Νάζι Ματάνι, Άριαν Γιουνέσι, Νικόλας Ντάμον Παπαδημητρίου: Τρεις Ιρανοί μιλούν για την έκρυθμη κατάσταση στη χώρα τους, τα δικαιώματα των γυναικών και τις αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις.
Νάζι Ματάνι: Γίνε η φωνή μας
«Είμαι γεμάτη οργή. Έχουν περάσει περισσότερες από 65 ημέρες με τους ανθρώπους στο Ιράν να παλεύουν υπό το σύνθημα: Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία. Να σκοτώνονται, να ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου, να κρατούνται, να βιάζονται στις φυλακές και ωστόσο υπάρχει μια εκκωφαντική σιωπή από τους ηγέτες του κόσμου».
Η Νάζι Ματάνι είναι μία δυναμική γυναίκα - ζει στην Ελλάδα τα τελευταία 5 χρόνια. Συμμετέχει στις συγκεντρώσεις που κάνει η ιρανική κοινότητα κάθε Σάββατο στην πλατεία Συντάγματος, ενώ η ενημέρωση της για τα όσα εξελίσσονται στη χώρα της, από την οποία έφυγε πριν από δέκα χρόνια, είναι συνεχής: «Περισσότερα από 15.000 άτομα έχουν συλληφθεί και η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο, καθώς η πλειοψηφία των βουλευτών ζήτησε την εκτέλεσή τους».
Προηγουμένως, εργάστηκε για τουλάχιστον πέντε χρόνια ως δημοσιογράφος στην Ινδία, ενώ από το Ιράν έφυγε πριν από δέκα χρόνια, απογοητευμένη με την κατάσταση.
Εκφράζει έντονη αγωνία και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: «Αυτή τη στιγμή εξελίσσεται μια γενοκτονία στο Κουρδιστάν του Ιράν. Πόλεις όπως το Μαχαμπάντ, η Τζαβανρούντ και το Πιρανσάχρ πνίγονται στο αίμα. Το Κουρδιστάν ήταν πάντα καταπιεσμένο από το καθεστώς, αλλά ειδικά τους τελευταίους δύο μήνες έχει στοχοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό», λέει προχωρώντας σε καταγγελία για εξαιρετικά βίαιη καταστολή.
«Οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε χρήματα, τρόφιμα και φάρμακα, παρ' όλα αυτά κάθε βράδυ δίνουν τον αγώνα τους, σκοτώνονται, πηγαίνουν στις κηδείες, θάβουν τα πτώματα και επιστρέφουν στους δρόμους για να πάρουν εκδίκηση».
«Το καθεστώς έχει κόψει το διαδίκτυο, μαζί με τις σταθερές γραμμές τηλεφώνου και το ρεύμα. Ο μόνος τρόπος για να επικοινωνήσει κανείς με αυτήν την κόλαση είναι μόνο μέσω ιρακινών SIM, καθώς οι πόλεις είναι κοντά στα σύνορα και μπορούν να λάβουν σήμα από τις ιρακινές εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Τα λίγα βίντεο που διέρρευσαν δείχνουν στρατιωτικές ομάδες να εισέρχονται στις πόλεις με τεθωρακισμένα οχήματα και να πυροβολούν απευθείας τους πολίτες στους δρόμους και στα σπίτια τους. Δεκάδες παιδιά έχουν σκοτωθεί», τονίζει και προσθέτει: «Γίνονται επιδρομές σε σπίτια πολιτών και βανδαλίζονται οι περιουσίες τους. Χρησιμοποιούνται πολυβόλα για την καταστολή των διαδηλωτών. Επιπλέον, τα νοσοκομεία δεν δέχονται τους τραυματίες και τα στρατεύματα εμποδίζουν την υποδοχή αίματος από δωρεές πολιτών».
Η κ. Ματάνι εκτιμά ότι ο αριθμός των νεκρών στις κουρδικές πόλεις αυξάνεται σημαντικά. «Οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε χρήματα, τρόφιμα και φάρμακα, παρ' όλα αυτά κάθε βράδυ δίνουν τον αγώνα τους, σκοτώνονται, πηγαίνουν στις κηδείες, θάβουν τα πτώματα και επιστρέφουν στους δρόμους για να πάρουν εκδίκηση και πάλι κάποιοι άλλοι σκοτώνονται όταν ζητούν δικαιοσύνη για τους συντρόφους τους - αυτός ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται καθημερινά».
«Αυτοί οι άνθρωποι είναι εντυπωσιακά γενναίοι και ατρόμητοι, πολεμούν με γυμνά χέρια και σκοτώνονται, αλλά δεν εγκαταλείπουν. Πολλοί άνθρωποι από άλλες πόλεις έχουν ενωθεί μαζί τους για να πολεμήσουν και να πεθάνουν δίπλα τους, ειδικά από τουρκικές πόλεις», σημειώνει για να συμπληρώσει ότι η ενημέρωση εντός Ιράν γίνεται μόνο μέσω των social media. Η «η γενναιότητα και η αντίστασή τους είναι εντυπωσιακή, αλλά ταυτόχρονα σε κάνει έξαλλο: Αυτές οι πολύτιμες ψυχές δεν είναι αθάνατες. Και αυτό που μπορούμε να κάνουμε, εκτός από το να είμαστε μάρτυρες, είναι να το μοιραστούμε με τον κόσμο. Η διάδοση της βαρβαρότητας του καθεστώτος προς τους Κούρδους».
«Χρειαζόμαστε τη φωνή σας για να ενημερώσουμε τον κόσμο και να σταματήσουμε το καθεστώς. Γίνε η φωνή μας», καταλήγει.
Άριαν Γιουνέσι: Οι νέοι και η «εκδίκηση της διασποράς»
«Κλαίω συνέχεια, έχω μεγάλη θλίψη για όσα συμβαίνουν στο Ιράν - βλέπουμε μικρά παιδιά, πιο μικρά από τα δικά μου, να χάνουν τη ζωή τους διεκδικώντας το αυτονόητο».
Η Άριαν Γιουνέσι είναι Ιρανή της διασποράς με έντονη κοσμοπολίτικη αύρα. Η οικογένειά της έφυγε από τη χώρα το 1986 κι εκείνη έφτασε στην Ελλάδα το 1991, ακολουθώντας τη βρετανίδα μητριά της, που εργαζόταν στη βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα. Σπούδασε κοινωνιολογία στο Πάντειο και για πολλά χρόνια εργάστηκε στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Είναι μητέρα δύο κοριτσιών που τα έκανε σε νεαρή ηλικία.
Το Ιράν το επισκέπτεται τακτικά, έχει γνώση και αντίληψη της κατάστασης - άλλωστε έχει τακτική επικοινωνία με φίλους και συγγενείς της στη χώρα. «Μίλησα με έναν ξάδερφο μου, οι διαδηλωτές δεν θέλουν πλέον καμία μεταρρύθμιση, το βασικό αίτημα τους είναι να πέσει το καθεστώς», λέει και συμπληρώνει: «Δεν τους θέλει ο κόσμος, περίπου το 82% του πληθυσμού». Σημειώνει μάλιστα ότι ακόμα και γυναίκες που συνειδητά φοράνε τις μαντίλες διαμαρτύρονται - «ακόμα και όσοι είναι θρησκευόμενοι», λέει και προσθέτει ότι το κυρίαρχο αίσθημα αυτή τη στιγμή είναι: «Να φύγουν αυτοί και βλέπουμε». «Στη συνείδηση του κόσμου τα θεμέλια έχουν καταρρεύσει, είναι ένα αυταρχικό καθεστώς».
«Όποτε πάω στο Ιράν έχω μεγάλη λαχτάρα, χαρά! Αλλά μετά από 2-3 μέρες θέλω να φύγω. Επικρατεί χάος», σημειώνει και τονίζει ότι στην Τεχεράνη αν έχεις την οικονομική δυνατότητα μπορείς να απολαύσεις δυτικές χαρές, καθώς υπάρχει ένα υπόγειο καθεστώς απολαύσεων για όσους αντέχει το βαλάντιο τους. Τονίζει ότι η θρησκευτική ηγεσία της χώρας είναι άνδρες άνω των 60 ετών, «τα παιδιά του Χομεϊνί», ενώ στον χώρο της πολιτικής επικρατεί έντονη διαφθορά. «Η κυβέρνηση έπρεπε να συμφιλιωθεί με το λαό - έκαναν εκατομμύρια να μην τους θέλουν», υπογραμμίζει.
Στο ερώτημα για το πώς ενημερώνεται ο κόσμος, τη στιγμή που υπάρχει έντονη λογοκρισία, λέει ότι «οι άνθρωποι μιλάνε τηλεφωνικώς και ενημερώνουν ο ένας τον άλλο», προσθέτοντας ότι η ίδια μιλάει τακτικά με τους συγγενείς της εκεί. Υπογραμμίζει ότι κι από τις κοινότητες υπάρχει ενημέρωση, για παράδειγμα τους εξηγούν ότι τα πράγματα είναι δύσκολα, να μην βγαίνουν πολύ έξω κι ούτω καθεξής. Επισημαίνει ότι κάποια social media δουλεύουν μέσω vpn που σπάει το φίλτρο των απαγορεύσεων, άρα η πληροφορία, έστω μετ' εμποδίων, κυκλοφορεί.
«Στους δρόμους έχουν βγει κυρίως οι νέοι άνθρωποι, ηλικίας από 15 έως 25 ετών, καθώς και μέρος της εργατικής τάξης», αναφέρει, ενώ παρατηρεί ότι η εξέγερση απολαμβάνει μεγάλη υποστήριξη από τους Ιρανούς του εξωτερικού: «Θα μπορούσα να πω ότι έχουμε την εκδίκηση της διασποράς».
Παρομοιάζει τα γεγονότα με όσα συνέβησαν τον Δεκέμβριο του 2008 στην Αθήνα, ενώ ερωτηθείσα για το πώς εκτιμά ότι θα τελειώσει απαντά αφοπλιστικά: «Ένας θεός ξέρει τι θα γίνει... Ίσως συνεχιστεί για ακόμα ένα εξάμηνο, μετά θα γίνει κάποια μεταρρύθμιση. Κανείς δεν ξέρει, δεν ενημερωνόμαστε σωστά, υπάρχει χάος». Και εκφράζει το βαθύ φόβο «να μην γίνουμε Συρία».
«Μέσα στα σπίτια υπάρχει σχετική ελευθερία, έξω φοβούνται...».
Μιλάει για τις φίλες της που επέλεξαν να μείνουν στο Ιράν, «είναι πολύ μορφωμένες - θέλουν και επίσημα ισότητα, καθώς ανεπίσημα υπάρχει μέσα στις οικογένειες, στα νοσοκομεία, στα πανεπιστήμια». Τι σημαίνει επίσημη ισότητα; «Να μην είναι υποχρεωμένες να φοράνε μαντίλα, να μην χρειάζονται για την έκδοση διαβατηρίου την άδεια του συζύγου τους, πολλά τέτοια».
Θεωρεί ότι οι γυναίκες στο Ιράν ενδέχεται να είναι πιο φεμινίστριες κι από τις Ευρωπαίες: «Δεν υπάρχει άλλη λύση... έχεις να αντιμετωπίσεις ένα τέρας», λέει και σχολιάζει πως «μέσα στην οικογένεια υπάρχει ελευθερία, φοβούνται όμως το καθεστώς και τη θρησκευτική κουλτούρα. Μέσα στα σπίτια υπάρχει σχετική ελευθερία, έξω φοβούνται...».
Πιστεύει ότι στο Ιράν υπάρχει ισχυρό ποσοστό ανθρώπων χωρίς θρησκευτικές αγκυλώσεις, που πλέον δεν επιθυμεί το θεοκρατικό καθεστώς, παράλληλα υπογραμμίζει τη σημασία των πολλών Αφγανών προσφύγων που είναι ενταγμένοι στον τρόπο ζωής των ισλαμιστών, ως εκ τούτου υποστηρίζουν το στάτους κβο.
Νικόλας Νταμόν Παπαδημητρίου: Ο κόσμος δεν θα παραιτηθεί με τίποτα
«Δεν είναι ακόμα το καθεστώς με την πλάτη στον τοίχο, αλλά αν συνεχιστεί η εξέγερση πιστεύω πώς θα φτάσουμε σε αυτό το σημείο». Ο Νικόλας Ντάμον Παπαδημητρίου είναι ελληνοϊρανός -η μητέρα του είναι Ιρανή- κι έχει επισκεφτεί τη χώρα το 2009.
Ο 35χρονος τουρκολόγος είναι εξαιρετικά ευαισθητοποιημένος με το θέμα, «εδώ και χρόνια». Τονίζει ότι δεν μπορεί να προβλέψει την έκβαση, καθώς «ο κόσμος δεν θα παραιτηθεί με τίποτα - ακόμα κι αν μειωθεί η ένταση ή αδρανοποιηθεί, θα αναθερμανθεί με την επόμενη ευκαιρία, δεν θα κάνει πίσω ο κόσμος στην διεκδίκηση του».
Στο Ιράν «σέβονται πολύ το αίμα του χύνεται, δεν το διαγράφουν και θέλουν να το τιμήσουν», λέει κι εκφράζει την άποψη ότι αυτή η εξέγερση διαφέρει δομικά από τις προηγούμενες καθώς τον τόνο δίνει η νέα γενιά: «Αυτή η γενιά είναι σε μέσες άκρες ξεκούραστη, δεν έχει σχέση με τη γενιά που έζησε την ισλαμική επανάσταση, τον πόλεμο Ιράν - Ιράκ». Οι σημερινοί 40αρηδες «δεν έχουν ψυχικά αποθέματα και αντοχές», ενώ «η μετέπειτα γενιά είναι κουρασμένη γιατί έπρεπε να χτίσει στα συντρίμμια του πολέμου».
«Η τωρινή γενιά με τους 20άρηδες, που δεν έχουν τα βάρη του παρελθόντος, είναι πιο εξοικειωμένη με τα σόσιαλ μίντια, έχει την ευελιξία και την ευστροφία να μεταδώσει τα αιτήματα της στον έξω κόσμο, κάτι που στο παρελθόν γινόταν μόνο με τις ιρανικές ταινίες στα διεθνή φεστιβάλ». Λέει ότι όλο αυτό δεν τον κάνει πιο αισιόδοξο, αλλά «πιο ρεαλιστή στο να καταλάβω αυτά τα παιδιά».
«Δεν υπάρχει ελευθερία λόγου, ο κόσμος φοβάται: Είναι σαν να πήγαινε το BBC -το 1969- στην πλατεία Συντάγματος και να ρωτάει τους Έλληνες για την χούντα».
Θεωρεί ότι η πλειονότητα των Ιρανών τάσσεται εναντίον του καθεστώτος, αλλά δεν υπάρχει κάποια αξιόπιστη μέτρηση λόγω της έντονης λογοκρισίας. «Δεν υπάρχει ελευθερία λόγου, ο κόσμος φοβάται: Είναι σαν να πήγαινε το BBC -το 1969- στην πλατεία Συντάγματος και να ρωτάει τους Έλληνες για την χούντα».
«Η πλειονότητα των ανθρώπων θέλει την αλλαγή, σε αντίθεση με τα πρώτα χρόνια της ισλαμικής επανάστασης, την πρώτη περίοδο της θεμελίωσης του καθεστώτος. Τότε οι θρησκευόμενοι ήταν με το καθεστώς, το οποίο όμως απέτυχε να υλοποιήσει τις οικονομικές του υποσχέσεις και όσα ακόμα λαϊκιστικά είχε πει. Το χάσμα πλουσίων και φτωχών μεγάλωσε», τονίζει.
«Αυτή τη στιγμή, η θρησκευτική ταυτότητα στον μέσο Ιρανό δεν είναι στοιχείο για να εκτιμήσουμε αν είναι υπέρ ή κατά του καθεστώτος. Υπάρχουν γυναίκες που φοράνε συνειδητά το τσαντόρ αλλά διεκδικούν την ελεύθερη επιλογή για όλες τις γυναίκες, ακόμα και εκείνες που αρνούνται να το φορέσουν».
Ο κ. Παπαδημητρίου επισημαίνει ότι τα γεγονότα του τελευταίου τριμήνου -ειδικά οι πρώτες αντιδράσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό- τον επιβεβαίωσαν: Ο ίδιος πάντα υποστήριζε ότι οι γυναίκες στο Ιράν αποτελούν ιδιότυπη περίπτωση στο μουσουλμανικό κόσμο, καθώς είναι «δυναμικές, εξελίξιμες, με διάθεση για ζωή, με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης». Και προσθέτει: «Μου παρουσίαζαν τις Ιρανές ως καθυστερημένες», ενώ προΐστανται της εξέγερσης.
Ο ίδιος επισημαίνει ότι οι Ιρανοί «δεν είναι τόσο θρησκόληπτοι» όσο τους παρουσίαζαν. Αντιθέτως, όσοι κατά το παρελθόν στήριξαν το θεοκρατικό καθεστώς, το έκαναν «για λόγους ταυτότητας ή για ιδιοτελείς σκοπούς». Αναφέρει μάλιστα το σχόλιο της μητέρας του, που εκτιμά ότι «οι Ιρανοί δεν είναι περισσότερο ή λιγότερο θρησκευόμενοι από τους Έλληνες».
Σε αντίθεση με την Τουρκία, στο Ιράν η πορεία είναι αντίστροφη, καθώς «όλο και περισσότερες γυναίκες δεν θέλουν να φοράνε την μαντίλα, αλλά δεν μπορούν να κάνουν κι αλλιώς εφόσον είναι υποχρεωμένες από το νόμο να καλύπτονται δημοσίως άνω των 9 ετών». Και σημειώνει την απαίτηση του καθεστώτος για υποχρεωτική χρήση της μαντίλας και από τις αλλοδαπές γυναίκες που επισκέπτονται το Ιράν, κάτι που ζημιώνει τον τουρισμό στη χώρα, μολονότι οι αρχές είναι πιο επιεικείς απέναντι στις ξένες σε περίπτωση που δεν φοράνε σωστά την μαντίλα.
Αναφέρεται στη Φαϊζέ Ραφσαντζανί, την κόρη του πρώην προέδρου, την οποία χαρακτηρίζει «αμαζόνα με τσαντόρ» καθώς, όπως λέει, είναι μία μετριοπαθής «ισλαμίστρια φεμινίστρια».
Η Ραφσαντζανί μετά την έναρξη της τωρινής εξέγερσης φυλακίστηκε καθώς εξ αρχής τη στήριξε. Η ίδια έχει καταδικάσει το καθεστώς, τονίζοντας ότι καταπάτα δικαιώματα, ότι έχει αποτύχει στην οικονομία, ενώ έχει ταχθεί υπέρ της μεταρρύθμισης. Ήτα μάλιστα εκδότρια ενός γυναικείου περιοδικού και το 2000 αποφάσισε να δημοσιεύσει το μήνυμα το εξόριστης αυτοκράτειρας Φαράχ για τον ερχομό του νέου έτους. Αυτή η απόφαση οδήγησε στο να κλείσει το έντυπο και η ίδια να φυλακιστεί.
Σχολιάζοντας την απόφαση των ποδοσφαιριστών του Ιράν να μην ψάλουν τον εθνικό ύμνο της χώρας στο πρώτο παιχνίδι με την Αγγλία, ο κ. Παπαδημητρίου σημειώνει ότι πρόκειται για ενέργεια ουσίας, καθώς δείχνει αντίθεση με το καθεστώς. Ο εθνικός ύμνος του Ιράν άλλαξε από το 1979 και η άρνηση να τον ψάλεις σηματοδοτεί ότι δεν αναγνωρίζεις το καθεστώς, «είναι μία πράξη αντίστασης».
16°
