Τι ακριβώς συμβαίνει στη Λιβύη

Για πολλούς μήνες η Λιβύη βρισκόταν στις πρώτες θέσεις της επικαιρότητας λόγω μεταναστευτικού. Καραβιές ανθρώπων (από διάφορα κράτη της Αφρικής) ξεκινούσαν από τις ακτές της, αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον μακριά από τη φτώχεια, τις κακουχίες, τους πολέμους και τις κάθε λογής διώξεις. Με βάρκα την ελπίδα χιλιάδες άνθρωποι έκαναν το επικίνδυνο ταξίδι προς την Ευρώπη. Για πολλούς από αυτούς τους ανθρώπους το ταξίδι δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, καθώς η Μεσόγειος μετατράπηκε σε «υγρό τάφο». Την ίδια στιγμή ΜΚΟ δεν σταματούσαν να καταγγέλλουν τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης των μεταναστών σε «στρατόπεδα - φυλακές» και τη στυγνή εκμετάλλευσή τους από τους δουλεμπόρους με την ανοχή των λιβυκών αρχών.

Την τελευταία εβδομάδα η Λιβύη βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής για άλλον λόγο. Η συμφωνία που υπέγραψε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον πρωθυπουργό της χώρας Φαγέζ αλ Σαράζ για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο κρατών (με απώτερο σκοπό την οριοθέτηση ΑΟΖ) άναψε φωτιές σε διπλωματικό επίπεδο. Η αντίδραση της Αθήνας ήταν άμεση. Το Υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε την Τουρκία να… λογικευτεί και να πάψει να παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο (σ.σ. η συμφωνία με τη Λιβύη αγνοεί παντελώς το Καστελόριζο και στηρίζεται στην αρχή ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα). Στη συνέχεια ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας Νίκος Δένδιας κάλεσε τον Λίβυο πρέσβη να παρουσιάσει το μνημόνιο με την Άγκυρα, διαφορετικά θα θεωρηθεί persona non grata και θα φύγει από τη χώρα. Σύμφωνα με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα το συγκεκριμένο θέμα θα τεθεί επί τάπητος εντός της ημέρας στο προγραμματισμένο τετ α τετ του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Λονδίνο.

Μέσα αυτό το τεταμένο κλίμα ήρθε να προστεθεί και η απόφαση-χαστούκι της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, βάσει της οποίας το μνημόνιο με την Τουρκία απορρίπτεται ως «παράνομο». Το συγκεκριμένο νομοθετικό Σώμα δεν έμεινε εκεί αλλά ξεκαθάρισε πως αυτή η συμφωνία για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών «παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο» και «δεν σέβεται τα έννομα δικαιώματα των υπόλοιπων χωρών της ανατολικής Μεσογείου». Κάλεσε, μάλιστα, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να παρέμβει και να ανακόψει τις φιλοδοξίες της Τουρκίας στη Λιβύη.

Γιατί ο Ερντογάν προσέγγισε τη Λιβύη

Όπως και στην Κύπρο (σ.σ. έρευνες και γεωτρήσεις εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, παρουσία πολεμικών πλοίων) έτσι και εδώ, η ρητορική της Τουρκίας είναι συγκεκριμένη. Πιστή στη γραμμή της πρόκλησης, δεν σταματά να χαρακτηρίζει «νόμιμες» τις ενέργειές της, δηλώνοντας παράλληλα ότι παραμένει πάντα ανοικτή για διάλογο με όλες τις εμπλεκόμενες χώρες για τον καθορισμό των ζωνών εκμετάλλευσης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διεθνείς παρατηρές επισημαίνουν ότι η αμφιλεγόμενη συμφωνία με τη Λιβύη είναι το πρώτο βήμα για την ανακήρυξη τουρκικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), η οποία αγνοεί πλήρως την ελληνική νοτίως της γραμμής Κρήτης - Καρπάθου - Ρόδου - Καστελόριζου. Πρακτικά, η Άγκυρα επιδιώκει να αποκόψει γεωγραφικά μια θαλάσσια περιοχή, η οποία αποτελεί το δυτικό τμήμα μία ενιαίας ζώνης που στα ανατολικά της τέμνεται με τις ΑΟΖ της Κύπρου και της Αιγύπτου και να την οικειοποιηθεί στην προσπάθειά της να μπει δυναμικά στο παιχνίδι που έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό στην ενεργειακή σκακιέρα της Ανατολικής Μεσογείου. Η συμφωνία με τη Λιβύη κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση και μέσω αυτής η Άγκυρα στοχεύει να ασκήσει πιέσεις σε όλες τις εμπλεκόμενες χώρες για να καθίσουν στο τραπέζι του διαλόγου μαζί της.

Με την Αίγυπτο να έχει κλείσει την πόρτα στον Ερντογάν, μόνο τυχαία δεν είναι η στροφή προς τη Λιβύη.

Μετά τον Καντάφι το χάος: Μια χώρα - Δύο στρατόπεδα

Ο Μουάμαρ Καντάφι συνήθιζε να λέει την περίοδο της παντοδυναμίας του ότι αν χάσει την εξουσία η Λιβύη θα βυθιστεί στο χάος. Στις αρχές του 2011, με την Αραβική Άνοιξη να έχει «σαρώσει» Τυνησία και Αίγυπτο (σ.σ. Μπεν Άλι και Χόσνι Μουμπάρακ ανατράπηκαν με τη βία) ήρθε η σειρά του Λίβυου Συνταγματάρχη. Με την καταλυτική βοήθεια της Δύσης, μέσα σε λίγους μήνες οι αντικαθεστωτικοί έγιναν… καθεστωτικοί, ανατρέποντας τον Καντάφι, ο οποίος τελικά πεθαίνει με βίαιο τρόπο στα χέρια μαινόμενου πλήθους τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στη γενέτειρά του, τη Σίρτη.

Το κενό εξουσίας που προέκυψε ήταν η αφορμή για μια άνευ προηγούμενου βίαιη σύγκρουση αντίπαλων φατριών για το μοίρασμα της πίτας και του ελέγχου ολόκληρων περιοχών. Οι βίαιες συγκρούσεις συνεχίστηκαν και δεν σταμάτησαν ούτε όταν οι πολίτες προσήλθαν στις κάλπες για να εκλέξουν τα μέλη του Κοινοβουλίου. Ο εμφύλιος πόλεμος που ξέσπασε, συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αυτήν τη στιγμή στην πολύπαθη αφρικανική χώρα υπάρχουν δύο στρατόπεδα.

Στη Δύση, με έδρα την πρωτεύουσα Τρίπολη, υπάρχει η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Εθνικής Συμφιλίωσης της Λιβύης (GNA), στην οποία συμμετέχουν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, οι οποίοι έχασαν την εξουσία στην Αίγυπτο έπειτα από πραξικόπημα του στρατηγού αλ-Σίσι που είχε ως αποτέλεσμα να πέσει ο νόμιμα εκλεγμένος πρόεδρος Μοχάμεντ Μόρσι. Την ίδια στιγμή η Ανατολή ελέγχεται από τις δυνάμεις του Εθνικού Στρατού της Λιβύης (LNA), στις οποίες κάνει κουμάντο ο στρατηγός Χαλιφά Χαφτάρ.

Γιατί τη Λιβύη

Με την Αίγυπτο και τον πρόεδρό της, αλ-Σίσι, να έχει διαλέξει εταίρους στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου (σ.σ. διαπραγματεύσεις και συμφωνίες με Ελλάδα και Κύπρο), η Τουρκία στράφηκε στο καθεστώς του Φαγέζ αλ Σαράζ, το οποίο και στηρίζει με κάθε τρόπο (οικονομικά και στρατιωτικά). Η Ευρώπη αναγνωρίζει μεν ως νόμιμο πρωθυπουργό τον Φαγέζ αλ Σαράζ, ωστόσο το τελευταίο χρονικό διάστημα εντείνονται οι φωνές εντός Βρυξελλών για αλλαγή στάσης. Εξάλλου, μόνο τυχαία δεν είναι η πρόσφατη κίνηση της Γαλλίας να μη δωρίσει 6 ταχύπλοα στο Λιμενικό της Λιβύης. «Η κατάσταση στην αφρικανική χώρα δεν επιτρέπει τη δωρεά αυτών των πλοίων», το σχόλιο του Υπουργείου Άμυνας της Γαλλίας.

Κι όλα αυτά ενώ η Τουρκία συνεχίζει τις οικονομικές και στρατιωτικές συμφωνίες με το καθεστώς της Τρίπολης, οι οποίες -σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη- παραβιάζουν το εμπάργκο όπλων που έχει επιβάλει η Ευρώπη. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κάλεσε τη Δευτέρα όλες τις χώρες να συμμορφώνονται με το εμπάργκο και να μην εμπλέκονται στην εμφύλια σύρραξη.