Τα Πασχαλινά του Παπαδιαμάντη

Τα Πασχαλινά Διηγήματα του Σκιαθίτη συγγραφέα «Εξοχική Λαμπρή» και «Πάσχα Ρωμέικο» θα πετάξουν στο μισοσκόταδο με ταυτόχρονη προβολή εικόνων και με συνοδεία μουσικής Νίκου Σκαλκώτα.

Το Πάσχα ταιριάζει με τα πάθη και με την άνοιξη της φύσης. Σαρακοστή και άνοιξη, Πάσχα, εποχές νηστείας και παθών, μαρτυρίου και λύτρωσης. Όλη η εσωτερική ένταση και το κέφι του εορτάζοντα Παπαδιαμάντη απελευθερώνουν, παρηγορούν, χαροποιούν.

Στα Πασχαλινά του Διηγήματα, ο Παπαδιαμάντης χαρίζει ιστορίες και αναμνήσεις μιας άλλης εποχής με φόντο την λαμπρή γιορτή του Πάσχα, αλλά και τις πρώτες ανοιξιάτικες μυρωδιές. Μας χαρίζει ευλαβικούς περιπάτους στις φτωχογειτονιές της Αθήνας, στη Σκιάθο του, στα ανοιξιάτικα τοπία. Γεμάτα απλότητα, ομορφιά, καλοσύνη και κατάνυξη, έθιμα, παραδόσεις, φύση, νοσταλγία και μνήμη, στα Πασχαλινά του διηγήματα ο συγγραφέας αναζητά, όπως και σε όλο το έργο του, παντού τον άνθρωπο.

«Εξοχική Λαμπρή» (Παιδικαί Αναμνήσεις)
Πάσχα στα βουνά της Σκιάθου: Ο εορτασμός της Λαμπρής στο δυσπρόσιτο χωριουδάκι των Καλυβιών, όπου οι κάτοικοι διεκδικούν το μερίδιο στην παράδοση, στη μνήμη και στην ύπαρξη του χωριού τους.
Ο πολύτεκνος παπα-Κυριάκος, ιερέας της πόλης, με την σύμφωνη γνώμη και του συνεφημερίου του, παπα-Θεοδωρή, πηγαίνει να κάνει ανάσταση στους χωρικούς των Καλυβιών, επειδή ο παπα-Βαγγέλης λόγω της έλλειψης συγκοινωνίας -είχε βουλιάξει το πλοίο που θα τον μετέφερε- αδυνατούσε να φτάσει εκεί. Οι ιερείς συναποφασίζουν να μοιράσουν τα «τυχερά» τους… Ακολουθούν ευτράπελα στην ανθισμένη φύση.
«Καλὰ τὸ ἔλεγεν ὁ μπαρμπα-Μηλιός, ὅτι τὸ ἔτος ἐκεῖνο ἐκινδύνευον νὰ μείνουν οἱ ἄνθρωποι οἱ χριστιανοί, οἱ ξωμερίτες*, τὴν ἡμέραν τοῦ Πάσχα, ἀλειτούργητοι. Καὶ οὐδέποτε πρόρρησις ἔφθασε τόσον ἐγγὺς νὰ πληρωθῇ, ὅσον αὐτή· διότι δὶς ἐκινδύνευσε νὰ ἐπαληθεύσῃ, ἀλλ᾽ εὐτυχῶς ὁ Θεὸς ἔδωκε καλὴν φώτισιν εἰς τοὺς ἁρμοδίους καὶ οἱ πτωχοὶ χωρικοί, οἱ γεωργοποιμένες τοῦ μέρους ἐκείνου, ἠξιώθησαν καὶ αὐτοὶ νὰ ἀκούσωσι τὸν καλὸν λόγον* καὶ νὰ φάγωσι καὶ αὐτοὶ τὸ κόκκινο αὐγό.
Ὅλα αὐτὰ διότι τὸ μὲν ταχύπλουν, αὐτὸ τὸ προκομμένον πλοῖον, τὸ ὁποῖον ἐκτελεῖ δῆθεν τὴν συγκοινωνίαν μεταξὺ τῶν ἀτυχῶν νήσων καὶ τῆς ἀπέναντι ἀξένου ἀκτῆς, σχεδὸν τακτικῶς δὶς τοῦ ἔτους, ἤτοι κατὰ τὶς δύο ἀλλαξοκαιριές, τὸ φθινόπωρον καὶ τὸ ἔαρ, βυθίζεται, καὶ συνήθως χάνεται αὔτανδρον· εἶτα γίνεται νέα δημοπρασία, καὶ εὑρίσκεται τολμητίας τις πτωχὸς κυβερνήτης, ὅστις δὲν σωφρονίζεται ἀπὸ τὸ πάθημα τοῦ προκατόχου του, ἀναλαμβάνων ἑκάστοτε τὸ κινδυνωδέστατον ἔργον· καὶ τὴν φορὰν ταύτην, τὸ ταχύπλουν, λήγοντος τοῦ Μαρτίου, τοῦ ἀποχαιρετισμοῦ τοῦ χειμῶνος γενομένου, εἶχε βυθισθῆ·…»

«Πάσχα Ρωμέικο» (αθηναϊκό ευθυμογράφημα)
Πάσχα στην Αθήνα: Οι περιπέτειες ενός ιδιόρρυθμου ρομαντικού ηλικιωμένου κοσμοπολίτη Κερκυραίου στην πρωτεύουσα Αθήνα, του κυρίου Πύπη, που κατεβαίνοντας με τα πόδια την Συγγρού για να προλάβει την Ανάσταση στον Πειραιά, γίνεται ήρωας κωμικοτραγικού και καθόλου ρομαντικού γκροτέσκου επεισοδίου.
«…Τὴν ἑσπέραν τοῦ Μεγάλου Σαββάτου τοῦ ἔτους 188… περὶ ὥραν ἐνάτην, γερόντιόν τι εὐπρεπῶς ἐνδεδυμένον, καθόσον ἠδύνατο νὰ διακρίνῃ τις εἰς τὸ σκότος, κατήρχετο τὴν ἀπ᾽ Ἀθηνῶν εἰς Πειραιᾶ ἄγουσαν, τὴν ἁμαξιτήν. Δὲν εἶχεν ἀνατείλει ἀκόμη ἡ σελήνη.  Ὁ γέρων θὰ ἦτο ἴσως πτωχός, δὲν θὰ εἶχε 50 λεπτὰ διὰ νὰ πληρώσῃ τὸ εἰσιτήριον Ἀλλ᾽ ὄχι δὲν ἦτο πτωχός, δὲν ἦτο οὔτε πλούσιος, εἶχε διὰ νὰ ζήσῃ. Ἦτο εὐλαβής, καὶ εἶχε τάξιμο νὰ καταβαίνῃ κατ᾽ ἔτος τὸ Πάσχα πεζὸς εἰς τὸν Πειραιᾶ, ν᾽ ἀκούῃ τὴν Ἀνάστασιν εἰς τὸν Ἅγιον Σπυρίδωνα καὶ ὄχι εἰς ἄλλην ἐκκλησίαν, νὰ λειτουργῆται ἐκεῖ, καὶ μετὰ τὴν ἀπόλυσιν, ν᾽ ἀναβαίνῃ πάλιν πεζὸς εἰς τὰς Ἀθήνας. Ἦτο ὁ μπαρμπα-Πύπης, ὁ γηραιὸς φίλος μου, καὶ κατέβαινεν εἰς Πειραιᾶ διὰ ν᾽ ἀκούσῃ τὸ Χριστὸς ἀνέστη εἰς τὸν ναὸν τοῦ ὁμωνύμου καὶ προστάτου του, διὰ νὰ κάμῃ Πάσχα ρωμέικο κ᾽ εὐφρανθῇ ἡ ψυχή του. Καὶ ὅμως ἦτο… δυτικός….»
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης τις μέρες του Πάσχα συνήθιζε να ψέλνει στον βυζαντινό ναό του Αγίου Ελισσαίου σε κλίμα κατανυκτικό με το πολύ 50 άτομα γύρω του. Έγραφε ο Κώστας Βάρναλης για τον Παπαδιαμάντη: «Τη Μεγάλη βδομάδα τον χάναμε. Εκτελούσε στην εντέλεια όλα τα χριστιανικά του χρέη σαν πειθαρχημένος καλόγηρος. Μα την Κυριακή του Πάσχα, κατά το μεσημέρι ο κυρ Στέφανος ερχότανε στο καφενείο και τον έπαιρνε στο σπίτι του να φάνε το πασχαλινό αρνί. Κατηφορίζανε κι οι δύο το λόφο, ο ένας με σκυμμένο το κεφάλι κι ο άλλος με την αλύγιστη περπατησιά του, γιατί τα γόνατά του ήτανε ξυλιασμένα από την αρθρίτιδα…»
«Όσο ζω και αναπνέω δε θα πάψω να υμνώ το Χριστό μου, να περιγράφω τη φύση και να ζωγραφίζω με στοργή τα γνήσια ελληνικά έθη». Α.Π.