Η εκδίκηση της Ροζ Καμπέρ

Η νεαρή γυναίκα έφτασε στην πολυκατοικία που βρισκόταν στον αριθμό 39 της rue de l’Université, στο Παρίσι, λίγο πριν τις επτά το βράδυ, στις 6 Δεκεμβρίου 1893. Στις 18:45, σύμφωνα με όσα γράφτηκαν την επόμενη μέρα, ζήτησε να δει τον γιατρό. Ήταν πρώην ασθενής του, είπε. Ο υπηρέτης την ενημέρωσε ότι ο Δρ Ζορζ Ζιλ ντε λα Τουρέτ βρισκόταν ακόμη στην κλινική, αλλά η μαυροντυμένη γυναίκα επέμενε ότι έπρεπε να τον δει. Θα περίμενε. Ένα τέταρτο αργότερα ο γιατρός επιστρέφει, μπαίνει στο γραφείο του, η γυναίκα τον ακολουθεί κι αρχίζει να τον κατηγορεί ότι της κατέστρεψε τη ζωή. Την είχε υποβάλει, έλεγε, σε ύπνωση με αποτέλεσμα να χάσει την ελεύθερη βούλησή της και να είναι πλέον εντελώς ανίκανη να εργαστεί και να ζήσει τον εαυτό της.

Ο γιατρός της είπε ότι τη θυμόταν μόνο αμυδρά. Ή και καθόλου. Τι ήθελε; Πενήντα φράγκα, ως αποζημίωση για τη βλάβη που της είχε προκαλέσει. Ήταν πράγματι δική του ασθενής στο νοσοκομείο της Σαλπετριέρ; Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο μέντοράς του, ο περίφημος Δρ Ζαν Μαρτέν Σαρκό είχε αρχίσει να εφαρμόζει τη θεραπεία της ύπνωσης στις γυναίκες που είχαν διαγνωστεί ως υστερο-επιληπτικές. Να ήταν λοιπόν αυτή η εμφανώς διαταραγμένη νεαρή κυρία μια από τις πολλές υστερο-επιληπτικές, όπως ονομάζονταν, ασθενείς που παρακολουθούσε με τους συναδέλφους του στην κλινική;

Ο Δρ Τουρέτ προτείνει στην απρόσκλητη επισκέπτρια να την οδηγήσει πίσω στην Σαλπετριέρ και να αναλάβει προσωπικά τη θεραπεία της. Η Ροζ Καμπέρ, έτσι ήταν το όνομά της, παραμένει σιωπηλή, αδιάφορη για την προσφορά του. Εκείνα τα 50 φράγκα ήταν οπωσδήποτε προτιμότερα από τον οικειοθελή εγκλεισμό. Αλλά ο γιατρός αρνείται να πληρώσει. Η Ροζ σηκώνει το περίστροφο και πυροβολεί. Η πρώτη σφαίρα βρίσκει τον γιατρό στην άκρη του λαιμού. Ο Δρ Τουρέτ είναι τυχερός, το τραύμα είναι επιφανειακό. Το ήξερε ήδη από τη στιγμή που ένιωσε το αίμα να κυλάει προς την πλάτη του. Δύο ακόμη σφαίρες έχουν χάσει τον στόχο τους.

Μέσα σε λίγα λεπτά, προτού προλάβει ακόμη να έρθει η Αστυνομία, στο ιατρείο θα φτάσει ο συνάδελφος του θύματος, ο γιατρός Ζορζ Γκινόν. Όπως ο ίδιος θα έγραφε αργότερα στη λεπτομερή αναφορά του για το περιστατικό, βρήκε τη γυναίκα να κάθεται ήρεμη στην αίθουσα αναμονής. «Ξέρω ότι αυτό που έκανα ήταν λάθος, αλλά ήταν απαραίτητο. Πλήρωσε, τουλάχιστον, ο ένας από αυτούς» την άκουσε να λέει. Φαίνεται ότι η Ροζ κατηγορούσε δύο ακόμη γιατρούς ότι την είχαν υπνωτίσει παρά τη θέλησή της. Δεν αποκλείεται να διάλεξε τον Δρ Τουρέτ επειδή είχε διαβάσει μια συνέντευξή του με θέμα την ύπνωση που είχε δώσει δύο ημέρες νωρίτερα στον δημοσιογράφο Ζορζ Μοντοργκέιγ και την εφημερίδα L’ Eclair, για να επαναλάβει αυτό που με πάθος υποστήριζε καιρό τώρα: Το πρόσωπο που βρίσκεται σε ύπνωση διατηρεί την ηθική κρίση του. Δεν μπορεί κανείς να του υποβάλλει τη διάπραξη εγκλήματος. Παραδόξως (ή όχι και τόσο παραδόξως) εξαιρεί το έγκλημα του βιασμού.

Όση ώρα η Αστυνομία έκανε άνω κάτω το διαμέρισμα της Ροζ για να ανακαλύψει απλώς αποκόμματα γύρω από την ύπνωση και την υστερία, ο γιατρός έκανε ένα μικρό χειρουργείο για την αφαίρεση της σφαίρας. Το βράδυ είχε συνέλθει αρκετά από το σοκ ώστε να γράψει μια επιστολή προς τον Μοντοργκέιγ, με τον οποίο ήταν φίλοι, όπου του περιγράφει όσα συνέβησαν κλείνοντας με τη φράση «Τι παράξενη ιστορία!»

Ποια ήταν εκείνη η γυναίκα που εμφανίζεται ένα χειμωνιάτικο βράδυ για να πάρει την εκδίκηση που είναι σίγουρη ότι δικαιούται; Ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για εκείνη. Είχε γεννηθεί στις 23 Ιουνίου 1864 στο Πουασί. Το πατρικό της όνομα ήταν Λεκόκ. Για τον άντρα που παντρεύτηκε δεν είναι γνωστό τίποτε πέρα από το επώνυμό του. Λίγα χρόνια προτού φτάσει στο κατώφλι ενός από τους γνωστότερους γιατρούς της γαλλικής πρωτεύουσας, η Ροζ είχε διαγνωστεί με υστερο-επιληψία. Ή με παραισθήσεις. Ή με τρέλα. Είχε νοσηλευτεί στην κλινική της Αγίας Άννας και στην Σαλπετριέρ. Ή και μόνο στην Σαλπετριέρ. Ο φάκελος με τη διάγνωση έχει χαθεί σε κάποια αρχεία, οι πληροφορίες που έχουν φτάσει ως εμάς είναι συγκεχυμένες, ακόμη κι αντικρουόμενες. Κανείς δεν αναζήτησε τις λεπτομέρειες γύρω από την περίπτωσή της.

Κατά την απολογία της, η νεαρή θα ισχυριστεί ότι ο γιατρός ήταν κρυφά ερωτευμένος μαζί της. Και ότι κατά τη διάρκεια ύπνωσης που της είχε κάνει στο παρελθόν, από κοντά αλλά κι εξ αποστάσεως, είχε εξαφανίσει τη βούλησή της. Το αποτέλεσμα; Είχε εγκατασταθεί μέσα της ένα πνεύμα που της είχε υποδείξει να τον δολοφονήσει. Οι τρεις διακεκριμένοι συνάδελφοι του Δρ Τουρέτ που κλήθηκαν να γνωματεύσουν για τη διανοητική της κατάσταση, ήταν βέβαιοι πως η κυρία Καμπέρ έχει παραισθήσεις. Έτσι αντί να οδηγηθεί σε δίκη κι από εκεί στη φυλακή, η δράστις θα βρεθεί πίσω στην κλινική της Αγίας Άννας.

Κανείς δεν ξέρει ποια στιγμή η Ροζ έλεγε την αλήθεια. Πίστευε πράγματι ότι κάποια φωνή της υπέδειξε να πυροβολήσει τον γιατρό ή το επινόησε μετά την πράξη της, γνωρίζοντας ότι έτσι θα γλίτωνε τις συνέπειες; Κι ήθελε άραγε να εκδικηθεί ειδικά τον Τουρέτ; Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι λίγο την ενδιέφερε ο συγκεκριμένος γιατρός. Άλλωστε, μετά από μερικά ακόμη χρόνια εγκλεισμού, η Ροζ θα έκανε άλλη μια επίθεση – αυτή τη φορά σε έναν νοσοκόμο, ορμώντας καταπάνω του με ένα πιρούνι. Ήταν πια 1910, ήταν 46 ετών κι η επίθεση ήταν μέρος μιας επιχείρησης απόδρασης που στέφθηκε με επιτυχία.

Έχει γραφτεί ότι η Αστυνομία την εντόπισε ένα χρόνο αργότερα να εργάζεται ως μοδίστρα. Είχε στο μεταξύ εγκαταλείψει το όνομα Καμπέρ και συστηνόταν ως Ροζ Λεκόκ. Τα όργανα της τάξης διαπίστωσαν ότι η κυρία Λεκόκ ήταν απολύτως ήρεμη και λογική, πράγμα που τους οδήγησε στην απόφαση να την αφήσουν στην ησυχία της. Δεν γνωρίζουμε τι θα έλεγαν οι γιατροί, αλλά εκ του αποτελέσματος μπορούμε με ασφάλεια να αποφανθούμε ότι ένας χρόνος εκτός ασύλου της έκανε καλό.

Ως το τέλος της ζωής της κανείς δεν σκέφτηκε να την αναζητήσει για να της ζητήσει να αφηγηθεί την ιστορία της. Ή αν αυτό συνέβη, δεν σώθηκε η μαρτυρία για να φτάσει ως εμάς. Και κανείς δεν γνωρίζει εάν ανάμεσα στις αμέτρητες φωτογραφίες με συμπτώματα υστερίας που συνθέτουν τους τρεις τόμους της περίφημης «Iconographie photographique de la Salpêtrière» θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τη Ροζ Λεκόκ Καμπέρ. Μπορεί η Ροζ να είχε βρεθεί σε κάποιο γεμάτο αμφιθέατρο, αφημένη στον έλεγχο του Ζαν Μαρτέν Σαρκό και των συναδέλφων του καθώς επιδείκνυαν τα συμπτώματα εκείνης της μυστηριώδους ασθένειας σε ένα ετερόκλητο πλήθος όπου (πράγμα καθόλου περίεργο) εκτός από τους φοιτητές Ιατρικής και τους συναδέλφους τους υπερεκπροσωπούνταν οι ζωγράφοι κι οι ηθοποιοί. Εκεί οι υστερο-επιληπτικές Γαλλίδες έδιναν στο καθηλωμένο κοινό τους αυτό που ήθελε.

Ποια μπορεί να ήταν τα συμπτώματα της υστερίας ή της τρέλας που είχαν διαγνώσει οι νευρολόγοι όταν ήταν ακόμη εικοσάχρονη; Τα πολλά που πλέον γνωρίζουμε για τις υστερικές ασθενείς του 19ου αιώνα, μας επιτρέπουν να κάνουμε υποθέσεις: Δεν αποκλείεται η Ροζ να αγαπούσε πολύ το διάβασμα, με αποτέλεσμα να παραμελεί το νοικοκυριό, να αδιαφορεί για τις κοινωνικές δραστηριότητες και να κρύβεται με ένα βιβλίο στο χέρι. Ή μπορεί να της άρεσαν υπερβολικά οι άντρες και το φλερτ. Ή να μην της άρεσαν καθόλου οι άντρες. Ή να ήταν βυθισμένη στη μελαγχολία. Ή στις ονειροφαντασίες και στη μουσική. Μπορεί η Ροζ να είχε και παραισθήσεις. Ή να μην μπορούσε να κατεβάσει μπουκιά.

«Μέσα μου υπάρχουν στην πραγματικότητα δυο διαφορετικοί άνθρωποι, ένας πνευματικός κι ένας σωματικός, οι σκέψεις μου δεν ανήκουν μόνο σε εμένα, αλλά σε αυτούς τους δυο που με έχουν καταλάβει» έλεγε η ίδια στους γιατρούς που την εξέτασαν τον Δεκέμβριο του 1863, σε μια απόπειρα να αρθρώσει κάτι που οι άλλοι δεν ήξεραν τότε ακόμη πώς να ακούσουν. Οι παραισθήσεις, λέγεται, επέστρεψαν μαζί με τα γηρατειά. Κι η Ροζ οδηγήθηκε πίσω στην κλινική της Αγίας Άννας, όπου άφησε την τελευταία της πνοή στα 91 της χρόνια. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, δεν επέστρεψε ποτέ σε θάλαμο νοσοκομείου. Πέθανε πράγματι στα 91, ελεύθερη και διαυγής.