Αληθινές μετανάστριες καθαρίστριες μας καλωσορίζουν στη ζωή τους στο έργο «Καθαρή πόλη» που ανεβαίνει στη Στέγη. Ο Ανέστης Αζάς και ο Πρόδρομος Τσινικόρης, συνδημιουργοί της παράστασης, με καθαρά λόγια εξηγούν το πώς και το γιατί.
Ροσίτσα: «Κυρίες και κύριοι. Όταν τελειώσει η παράσταση δεν θέλω να δω τσίχλες κάτω από τα καθίσματα. Και μην πετάτε τα μπουκάλια με το νερό. Το πήρες (το μπουκάλι) μέσα; Πάρ’ το και έξω μαζί σου. Δεν λυπάσαι εμάς τις καθαρίστριες; Δεν λυπάσαι τη μέση μας; Σκύβουμε, ψάχνουμε, κάνουμε…»
Με αυτή τη σύσταση ξεκινάει το έργο, που ανήκει στο επονομαζόμενο θέατρο της πραγματικότητας, όπου 5 μετανάστριες καθαρίστριες συστήνουν τη ζωή τους και εμβόλιμα βίντεο-ντοκουμέντα αναλαμβάνουν το θεωρητικό κομμάτι. Μερικά από τα ερωτήματα που θέτει η παράσταση είναι: Γιατί, στην πλειονότητά τους, είναι γυναίκες και μετανάστριες; «Γεννήθηκαν» καθαρίστριες; Πόσο διαφέρουν οι βιογραφίες τους από τις δικές μας; Γιατί χρησιμοποιείται ο όρος «σκούπα» στις επιχειρήσεις δίωξης μεταναστών από το δημόσιο χώρο; «Το 2013 λείπαμε από Ελλάδα για περισσότερους από 5 μήνες, καθώς ανεβάζαμε στο Βερολίνο το “Τηλέμαχος - Should I Stay or Should I Go?”. Επιστρέφοντας εδώ γιατί η παράσταση θα ανέβαινε και στη Στέγη, ξαφνιαστήκαμε καθώς στο δημόσιο λόγο υπήρχαν πολύ διαδεδομένες καινούργιες εκφράσεις, όπως “να ξεβρομίσει ο τόπος”, “να καθαρίσει η πόλη” κ.λπ. και αφορούσαν στους μετανάστες» μας λένε οι δύο σκηνοθέτες. «Σκεφτήκαμε να πάρουμε στην κυριολεξία αυτή την “προτροπή”, αλλά να δώσουμε λόγο σε αυτούς που πραγματικά καθαρίζουν αυτή την πόλη. Στις γυναίκες δηλαδή, ως επί το πλείστον μετανάστριες που εκτελούν χρέη καθαρίστριας, φύλαξης ηλικιωμένων κ.λπ. Ήμασταν και επηρεασμένοι από τον “Τηλέμαχο”, όπου εκεί διαπραγματευόμασταν την ελληνική μετανάστευση στη Γερμανία, οπότε θέλαμε να δούμε και την άλλη πλευρά. Οι υποχρεώσεις δεν μας επέτρεψαν να το πραγματοποιήσουμε νωρίτερα, μέχρι που βρέθηκε η Στέγη που έδειξε ενδιαφέρον και μας κινητοποίησε για να το ανεβάσουμε τώρα».
Φωτό: Bettroot
Φρέντα: «Εγώ θα ήθελα να είναι Έλληνας ο γιος μου. Αφού εδώ γεννήθηκε. Κι όταν μαλώνουμε αυτό μου λέει “εσύ είσαι Φιλιππινέζα, εγώ είμαι Έλληνας”».
Οι Αζάς και Τσινικόρης λένε: «Έχει προηγηθεί μια έρευνα στη διάρκεια της οποίας μιλήσαμε με πολλές γυναίκες, αλλά και με γραφεία που τους δίνουν δουλειά… Στην πορεία ανακαλύπταμε πως η κρίση άλλαζε τις συνθήκες. Πολλοί μετανάστες έχουν φύγει είτε για τις χώρες τους είτε για να βρουν δουλειά σε άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς, και επίσης πως σε πολλά σπίτια μεταναστών η γυναίκα είναι αυτή που φέρνει πλέον χρήματα στο σπίτι. Μιλήσαμε περίπου με 45 γυναίκες μέχρι να καταλήξουμε στις 5 γυναίκες που βρίσκονται επί σκηνής. Για ένα διάστημα συζητούσαμε αν έπρεπε να έχουμε και μια Ελληνίδα, αλλά τελικά αποφασίσαμε πως το θέμα μας είναι μόνο το ξένο εργατικό προσωπικό και τελικά είναι έργο για τη μετανάστευση. Όμως οι μετανάστες μας είναι δρώντες, δεν είναι θύματα που ζητούν βοήθεια, αλλά δουλεύουν».
Mabel: «Μια φορά σε ένα σπίτι ζήτησα ένα ποτήρι νερό και επειδή σιχαίνονταν μου το έφεραν σε πλαστικό. Για μένα αυτό ήταν μεγάλη προσβολή. Δεν το ήπια και το πέταξα».
«Με αυτή την παράσταση επιχειρούμε να δώσουμε χώρο και φωνή σε ανθρώπους που δεν έχουν σχεδόν καθόλου λόγο στο δημόσιο γίγνεσθαι, αλλά και να πάρουμε ένα πορτρέτο της Ελλάδας από την οπτική γωνία των άλλων – το τελευταίο έπαιξε μεγάλο ρόλο και στο γιατί επιλέξαμε τις συγκεκριμένες γυναίκες (και την αφήγησή τους). Γιατί η αφήγηση είναι δική τους, το μοντάζ είναι δικό μας».
Ντρίτα: «Ευτυχώς τα παιδιά μου τα μεγάλωσα την εποχή που δίνανε λεφτά. Η κόρη μου όμως, που σπούδασε οικονομικά στην Αθήνα και ξέρει πέντε γλώσσες, δυσκολεύτηκε να βρει δουλειά. Τελικά έφυγε, ξανά μετανάστρια στον Καναδά».
«Η έρευνα επίσης απέδειξε πως οι περισσότερες από αυτές τις γυναίκες είναι σπουδαγμένες. Κάνοντας την αναγωγή στα καθ’ ημάς σε τρομάζει αυτό. Σκέφτεσαι πως μπορεί κι εγώ, με τις υπάρχουσες οικονομικές συνθήκες, να αναγκαστώ να φύγω σε μια άλλη χώρα και να δουλέψω κάπως έτσι. Και τελικά ανακαλύπτεις πως η ζωή τους δεν διαφέρει και τόσο από τη ζωή πολλών από εμάς».
Φρέντα: «Be strong, because you never know when the storms comes. Να μην ντρέπεσαι ποτέ για τη δουλειά που κάνεις και να κοιτάς πάντα πίσω και να θυμάσαι ποια είσαι και τι έχεις καταφέρει στη ζωή σου».
«Η “Καθαρή πόλη” είναι μια συμπαραγωγή της Στέγης με το Διεθνές Φεστιβάλ Sirenos (Λιθουανία), το Teatro Maria Matos (Πορτογαλία) και το Tiger Dublin Fringe (Ιρλανδία), στο πλαίσιο του πρότζεκτ ΕUROPOLY των ευρωπαϊκών Ινστιτούτων Γκαίτε και αμέσως μετά την Αθήνα θα παιχτεί στο Μόναχο».
Η Πειραματική Σκηνή του Εθνικού και η «Ισορροπία του Nash»
Οι δύο σκηνοθέτες είναι και καλλιτεχνικοί διευθυντές της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου στον προγραμματισμό της οποίας ανήκει η «Ισορροπία του Nash», η παράσταση που «υποχρεώθηκε» σε λογοκρισία –κατέβηκε για λίγες ημέρες– εξαιτίας δημοσιευμάτων και διαμαρτυριών. Οι δύο δημιουργοί, στο όριο της εξάντλησης εξαιτίας της τροπής που πήρε η όλη η υπόθεση, ενώ ετοιμάζουν την πρεμιέρα της «Καθαρής πόλης», αν και θέλουν όσο το δυνατόν γρηγορότερα να αφήσουν την υπόθεση πίσω, παίρνουν θέση:
«Ποτέ δεν φανταζόμασταν πως αυτή η παράσταση θα ήταν αφορμή για να ξεσπάσουν “πολιτικά” πάθη ‒ ή για να είμαστε πιο ακριβείς πως θα ξεσπούσε αυτή η καταιγίδα μικροπολιτικής εκμετάλλευσης. Ίσως, γιατί έχουμε την εμπειρία ανάλογων παραστάσεων σε δυτικές χώρες, που ποτέ δεν έχουν προκαλέσει ανάλογο σάλο, παρά έγιναν αφορμή για ένα πολιτισμένο ντιμπέιτ σε επίπεδο κοινωνίας ‒ κάτι που θέλαμε ή περιμέναμε να συμβεί κι εδώ.
Συνεχίζουμε να πιστεύουμε και να υπηρετούμε, αυτό για το οποίο έχουμε καλεστεί να πράξουμε, δηλαδή τη λειτουργία μιας Πειραματικής Σκηνής που μέσα από ένα αισθητικό πλαίσιο ασχολείται με καυτά θέματα της κοινωνίας και που το ανέβασμα των έργων θα προκαλεί ερωτήματα ‒ ακόμη κι αν τελικά αποδεικνύεται πως στην Ελλάδα δεν έχουμε βρει τον τρόπο να διαπραγματευτούμε θέματα-ταμπού ή να διαχειριστούμε το φαντασιακό μας.
Μια παράσταση είναι αποτέλεσμα τόσο της δραματουργίας όσο και της αισθητικής του καλλιτέχνη-δημιουργού. Πάντως εμείς, που για πρώτη φορά έχουμε αναλάβει θέση καλλιτεχνικού διευθυντή, συνειδητοποιήσαμε πλέον πολύ καλά πως είμαστε συνυπεύθυνοι με το δημιουργό στο οποιοδήποτε έργο ανεβαίνει στην Πειραματική, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επιλογή. Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα βαραίνει το δημιουργό.
Το θέμα της «Ισορροπίας του Nash» προήλθε από μια συζήτησή μας με τη σκηνοθέτρια του έργου Πηγή Δημητρακοπούλου, όταν της ανακοινώσαμε πως δεν θα μας ενδιάφερε να σκηνοθετήσει Τσέχοφ, όπως είχε κλείσει με την προηγούμενη διοίκηση του Εθνικού, γιατί ένα τέτοιο έργο δεν ταίριαζε στη φιλοσοφία της Πειραματικής. Η Πηγή έχει θητεύσει στο ντοκιμαντέρ και όχι στο θέατρο. Ξεκινώντας τη συζήτηση με το τι θα ήθελε να ασχοληθεί από θέματα που απασχολούν την κοινωνία, μπήκε το θέμα της Δικαιοσύνης. Αρχίσαμε να μιλάμε για μεγάλες δίκες στην Ελλάδα και εκεί αναφέρθηκε η Δίκη της 17 Νοέμβρη. Συνειδητοποιήσαμε πως δεν θυμόμασταν πολλά πράγματα και αυτό μας κίνησε την περιέργεια. Κάπως έτσι ξεκίνησε η ιστορία.
Σίγουρα το γεγονός πως κατέβηκε η παράσταση δεν μας ευχαριστεί. Κατανοούμε όμως την απόφαση της διοίκησης, γιατί θέλησε να προστατέψει με αυτόν τον τρόπο το Εθνικό Θέατρο από το να καταλήξει σάκος του μποξ για μικροπολιτικούς λόγους. Στην τελευταία παράσταση που τελικά δόθηκε την Κυριακή 31/1, μετά από τις δύο ημέρες διακοπής της, έγινε μια μεγάλη συζήτηση και τέθηκαν πολλά θέματα που είχαν να κάνουν με την ελευθερία του λόγου κ.λπ. Εκεί μας τέθηκε το θέμα πώς θα προχωρήσουμε από εδώ και πέρα, αν θα αρχίσουμε να λογοκρίνουμε τις επιλογές μας ή αν φοβόμαστε πως το έργο με θέμα τον εμφύλιο που είναι στον προγραμματισμό μας μπορεί και να προκαλέσει ανάλογου τύπου αντιδράσεις. Σε σχέση με το θέμα του εμφυλίου δεν φοβόμαστε πως θα δημιουργηθεί κάτι ανάλογο και όχι, δεν θα αυτολογοκριθούμε, απλά θα συνεχίσουμε με μεγάλη προσοχή να υπερασπιζόμαστε το θέατρο που πιστεύουμε».
23°
