«Αίμα στη σκηνή» στο Σύγχρονο Θέατρο

H κωμωδία του Τσαρλς Λάντλαμ «Stage Blood» (στην κυριολεξία σημαίνει το ψεύτικο «αίμα» που χρησιμοποιείται στα θέατρα και στον κινηματογράφο) αφορά τη ζωή στο θέατρο ενός οικογενειακού θιάσου τρίτης κατηγορίας που βρίσκεται σε μία κάποια αμερικανική πόλη (Mudville, Λασπούπολη) και πρόκειται να παρουσιάσει «Άμλετ». Μόνο που για την δεδομένη παράσταση ο θίασος δεν έχει Οφηλία (η ηθοποιός που την ερμήνευε τα βρόντηξε κι έφυγε). Ευτυχώς, μία γηγενής της Λασπούπολης, η Έλφι Φέι ξέρει τον ρόλο της σαιξπηρικής ηρωίδας από στήθους κι έτσι αναλαμβάνει τον ρόλο. Επικεφαλής του θιάσου είναι ο Κάρλτον Στόουν ο πρεσβύτερος, κάποτε ένας σπουδαίος Άμλετ, περασμένης ηλικίας και πλέον εντελώς παραιτημένος. Τον Άμλετ παίζει πια ο γιος του, Κάρλτον Στόουν ο νεώτερος, που αν και διάδοχος της θεατρικής επιχείρησης, θα παραγκωνιστεί από την μητέρα του, Χέλγκα Βέιν, και τον εραστή της, ηθοποιό του θιάσου, Έντμουντ Ντάντρερυ. Oι αναφορές στην πλοκή του «Αμλετ» είναι σαφείς καθόλη την εξέλιξη του έργου. Βασικό ρόλο για την «επιτυχία» των παραστάσεων έχει ο Τζένκινς, ο διευθυντής σκηνής, ο οποίος κόλλησε το μικρόβιο του θεάτρου (αλλιώς, τρέχει στις φλέβες του stage blood) και θέλει να παρουσιάσει τα «Ορυκτά καύσιμα», ένα avant-garde θεατρικό έργο που έγραψε ο ίδιος. Αυτό που επιχείρησε ο Λάντλαμ στο «Αίμα στην σκηνή» συνδέεται άμεσα με την ομάδα που δημιούργησε, την Ridiculous Theatrical Company, αφού στο πρώτο ανέβασμα του έργου (σ’ ένα off Broadway θέατρο τον Ιούλιο του 1974) τους ρόλους ερμήνευσαν οι βετεράνοι της ομάδας (Black-Eyed Susan, Lola Pashalinski, Bill Vehr, Jack Mallory, John D. Brockmeyer) και ο ίδιος ο Λάντλαμ, που έπαιξε τον ρόλο του Κάρλτον Τζούνιορ και του Άμλετ. Η Ridiculous Theatrical Company (RTC) ιδρύθηκε το 1967 από τον συγγραφέα, ηθοποιό και σκηνοθέτη Charles Ludlam. Για τα επόμενα 20 χρόνια η ομάδα συνδέθηκε με τα αιτήματα των νεανικών κινημάτων και της νεοϋορκέζικης αντι-κουλτούρας της εποχής. Εκείνος και οι συνεργάτες του άντλησαν από τα drag queen-shows και τις μεταμφιέσεις τους, έπαιξαν με την έννοια του φύλου (καθώς συχνά άνδρες έπαιζαν γυναικείους ρόλους και αντιστρόφως). Αγαπημένος τρόπος του Λάντλαμ ήταν η παρωδία και η «πειραγμένη» μεταφορά διαφορετικών θεατρικών ειδών με βασικά ενισχυτικά τον τραβεστισμό και ποικίλες εκφάνσεις της ποπ κουλτούρας (σταρ, παλιές ταινίες, δημοφιλή τραγούδια, υλικά από τηλεοπτικά προγράμματα και διαφημίσεις). Tον Λάντλαμ ενδιαφέρει να σατιρίσει εν είδει inside joke τα ήθη ενός θιάσου, εκκινώντας από αδυναμίες του χαρακτήρα τους και επεκτείνοντας τον στόχο του σε ένα πλήθος θεμάτων που απασχολούν την καθημερινότητα και την τέχνη τους: σχολές υποκριτικές, θεατρολογικές θεωρίες, απόψεις και κλισέ των καλλιτεχνών, δεισιδαιμονίες, ανοησίες, αγωνίες και πρακτικά προβλήματα της παραγωγής και του βιοπορισμού τους. Ειδικά στο «Αίμα στην σκηνή» ο Λάντλαμ πατάει στο σαιξπηρικό αριστούργημα, του οποίου αποσπάσματα «ερμηνεύουν» κάθε τόσο οι πρωταγωνιστές και πειράζει τη σχέση προσώπων/ρόλων ώστε η νοερή αντιπαράθεση της υπόθεσης του «Άμλετ» με το ανέβασμα της παράστασης από ένα σημερινό θίασο της συμφορά, να είναι διαρκής – από κει προκύπτει το κωμικόν του πράγματος, από τη διαρκή σύγκρουση του σπουδαίου παλιού υλικού με τους ασήμαντους σημερινούς θεατρίνους. Η παρωδία του δεν είναι όπλο διάλυσης αλλά μία δυναμική συνθήκη στο τέλος της οποίας αυτό που βεβαιώνεται είναι ότι η τέχνη είναι ζωή - και φέρει εντός της όσα, κωμικά και δραματικά, ανατροπές και υπερβολές, πτώσεις και ανατάσεις, η ζωή χωράει.

Ο Συγγραφέας

Γεννήθηκε στο Λονγκ Άιλαντ το 1943. Σπούδασε «Δράμα και Λογοτεχνία» και πολύ νωρίς, το 1964, δήλωσε ότι είναι ομοφυλόφιλος. Ίδρυσε το Ridiculous Theatrical Company το 1967, διατηρώντας τη θέση του συγγραφέα, σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή της ομάδας. Ο Λάντλαμ ασχολήθηκε με κωμικές διασκευές κλασικών έργων ή και μυθιστορημάτων με πνεύμα διακωμώδησης. Το σατιρικό, πρωτοποριακό για την εποχή, cross gender θέατρό του βρήκε γρήγορα πιστό κοινό και η ομάδα του μπόρεσε να δουλέψει με οικονομική σταθερότητα επί μία εικοσαετία. Έγραψε, σκηνοθέτησε και έπαιξε (γυναικείους και ανδρικούς ρόλους) στις περισσότερες παραγωγές της Ridiculous Theatrical Company, συχνά με συμπρωταγωνιστή τον σύντροφό του, Έβερετ Κουίντον. Στα έργα του μιμήθηκε πολλά διαφορετικά λογοτεχνικά και θεατρικά είδη: από τα γοτθικά μυθιστορήματα (σ’ αυτά βασίστηκε η μεγάλη επιτυχία του «H κατάρα της Ίρμας Βεπ», όπου δύο ηθοποιοί παίζουν επτά ρόλους) μέχρι τα φιλμ νουάρ και την pulp μυθοπλασία, τα γαλλικά «καλοφτιαγμένα» έργα του 19^ου αι. έως την όπερα. Πολλές παραγωγές του σήμερα θα εντάσσονταν στο queer θέατρο. Από τα πρώτα θύματα του AIDS, ο Λάντλαμ διαγνώστηκε τον Μάρτιο του 1987 και πέθανε από πνευμονία PCP δύο μήνες αργότερα, σε ηλικία 44 ετών.

Σκηνοθετικό σημείωμα - Τάσος Πυργιέρης

Διαβάζοντας ξανά και ξανά το «Αίμα στη Σκηνή» του Τσάρλς Λάντλαμ, ενός συγγραφέα που γνωρίζουμε πολύ λίγα για αυτόν στη χώρα μας, αντιλήφθηκα πως πρόκειται για έναν εκκεντρικό και ευφυή καλλιτέχνη, που θέλει με το συγκεκριμένο θεατρικό του έργο να σε ταξιδέψει στα βάθη της θεατρικής ψευδαίσθησης και να σε προκαλέσει να εξερευνήσεις τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, αλήθειας και ψέματος, ζωής και θεάτρου. Διαβάζεις ένα θεατρικό έργο και σε παραπέμπει σε τρία τουλάχιστον άλλα θεατρικά κείμενα, το θέατρο μέσα στο θέατρο κάθε στιγμή, από την ώρα που το διαβάζεις έως ότου ξεκινήσεις την διαδικασία των δοκιμών για το ανέβασμα της παράστασης. Ο Άμλετ, ο Τρέπλιεφ, η Αρκάντινα, η Γερτρούδη, η Οφηλία, η Νίνα, ο Καρλ, η Έλφι, ο Στόουν ο πρεσβύτερος, ένα φάντασμα, ένα δεύτερο φάντασμα, ίσως κι ένα τρίτο φάντασμα, ήρωες όλοι μιας παράστασης, ενός αμερικάνικου «καταραμένου» επαρχιακού θιάσου, μπλέκονται με έναν απροσδόκητο και παράλογο τρόπο, που ο ένας ρόλος απορροφά τον άλλο και οδηγεί σε ανεξάντλητο γέλιο, ανατροπές και εκπλήξεις. Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση, ήξερα πως ξεκινάει μια απρόβλεπτη περιπέτεια, ένα ταξίδι στην καρδιά της θεατρικής τέχνης, που τόσο πολύ αγαπώ και ήθελα να την μοιραστώ με συναδέλφους, που έχω συνεργαστεί στο πρόσφατο παρελθόν και έχουμε κοινούς κώδικες επικοινωνίας, αμοιβαία εκτίμηση και αντιμετωπίζουμε τη ζωή και το θέατρο αισιόδοξα. Ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα να καταφέρω να κρατήσω σε εγρήγορση τους ηθοποιούς μου, ενώ έπρεπε να αγγίξω κείμενα, όπως η «Ισπανική Τραγωδία» του Τόμας Κίντ, ο «Άμλετ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, «Το βιβλίο του Τσαγιού» του Οκακούρα Κακούζο, «ο Γλάρος» του Άντον Τσέχοφ και ταυτόχρονα να αποκωδικοποιήσω μια φρενήρη κωμωδία ανατροπών και διαπίστωσα ότι αν και όλα έχουν ειπωθεί στο θέατρο επανειλημμένως, υπάρχει ο τρόπος να τα ξανασυστήσεις με μια νέα ματιά. Ανυπομονούμε να μοιραστούμε με το κοινό αυτή την έντονη εμπειρία, που μας πρόσφερε αυτός ο παράξενος «τύπος», ο Τσάρλς Λάντλαμ, με το θεατρικό του έργο το «Αίμα στη Σκηνή» και είμαστε περήφανοι που το παρουσιάζουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα.