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής πραγματοποιούνται συλλαλητήρια με αίτημα την οκτάωρη εργασία. Σε ανάμνηση των διαδηλώσεων, η 1η Μαΐου εορτάζεται σε πολλές χώρες ως Εργατική Πρωτομαγιά.
1888: Λαμβάνει χώρα η πρώτη απεργία στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση ελλαδικό χώρο, στην πόλη της Δράμας, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.
1893: Ανοίγει η Διεθνής Έκθεση του Σικάγου.
1898: Ισπανοαμερικανικός πόλεμος: το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ καταστρέφει τον ισπανικό στόλο στον κόλπο της Μανίλα, στην πρώτη ναυμαχία του πολέμου.
1915: Το RMS Λουζιτάνια αναχωρεί από τη Νέα Υόρκη για τη 202η, και τελευταία, διέλευση του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού. Έξι ημέρες αργότερα, το πλοίο τορπιλίζεται στα ανοικτά των ακτών της Ιρλανδίας με απολογισμό 1.198 νεκρούς.
1931: Εγκαινιάζεται στη Νέα Υόρκη το Εμπάιρ Στέιτ Μπίλντινγκ.
1944: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: 200 Έλληνες εκτελούνται από τους Γερμανούς στο σκοπευτήριο της Καισαριανής ως αντίποινα για τη εκτέλεση του υποστράτηγου Κρεχ στους Μολάους.
1945: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Ο υπουργός προπαγάνδας των Ναζί Γιόζεφ Γκαίμπελς και η σύζυγός του, Μάγδα, αυτοκτονούν στον κήπο του Ράιχ έξω από το Καταφύγιο του Χίτλερ. Τα παιδιά τους έχουν επίσης σκοτωθεί με κατάποση χαπιών κυανίου που εισήγαγε στο στόμα τους η μητέρα τους, Μάγδα.
1945: Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Οι Γιουγκοσλάβοι Παρτιζάνοι απελευθερώνουν την Τεργέστη.
1960: Ιδρύονται οι δυτικές ινδικές πολιτείες Γκουτζαράτ και Μαχαράστρα.
1960: Ψυχρός πόλεμος: Κατάρριψη του U2 από τους Σοβιετικούς. Ο Φράνσις Γκάρι Πάουερς, πετώντας με κατασκοπευτικό αεροπλάνο πάνω από τη Σοβιετική Ένωση, καταρρίπτεται πυροδοτώντας διπλωματική κρίση.
1961: Ο Φιντέλ Κάστρο ανακηρύσσει την Κούβα σοσιαλιστικό κράτος και καταργεί τις εκλογές.
1967: 9 νεκροί, 56 τραυματίες και 16.000 άστεγοι από καταστροφικό σεισμό που πλήττει την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.
1976: Σκοτώνεται σε αυτοκινητικό δυστύχημα ο αγωνιστής Αλέκος Παναγούλης.
1977: Τριάντα τέσσερις άνθρωποι σκοτώνονται στην πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια των εορτασμών της εργατικής Πρωτομαγιάς.
1994: Ο τρεις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής της Φόρμουλα 1 Άιρτον Σένα σκοτώνεται σε ατύχημα στο Γκραν Πρι που διεξάγεται στην Ίμολα.
2004: Η Κύπρος μαζί με τις Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Τσεχία εντάσσονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Γεννήσεις σαν σήμερα 1 Μαΐου
1218: Ιωάννης Α΄, κόμης του Αινώ
1218: Ροδόλφος Α΄, βασιλιάς της Γερμανίας
1245: Φίλιππος Γ΄, βασιλιάς της Γαλλίας
1604: Λουδοβίκος, κόμης του Σουασόν
1672: Τζόζεφ Άντισον, Άγγλος πολιτικός και συγγραφέας
1811: Ανδρέας Λασκαράτος, Έλληνας συγγραφέας
1852: Σαντιάγο Ραμόν ι Καχάλ, Ισπανός ιστολόγος και νευροεπιστήμονας
1868: Φρειδερίκος Κάρολος της Έσσης, βασιλιάς της Φινλανδίας
1896: Μαρκ Γουέιν Κλαρκ, Αμερικανός στρατηγός
1900: Ινιάτσιο Σιλόνε, Ιταλός συγγραφέας και πολιτικός
1909: Γιάννης Ρίτσος, Έλληνας ποιητής
1910: Γιόζεφ Άλλεν Χάινεκ, Αμερικανός αστρονόμος
1913: Χάτζι Λέσι, Αλβανός πολιτικός και στρατιωτικός
1916: Γκλεν Φορντ, Καναδός ηθοποιός
1918: Δημήτρης Παπαδήμος, Έλληνας φωτογράφος
1924: Νίκος Βασταρδής, Έλληνας ηθοποιός
1925: Σκοτ Κάρπεντερ, Αμερικανός αστροναύτης
1927: Αλμπέρ Ζαφί, πρόεδρος της Μαδαγασκάρης
1929: Ραλφ Ντάρεντολφ, Γερμανός κοινωνιολόγος
1944: Ελένη Ανουσάκη, Ελληνίδα ηθοποιός
1940: Φαχρουντίν Αχμέτ, οικονομολόγος από το Μπανγκλαντές
Η διεθνής κατάσταση, όπως διαμορφώνεται στο τέλος του τρέχοντος έτους, θυμίζει έντονα την τελευταία χρονιά πριν από την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
11°
