«Εκδόσεις Ψυχογιός, παρακαλώ».Ο οδηγός του ταξί ξεκινά βαριεστημένα. Δίπλα του μια ηλικιωμένη κυρία γυρίζει με ενδιαφέρον: «Γνωρίζετε τον κύριο Ψυχογιό;» με ρωτά. «Έκανα κάποτε παρέα με τη σύζυγό του, στον Πειραιά. Να, σα να είναι τώρα τον θυμάμαι να πουλάει βιβλία από πόρτα σε πόρτα».
«Ήθελα να είμαι αυτοδημιούργητος. Έπρεπε να σπουδάσω και να ζήσω» μου λέει λίγη ώρα μετά ο Θάνος Ψυχογιός. Ο βιβλιόφιλος φοιτητής της Θεολογικής και Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών μπήκε πριν από 30 χρόνια στον κόσμο των εκδόσεων. «Όσο στεκόταν στα πόδια της η μικρή μου επιχείρηση σκεφτόμουν τι βιβλία να εκδώσω. Εκυκλοπαιδικές σειρές και άπαντα συγγραφέων ή βιβλία που θα έβρισκαν τη θέση τους στα ράφια των βιβλιοπωλείων; Να εκδώσω βιβλία για να τα διαβάζει ο κόσμος ή για να διακοσμούν βιβλιοθήκες;».
Τριάντα χρόνια μετά, ο εκδοτικός οίκος που έφερε τον «Χάρι Πότερ» της Τζ. Κ. Ρόουλινγκς στην Ελλάδα και κατέκτησε και τις παραλίες με τα έργα της Λένας Μαντά φιλοξενεί στον κατάλογό του περισσότερους από 800 τίτλους. «Τα πρώτα χρόνια διάβαζα όλα τα βιβλία. Τώρα πια είναι αδύνατο και το ρόλο αυτό τον έχει αναλάβει η αρμόδια ομάδα. Ωστόσο, ούτε αυτή τα προλαβαίνει όλα, γι’ αυτό διαθέτουμε, επίσης, μια ομάδα εξωτερικών συνεργατών - αναγνωστών. Διαβάζουν τα βιβλία και απαντούν σε ένα δισέλιδο έντυπό μας με συγκεκριμένες ερωτήσεις. Βεβαίως η πείρα και η τριβή μου με το χώρο των εκδόσεων μετράει, αλλά ποτέ δεν επιβάλλω την άποψή μου. Τώρα, εάν κάποιο βιβλίο μού αρέσει πολύ, ασχέτως της άποψης των άλλων, θα το εκδώσω».
Ένα τέτοιο βιβλίο είναι η «Δύναμη της προσφοράς» των Καναδών συγγραφέων Αζίμ Τζαμάλ και Χάρβεϊ ΜακΚίνον, και ο εκδοτικός οίκος Ψυχογιός θα προσφέρει 1.200 αντίτυπα δωρεάν με αφορμή την επέτειο των 30 ετών από την ίδρυσή του. Κι όπως συνηθίζουν, το βιβλίο θα είναι βαρύ και πολυσέλιδο: «Δεν εκδίδουμε νουβέλες, οι οποίες είναι ολιγοσέλιδες. Το αποφεύγουμε γιατί θέλουμε να δίνουμε στον αναγνώστη ένα βιβλίο που θα του γεμίζει ευχάριστα πολλές ώρες. Ξεκινούμε από τις 350 και φτάνουμε έως τις 600 σελίδες. Επομένως, κάποιος θα δαπανήσει από 15 έως 18 ευρώ αλλά θα πάρει ένα βιβλίο που θα το διαβάζει ώρες και θα μπορέσει να χαθεί μέσα στις σελίδες του».
Πεδίο δημιουργίας με ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία αποτελεί και ο σχεδιασμός των εξωφύλλων. Μας ενδιαφέρει να μην παγιδεύουμε τον αναγνώστη. Το εξώφυλλο πρέπει να δείχνει με την πρώτη ματιά πού περίπου κινείται το βιβλίο. Στον αναγνώστη που για τον άλφα ή βήτα λόγο δεν έχει μείνει ικανοποιημένος από το προϊόν μας, λέμε να μας το επιστρέψει. Εξού και το σλόγκαν μας είναι «για αναγνώστες με απαιτήσεις».
Πώς είναι λοιπόν ο μέσος απαιτητικός αναγνώστης του εκδοτικού οίκου Ψυχογιός; Μπορεί να μας έχουν συνταυτίσει με τις μεγάλες επιτυχίες στα λογοτεχνικά βιβλία, αλλά τα επονομαζόμενα μπεστ σέλερ δεν καταλαμβάνουν πάνω από το ένα τέταρτο του καταλόγου μας, που κάθε χρόνο περιέχει περίπου 180 με 200 βιβλία, με θεματικές ενότητες από τη φιλολογία και την κοσμολογία μέχρι δοκίμια και βιβλία πρακτικών γνώσεων. Σίγουρα η μεγάλη επιτυχία έρχεται από τα λογοτεχνικά βιβλία, τα οποία απευθύνονται κυρίως στο γυναικείο κοινό, που είναι και το μεγαλύτερο σε αναλογία 60 προς 40.
Πρόσφατη έρευνα στη Γερμανία κατέδειξε ότι τα μόνα δύο προϊόντα που δεν πλήττονται σε περιόδους οικονομικής κρίσης είναι το βιβλίο και τα φο μπιζού. Δεν υπάρχει κρίση στο βιβλίο, ούτε στην Ελλάδα ούτε στο εξωτερικό. Το βιβλίο δεν έχει μεγάλο κόστος, και σε περιόδους κρίσης, όπου όλοι περιορίζουμε τις δαπάνες, είναι μια καταφυγή. Η λέξη ακριβό είναι μύθος. Άλλος ένας μύθος είναι ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν. Εάν μπείτε στον ηλεκτρονικό κατάλογο της vivlionet, θα δείτε ότι τη δεκαετία του ’90 εκδίδαμε όλοι οι εκδότες μαζί 3.000 νέους τίτλους. Σήμερα εκδίδουμε 10.000 ετησίως. Αυτά τα επιπλέον βιβλία πού πηγαίνουν; Κάποιοι τα αγοράζουν.
Το βιβλίο έχει ρίσκο; Εκδίδουμε 200 βιβλία το χρόνο. Από αυτά μόλις τα 10 με 15 θα γίνουν μπεστ σέλερ. Αυτά μας κρατούν στην επιφάνεια για να μη βυθιστούμε. Άλλο ένα ποσοστό 50% θα καλύψει τα έξοδά του και θα αποδώσει μικρό κέρδος, και το υπόλοιπο 60 με 70% θα μείνει στις αποθήκες. Το μεγαλύτερο ποσοστό από την αξία ενός βιβλίου πηγαίνει στα κανάλια διανομής. Οι συγγραφείς παίρνουν ένα 10 με 15% και στον εκδότη μένει ένα 30% για να μεταφράσει, να επιμεληθεί, να διορθώσει, να τυπώσει, να βιβλιοδετήσει, να αποθηκεύσει, να διανείμει στην αγορά και να κερδίσει για να παραμείνει στην αγορά.
Η αγορά των πνευματικών δικαιωμάτων βιβλίων έχει αέρα οίκου δημοπρασιών στο Λονδίνο… Τα μεγάλα πρακτορεία διαχειρίσεως πνευματικών δικαιωμάτων στέλνουν τάχιστα μέσω ίντερνετ τα βιβλία τους σε όλους τους αξιόλογους εκδότες. Παλαιά έπρεπε να το συσκευάσουν, να το ταχυδρομήσουν. Κόπος και κόστος. Σήμερα ο συγγραφέας παραδίδει το έργο σε μια δισκέτα, οι πράκτορες το διανέμουν στους εκδότες και το βγάζουν σε πλειστηριασμό. Θα «κερδίσει» όποιος δώσει τη μεγαλύτερη προκαταβολή και το μεγαλύτερο ποσοστό. Ο εκδότης που θέλει να είναι επίκαιρος στην αγορά μπαίνει πάντα στη διαδικασία του πλειστηριασμού και στον πειρασμό του ρίσκου.
Από την αγορά αυτή δεν λείπουν τα παπαγαλάκια… Ως παπαγαλάκια λειτουργούν οι πράκτορες που ξέρουν να προωθούν τα βιβλία. Το μάρκετινγκ και η προώθηση βιβλίων έχει αναχθεί σε επιστήμη. Σου πλασάρουν κάτι σαν το νέο Χάρι Πότερ ή σαν το νέο Νταν Μπράουν και ο κάθε εκδότης μπαίνει στον κίνδυνο να ρισκάρει.
Ο Θάνος Ψυχογιός δεν έχει γράψει ούτε ένα βιβλίο στη ζωή του. «Κύριε Ψυχογιέ, πώς μπορείτε και γράφετε τόσο πολλά βιβλία;» μου είπαν οι μαθητές ενός σχολείου που πρόσφατα επισκέφτηκα. Εννοείται ότι δεν έχω γράψει ποτέ τίποτα, αλλά κάτι τέτοιες στιγμές μού υπενθυμίζουν το χρέος και την ευθύνη που έχω απέναντι στο αναγνωστικό κοινό.
14°
