Ανήλικοι κρέμονται από τα παράθυρα με τα μπλε κάγκελα κρατώντας χαρτάκια με τη λέξη “freedom”. Άντρες πίσω από τα μπλε κάγκελα φωνάζουν “photo”, ελπίζοντας ότι μπορεί η φωτογραφία τους να συγκινήσει κάποιον, κάπου, κάποτε. Γυναίκες κλαίνε πίσω από τα μπλε κάγκελα κρατώντας τα σχεδόν αναίσθητα νεογέννητα μωρά τους. Τα παιδιά με τις πιπίλες, καθισμένα στα παράθυρα πίσω από τα μπλε κάγκελα, κοιτώντας σε με απλανές κι ωστόσο επίμονο βλέμμα, πού μάθανε, αλήθεια, να κρατάνε έτσι τα κάγκελα, σαν διαβόητοι εγκληματίες που εκτίουν την ποινή τους;
Ο ΕΧΠΑ Παγανής
Ο ΕΧΠΑ Παγανής αποτελείται από έξι θαλάμους: δύο για ανήλικες, τρεις για άντρες (οι δύο για ασυνόδευτους ανήλικες), ένας για γυναικόπαιδα, και έξι κοντέινερ: για κρατουμένους με λοιμώδη νοσήματα και εγκύους.
Εκτιμάται πως οι χωρητικές δυνατότητες του ΕΧΠΑ Παγανής είναι διακοσίων πενήντα ατόμων. Στην πραγματικότητα όμως ουδέποτε εκπονήθηκε κάποια μελέτη ώστε οι αποθήκες αυτές να διαμορφωθούν σε κατάλληλους χώρους παραμονής ανθρώπων. Στις αποθήκες αυτές θα μπορούσαν να στοιβάζονται 250 γουρούνια, αν και τα χοιροστάσια χρήζουν επίσης υποδομής.
Σήμερα κρατούνται στην Παγανή 900 με 1.000 άτομα, κάθε ηλικίας και φύλου, ‒ 150 με 200 άτομα ανά θάλαμο.
Εντός των θαλάμων η ζέστη είναι αφόρητη και η δυσοσμία αποπνιχτική. Στους τοίχους υψώνονται τα κρεβάτια, 30-40 σε κάθε τοίχο. Οι λιγότερο τυχεροί κοιμούνται στα βρόμικα και ξεσκισμένα στρώματα που καλύπτουν από άκρη σε άκρη το τσιμεντένιο δάπεδο, υγρό από τα νερά που φεύγουν από τις δύο τουαλέτες κάθε θαλάμου, ποτισμένα από τα λύματα της τουαλέτας είναι και τα στρώματα.
Ο θάλαμος διαθέτει ένα μικρό εσωτερικό παράθυρο και μια μεγάλη πόρτα εισόδου (και όχι εξόδου) με μπλε κάγκελα, σχεδόν πάντα κλειδωμένη.
Οι κρατούμενοι προαυλίζονται μόλις λίγα λεπτά της ώρας κάθε δύο ή τρεις ημέρες. Τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας και τις υπόλοιπες ημέρες του μήνα, και τους μήνες του χρόνου, οι αλλοδαποί κρατούμενοι μένουν κλειδωμένοι στους θαλάμους. Οι πιο ευέλικτοι καταφέρνουν να σκαρφαλώσουν στα κάγκελα ώστε να αφήσουν τουλάχιστον το βλέμμα τους να πλανηθεί ελεύθερο.
Στο θάλαμο γυναικών κρατούνται μαζί με τις μητέρες τους τα βρέφη και τα παιδιά ηλικίας από δύο έως και δέκα χρόνων. Κατά την είσοδό μας στο θάλαμο, θυμάμαι ένα κορίτσι 7-8 χρονών να μου λέει “welcome” κι έπειτα οι γυναίκες να με τραβάνε από το χέρι και να μου δείχνουν την κατάσταση, για να φωτογραφίσω, και συνεχώς να μου λένε “thank you madame” – κι αυτή η χαρά τους για την παρουσία μας είναι το πιο οδυνηρό από όλα. Όχι πως δεν ξέρουν, όχι πως δεν έχουν δει δεκάδες ανθρώπους να τους επισκέπτονται, να τους φωτογραφίζουν κι έπειτα να εξαφανίζονται. Μα είναι τόση η απελπισία τους που δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να πιστέψουν πως ίσως αυτή τη φορά κάποιος θα ενδιαφερθεί.
Τα ξαπλωμένα στα βρόμικα στρώματα βρέφη δεν αντιδρούν. Κοιμούνται συνεχώς. Εάν οι μανάδες τους τα ταΐσουν θα φάνε, ειδάλλως θα συνεχίσουν τον ύπνο τους μέχρι να γίνει αιώνιος.
Τα κέντρα κράτησης και ο λόγος ύπαρξής τους
Σύμφωνα με την τροπολογία του νόμου 3772/2009 οι αλλοδαποί που εισέρχονται μη νόμιμα στην Ελλάδα οφείλουν να κρατούνται στα κέντρα κράτησης (ΕΧΠΑ) μέχρι έξι μήνες.
Το πρόβλημα είναι υπαρκτό και η λύση του δεν είναι εύκολη. Μόνο στη Μυτιλήνη, τους μήνες του καλοκαιριού, καταφτάνουν από τα τουρκικά παράλια περί τα 100 άτομα ανά βδομάδα. Το ίδιο συμβαίνει και στα λοιπά νησιά που συνορεύουν με την Τουρκία – Χίο, Σάμο, Λέρο. Οι χώρες προέλευσης των αλλοδαπών είναι επί το πλείστον Αφγανιστάν και Σομαλία.
Προφανώς η Ελλάδα ακόμη και να ήθελε δεν θα μπορούσε να έχει τις υποδομές για να φιλοξενεί αξιοπρεπώς τους χιλιάδες αυτούς ανθρώπους.
Αυτό όμως που δεν είναι διόλου προφανές είναι η ανάγκη ύπαρξης των Κέντρων Παραμονής ή Κράτησης. Οι άνθρωποι αυτοί στοιβάζονται στα Κέντρα Παραμονής για έναν ή δύο μήνες και στη συνέχεια αποφυλακίζονται. Καμία διαδικασία δεν λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια κράτησής τους. Το κόστος μάλιστα κράτησης, ακόμα και υπό αυτές τις συνθήκες, είναι εξαιρετικά υψηλό.
Με την αποφυλάκισή τους δεν μπορούν να απελαθούν, διότι προέρχονται από χώρες υψηλού κινδύνου και άρα, σύμφωνα με την αστυνομία, η απέλασή τους δεν είναι εφικτή. Συνεπώς, όταν «εκτίσουν την ποινή τους» τους παρέχεται ένα έγγραφο διοικητικής απέλασης μη εκτελεστέο, και ενθαρρύνονται στο να μεταβούν στο κέντρο της Αθήνας, στην Ομόνοια. Συχνά οι τοπικές αρχές τούς καλύπτουν το εισιτήριο. Ωθούνται, δηλαδή, στην καλύτερη περίπτωση, στη μαύρη αγορά της Αθήνας και, στη χειρότερη, στην παραβατικότητα.
Εάν αυτός είναι ο εθνικός μας στόχος, θα μπορούσε να επιτευχθεί από την πρώτη στιγμή και επομένως να αποφευχθεί τόσο ο εξευτελισμός τους, όσο και το υψηλό κόστος κράτησης αυτών των ανθρώπων και η διαπόμπευση της Ελλάδας. Το video (www.youtube.com/watch?v=lP2yT6EjBX) που τράβηξαν οι ίδιοι οι κρατούμενοι της Παγανής έχει κάνει το γύρo του κόσμου και οι φωτογραφίες με τα τρίχρονα μωρά με την πιπίλα πίσω από τα κάγκελα επίσης.
Είναι αυτή η πατρίδα μας; Όχι. Οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν. Δεν είναι λίγοι οι κάτοικοι που προσπαθούν να βοηθήσουν με τις ελάχιστες δυνάμεις τους τόσο τους νεοεισερχόμενους όσο και τους έγκλειστους της Παγανής, κι ας έχουν ακούσει πως η φιλάνθρωπη αυτή πράξη τους θα μπορούσε να τους οδηγήσει σε νομικές περιπέτειες, σύμφωνα με τον καινούργιο νόμο. Οι εργαζόμενοι στην Παγανή δεν βλέπουν την ώρα να φύγουν και η ίδια η αστυνομία δηλώνει αδύναμη να εφαρμόσει το νόμο. «Mόλις βγω στη σύνταξη, θα πάω κι εγώ να φωνάζω στους δρόμους για να κλείσει η Παγανή» μας εμπιστεύτηκε κάποιος από τους αστυνομικούς του νησιού.
Το ερώτημα παραμένει σταθερά το ίδιο: για ποιο λόγο διατηρούμε τα Κέντρα Κράτησης και μάλιστα ετοιμαζόμαστε να ανοίξουμε νέα; Απάντηση καμία.
Σκέψεις - προτάσεις
Κατά πρώτον, το ΕΧΠΑ Παγανής, αλλά και όποιο άλλο παρόμοιο Κέντρο, πρέπει να κλείσει άμεσα. Δεν προσφέρει καμία υπηρεσία, είναι απάνθρωπο, το κόστος είναι υψηλό και δυσφημεί τη χώρα μας διεθνώς.
Κατά δεύτερον, το αδιαμφισβήτητο ζήτημα με την Τουρκία πρέπει να αντιμετωπιστεί στις πραγματικές του διαστάσεις. Προφανώς η Τουρκία χρησιμοποιεί τις ανθρώπινες ροές ως μέσο πίεσης για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπροσθέτως, το εμπόριο ανθρώπινων ψυχών είναι εξαιρετικά προσοδοφόρο. Όπως μας είπαν: «Στα απέναντι παράλια έχει στηθεί εμπόριο λάθρας αποστολής μεταναστών με έσοδα που αγγίζουν τα 8 δις το χρόνο. Μέχρι και μαγαζιά υπάρχουν που πουλάνε είδη λάθρας μετανάστευσης». Είναι ουτοπικό να πιστεύουμε πως η Τουρκία θα εφαρμόσει το πρωτόκολλο επανεισδοχής. Το ζήτημα με την Τουρκία δεν είναι ζήτημα ελληνο-τουρκικών σχέσεων και συνόρων, αλλά ευρω-τουρκικών σχέσεων και συνόρων. Ας το διαπραγματευτεί η ΕΕ.
Βέβαια, η Ελλάδα χάνει κάθε διαπραγματευτικό επιχείρημα από τη στιγμή που τα ποσοστά της απόδοσης ασύλου είναι τόσο χαμηλά (0,04%). Δεν υπάρχει καμία λογική εξήγηση σε αυτό, όταν μάλιστα είναι γνωστό ότι η πλειονότητα των ανθρώπων αυτών θέλει να μεταβεί σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα όπου διαμένουν συγγενείς και φίλοι. Για να είμαστε πάντως ακριβείς, το πολιτικό άσυλο παρέχεται με τους όρους που ορίζει η Συνθήκη της Γενεύης του 1951. Στην πραγματικότητα ελάχιστοι πληρούν τις προϋποθέσεις της. Οι χώρες που εκχωρούν πολιτικό άσυλο συνήθως ερμηνεύουν διασταλτικά τη Συνθήκη. Η Ελλάδα θα μπορούσε να ζητήσει τη διαμεσολάβηση του ΟΗΕ για το ζήτημα των Αφγανών και των Σομαλών. Εάν ο ΟΗΕ αποφασίσει ότι όλοι οι προερχόμενοι από το Αφγανιστάν και τη Σομαλία είναι πρόσφυγες (prima facie αναγνώριση) τότε η Ελλάδα θα είναι υποχρεωμένη να τους αναγνωρίσει ως πρόσφυγες επιμερίζοντας τις ευθύνες και τα κόστη με τα λοιπά δυτικά κράτη.
Και, φυσικά, θα πρέπει με κάθε τρόπο να εμμείνει στην επαναδιαπραγμάτευση του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ. Οι περισσότεροι διστάζουν να προβούν σε αίτημα ασύλου για το λόγο ότι γνωρίζουν τον Κανονισμό κι επομένως δεν θέλουν να παγιδευτούν στην Ελλάδα για τα επόμενα χρόνια. Αυτό όμως που δεν γνωρίζουν είναι η ευρεία ερμηνεία του Δουβλίνου ΙΙ. Μολονότι το Δουβλίνο ΙΙ θεωρητικά προβλέπει ότι όποιος προβεί σε αίτημα ασύλου στην πρώτη ασφαλή χώρα οφείλει να παραμείνει σε αυτήν έως την έκδοση τελεσίδικης απόφασης στο αίτημά του, στην πραγματικότητα οι αλλοδαποί εγκλωβίζονται στην Ελλάδα μόλις οι αρχές πάρουν τα δακτυλικά αποτυπώματά τους. Δεν είναι διόλου αυτονόητος ο λόγος που οι Αρχές επέλεξαν να δείξουν στον Επίτροπο για θέματα δικαιοσύνης και μετανάστευσης Ζακ Μπαρό το κέντρο κράτησης της Σάμου, το οποίο συγκριτικά είναι σε καλή κατάσταση, αποκρύπτοντάς του την Παγανή. Η Παγανή είναι επακολούθημα του Δουβλίνου ΙΙ.
Η Ελλάδα εκτελεί ειλημμένες αποφάσεις και επομένως οφείλει να σταματήσει να εμφανίζεται απολογούμενη και κατηγορούμενη στο διεθνή διάλογο.
Η Παγανή δεν είναι μόνο αποτέλεσμα ελληνικών πολιτικών αλλά κυρίως πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι μεταναστευτικές ροές δεν είναι επιφαινόμενο, έχουν συγκεκριμένα πολιτικά και οικονομικά αίτια.
Σε ένα παγκόσμιο παιχνίδι κυριαρχίας και πίεσης μέσω ανθρώπινων ροών η Ελλάδα οφείλει να χαράξει στρατηγική, να πάρει θέση και να πράξει αναλόγως με τα συμφέροντά της.
Μέχρι τότε όμως κάποιος θα πρέπει να δώσει μια απάντηση στα παιδιά με την πιπίλα πίσω από τα μπλε κάγκελα, αλλά και στα δικά μας παιδιά όταν θα μας ρωτούν γιατί επιτρέψαμε την ύπαρξη στρατοπέδων συγκέντρωσης (και πάλι).
16°
