Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στις 10 στιγμές της δεκαετίας που πέρασε, που μας άλλαξαν τη ζωή
Δέκα μεγάλες ανθρωπιστικές κρίσεις, μία για κάθε χρόνο από το 2010 έως και το 2019, κάποιες εκ των οποίων συνεχίζονται. Σε κάθε μία από αυτές, από το σεισμό στην Αϊτή μέχρι την προσφυγική κρίση στη Μεσόγειο οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ήταν εκεί. Ο Βασίλης Στραβαρίδης, γενικός διευθυντής του ελληνικού τμήματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μιλάει στην ATHENS VOICE γι’ αυτές.
Μόλις μία μέρα μετά τον σεισμό της 12ης Ιανουαρίου, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν μία από τις μεγαλύτερες επείγουσες παρεμβάσεις στην ιστορία τους. Ο απολογισμός ήταν τραγικός: εκατοντάδες χιλιάδες νεκροί και τραυματίες, και εκατομμύρια άστεγοι. Τον Οκτώβριο, έπειτα από την εμφάνιση επιδημίας χολέρας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κινητοποίησαν εκατοντάδες εργαζομένους για να ανταποκριθούν, ανοίγοντας περισσότερα από 50 θεραπευτικά κέντρα χολέρας σε όλη την Αϊτή, ξεκινώντας μαζικές εκστρατείες εκπαίδευσης υγείας και παρέχοντας φροντίδα σε πάνω από 100.000 ασθενείς.
Η καταστροφική ξηρασία, οι παρατεταμένες συγκρούσεις, το διαλυμένο σύστημα υγείας και η περιορισμένη πρόσβαση για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις επιδείνωσαν την ανθρωπιστική κρίση στη Σομαλία το 2011. Εκατοντάδες χιλιάδες Σομαλοί κατέφυγαν στην πρωτεύουσα, το Μογκαντίσου, ή πέρασαν τα σύνορα προς την Κένυα ή την Αιθιοπία, αναζητώντας βοήθεια. Εξασθενημένοι και υποσιτισμένοι, ζούσαν σε άθλιες συνθήκες συνωστισμού, με περιορισμένη πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Στο Μογκαντίσου, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κλιμάκωσαν τις δραστηριότητές τους, ανοίγοντας δομές υγείας σε 12 νέα σημεία. Παρείχαν, επίσης, βασική φροντίδα υγείας, χειρουργικές επεμβάσεις, επισιτιστική υποστήριξη, θεραπεία για χολέρα και ιλαρά, εμβολιασμούς και μαιευτική φροντίδα, ενώ μοίρασαν και είδη πρώτης ανάγκης σε εκτοπισμένους και τοπικούς πληθυσμούς.
Στην επαρχία Μαμπάν της πολιτείας Άνω Νείλου, υπολογίζεται ότι 110.000 εκτοπισμένοι σε τέσσερις καταυλισμούς εξαρτώνταν αποκλειστικά από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις. Ωστόσο, η παρέμβαση δεν μπόρεσε να καλύψει ούτε τις βασικές ανάγκες, ενώ σε ορισμένους καταυλισμούς το ποσοστό θνησιμότητας είχε γίνει διπλάσιο του ορίου έκτακτης ανάγκης μέχρι τον Ιούλιο. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έκαναν έκκληση για περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια, καθώς οι ομάδες λειτουργούσαν τρία αυτοσχέδια νοσοκομεία και επτά κινητές κλινικές στους καταυλισμούς, πραγματοποιώντας έως 8.000 ιατρικές συνεδρίες την εβδομάδα και φροντίζοντας ανθρώπους που υπέφεραν από τις συνέπειες της έλλειψης τροφής και νερού. Το προσωπικό παρείχε θεραπεία για υποσιτισμό, δερματικές και αναπνευστικές λοιμώξεις, και διάρροια. Επίσης, για να αντιμετωπίσουν την έλλειψη νερού, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαχειρίζονταν γεωτρήσεις και χειραντλίες.
Ο πόλεμος στη Συρία διέλυσε το σύστημα υγείας της χώρας, το οποίο λειτουργούσε χωρίς προβλήματα έως τότε. Καθώς ορισμένες περιοχές της χώρας δεν ήταν προσβάσιμες για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, οι ιατρικές ανάγκες που προέκυπταν ως συνέπεια των συγκρούσεων σε μεγάλο βαθμό δεν αναφέρονταν και δεν γίνονταν αντιληπτές. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αρχικά παρείχαν επείγουσα φροντίδα και χειρουργική φροντίδα τραυμάτων στο βόρειο τμήμα της χώρας. Καθώς η κατάσταση επιδεινώθηκε, η οργάνωση διεύρυνε τις δραστηριότητές της παρέχοντας βασική φροντίδα υγείας, φροντίδα ψυχικής υγείας, μαιευτική φροντίδα και εκστρατείες εμβολιασμού κατά της ιλαράς. Δώρισαν ιατρικές προμήθειες και φάρμακα για τη θεραπεία μεταδοτικών νόσων, όπως ο τυφοειδής πυρετός, και χρόνιων νοσημάτων, όπως το άσθμα και ο διαβήτης, καθώς και καρδιαγγειακών νοσημάτων και νεφροπαθειών.
Η μεγαλύτερη επιδημία Έμπολα στην ιστορία κηρύχθηκε επισήμως στη Γουινέα στις 22 Μαρτίου. Έπληξε έξι χώρες της δυτικής Αφρικής και στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 11.300 ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων πάνω από 500 εργαζομένων υγείας. Στην κορύφωση της επιδημίας, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα απασχολούσαν σχεδόν 4.000 ντόπιους εργαζομένους και περισσότερα από 325 άτομα διεθνές προσωπικό. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έκαναν εισαγωγή 10.376 ασθενών στα κέντρα διαχείρισης Έμπολα της οργάνωσης, από τους οποίους οι 5.226 ήταν επιβεβαιωμένα κρούσματα.
Τον Οκτώβριο, το κέντρο τραυμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Κουντούζ του Αφγανιστάν δέχθηκε επίθεση από αμερικανικό αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 14 εργαζόμενοι, 24 ασθενείς και 4 συνοδοί ασθενών. Λειτουργούσε από το 2011 και παρείχε δωρεάν, υψηλής ποιότητας ιατρική και χειρουργική φροντίδα σε ασθενείς με βίαια και μη βίαια τραύματα. Την προηγούμενη χρονιά, το προσωπικό είχε φροντίσει πάνω από 22.000 ανθρώπους και είχε πραγματοποιήσει σχεδόν 6.000 χειρουργικές επεμβάσεις. Το 2015, 75 νοσοκομεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και δομές υποστηριζόμενες από την οργάνωση δέχθηκαν 106 βομβαρδισμούς, αεροπορικούς και μη, που προκάλεσαν καταστροφές. 63 δομές υγείας βρίσκονταν στη Συρία, 5 στην Υεμένη, 5 στην Ουκρανία, 1 στο Αφγανιστάν και 1 στο Σουδάν. Κάθε επίθεση σε δομές υγείας στερεί από δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους την πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα.
Για τους 21.603 ανθρώπους που διέσωσαν οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα το 2016, το επίπονο ταξίδι ξεκίνησε από χώρες όπως το Μπανγκλαντές, η Νιγηρία, το Τσαντ, η Ερυθραία, η Συρία και άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής. Διέφυγαν από πολέμους, βασανιστήρια, υποχρεωτική στρατιωτική θητεία, καταναγκαστική εργασία, μαζικές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων, διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό, βίαιες διώξεις, ακραία φτώχεια και ένδεια. Ανεξάρτητα από τους λόγους που είχαν, όλοι όσοι μπήκαν σε μια υπερφορτωμένη βάρκα διέτρεξαν τεράστιο κίνδυνο. Ο αριθμός των νεκρών στην κεντρική Μεσόγειο το 2016 ήταν μεγαλύτερος από τα προηγούμενα χρόνια: τουλάχιστον ένας άνθρωπος πέθαινε για κάθε 39 που επιζούσαν.
Η ενορχηστρωμένη εκστρατεία βίας που εξαπέλυσε ο στρατός της Μιανμάρ κατά των Ροχίνγκια στην πολιτεία Ρακάιν στις 25 Αυγούστου ανάγκασε πάνω από 660.000 ανθρώπους να περάσουν τα σύνορα και να καταφύγουν στην περιοχή Κοξ Μπαζάρ του Μπανγκλαντές. Μέχρι το τέλος του έτους, ο συνολικός πληθυσμός των προσφύγων Ροχίνγκια είχε ξεπεράσει τις 830.000. Οι περισσότεροι Ροχίνγκια ζουν σε αυτοσχέδια καταλύματα σε οικισμούς όπου επικρατεί συνωστισμός και οι οποίοι πλήττονται από πλημμύρες και κατολισθήσεις λάσπης, ενώ οι συνθήκες υγιεινής είναι άθλιες. Για την αντιμετώπιση της κρίσης, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κλιμάκωσαν τις δραστηριότητές τους με 19 σταθμούς υγείας, 3 κέντρα βασικής φροντίδας υγείας και 4 δομές νοσηλείας. Μεταξύ Ιουλίου και Δεκεμβρίου, ο αριθμός των ασθενών που έβλεπαν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αυξήθηκε από 200 σε 2.000 τη μέρα.
2018 – Ανάδειξη της κρίσης ψυχικής υγείας στου Ναουρού
Έπειτα από 11 μήνες παρέμβασης και χωρίς προειδοποίηση, η κυβέρνηση του Ναουρού ενημέρωσε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα τον Οκτώβριο ότι οι υπηρεσίες της οργάνωσης δεν απαιτούνταν πλέον και ζήτησε τη διακοπή τους εντός 24 ωρών, αφήνοντας ξαφνικά εκατοντάδες ασθενείς χωρίς την άκρως απαραίτητη φροντίδα. Τον Δεκέμβριο, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δημοσίευσαν την πρώτη ανεξάρτητη έκθεση που έδειχνε την κλίμακα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης όσον αφορά την ψυχική υγεία. Σχεδόν οι μισοί ασθενείς στο Ναουρού χρειάζονταν θεραπεία για ψύχωση. Από τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο που φρόντισε η οργάνωση, το 30% είχε κάνει απόπειρα αυτοκτονίας και το 60% είχε αυτοκτονικό ιδεασμό. Παρόλο που οι περισσότεροι ασθενείς στο Ναουρού βελτιώθηκαν με τη φροντίδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μόνο το 11% των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο βελτιώθηκε, γεγονός που δείχνει τη σύνδεση μεταξύ της επ' αόριστον κράτησης και της επιδείνωσης της ψυχικής υγείας τους.
2019 – Επανέναρξη των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης
Τον Ιούλιο, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ανακοίνωσαν την επανέναρξη των κρίσιμων επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο, καταδικάζοντας την εγκληματική αδράνεια των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων τη στιγμή που πεθαίνουν άνθρωποι στη θάλασσα. Το πλοίο έρευνας και διάσωσης Ocean Viking, με το οποίο επιχειρεί η οργάνωση SOS Mediterranée σε συνεργασία με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, κατευθύνθηκε στην κεντρική Μεσόγειο, με αποστολή τη διάσωση ζωών στην πλέον θανάσιμη μεταναστευτική οδό του κόσμου.
12°
