Η Ελλάδα στους νικητές των φετινών Ευρωπαϊκών Βραβείων Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Ανακοινώθηκαν την Τρίτη 21 Μαΐου στη Χάγη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Europa Nostra, το κορυφαίο ευρωπαϊκό δίκτυο για την πολιτιστική κληρονομιά, οι νικητές των Ευρωπαϊκών Βραβείων για την Πολιτιστική Κληρονομιά Βραβείων Europa Nostra 2019, τη διάκριση με το μεγαλύτερο κύρος στο συγκεκριμένο πεδίο, που χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα Creative Europe.

Οι 25 βραβευθέντες από 16 χώρες αναγνωρίσθηκαν για τα εντυπωσιακά τους επιτεύγματα στην αποκατάσταση, την έρευνα, τη μακροχρόνια προσφορά, και την εκπαίδευση, κατάρτιση και ευαισθητοποίηση. Ανάμεσα στους βραβευθέντες της τελευταίας αυτής κατηγορίας και το εξαιρετικό πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού» από την Ελλάδα. Οι βραβευθέντες θα τιμηθούν στην υψηλού προφίλ Τελετή Απονομής των Ευρωπαϊκών Βραβείων για την Πολιτιστική Κληρονομιά, στις29 Οκτωβρίου στο Παρίσι, κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
 
Τα Βραβεία Europa Nostra θα απονεμηθούν επίσης σε δύο εξαιρετικά επιτεύγματα πολιτιστικής κληρονομιάς από ευρωπαϊκές χώρες που δε λαμβάνουν μέρος στο πρόγραμμα της Ε.Ε. CreativeEurope, την Ελβετία και την Τουρκία.
 
Οι πολίτες από όλη την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο μπορούν τώρα να ψηφίσουν διαδικτυακά για το Βραβείο Κοινού και να προσελκύσουν υποστήριξη για το επίτευγμα ή τα επιτεύγματα από τη δική τους ή κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
 
Ανάμεσα σε αυτούς τους αφοσιωμένους ανθρώπους και τις υποδειγματικές ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για την πολιτιστική κληρονομιά, που επελέγησαν το 2019, βρίσκονται: η ιδιαίτερα ευαίσθητη αποκατάσταση του παρεκκλησίου της Ιεράς Σινδόνης στο Τορίνο, ενός μνημειώδους τόπου θρησκευτικής κληρονομιάς που καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1997 και τώρα είναι ξανά προσβάσιμος στο κοινό∙ η ανάπτυξη ψηφιακού αρχείου για τους Ρομά, ενός διεθνώς προσβάσιμου χώρου με στόχο να καταστήσει ορατούς τον πολιτισμό και την ιστορία των Ρομά και να απαντήσει στα στερεότυπα με μία αντί-ιστορία ειπωμένη από τους ίδιους τους Ρομά∙ η προσήλωση μίας από τις παλαιότερες πολιτιστικές ΜΚΟ στην Ευρώπη στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στη Νορβηγία για πάνω από 175 χρόνια∙ ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για ειδικούς στην πολιτιστική κληρονομιά, εκτοπισμένους από τη Συρία, που υλοποιείται από ένα γερμανικό ινστιτούτο στην Κωνσταντινούπολη, λειτουργώντας σαν ένα δυνατό παράδειγμα για άλλες χώρες στην Ευρώπη και αλλού.
 
H Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Europa Nostra έχουν επίσης ανακοινώσει ένα Ειδικό Ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς για να τιμήσουν την Πυροσβεστική Υπηρεσία του Παρισιού. Μαζί με τις αστυνομικές δυνάμεις και τους ειδικούς στην αποκατάσταση των μνημείων, οι πυροσβέστες της πόλης με γενναιότητα και επιδεξιότητα πάλεψαν με τις φλόγες που κατέστρεψαν τον Καθεδρικό Ναό της Παναγίας των Παρισίων, τη νύχτα της 15ης Απριλίου, και προστάτεψαν με επιτυχία την κύρια κατασκευή του μνημείου από την πλήρη καταστροφή, καθώς και τα ανεκτίμητα χειροτεχνήματα στο εσωτερικό. 
 
Οι νικητές θα παρουσιάσουν τα επιτεύγματα πολιτιστικής κληρονομιάς στην Έκθεση Αριστείας στις 28 Οκτωβρίου. Θα συνεισφέρουν επίσης σε διάφορες άλλες εκδηλώσεις του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για την Πολιτιστική Κληρονομιά, που θα λάβει χώρα από τις 27 ως τις 30 Οκτωβρίου 2019. Η πρόσκληση για υποψηφιότητες για τα Βραβεία του 2020 θα δημοσιευτεί τον Ιούνιο του 2019 στη σχετική ιστοσελίδα.
 
Μονοπάτια Πολιτισμού, οι Έλληνες νικητές
Το Πρόγραμμα «Μονοπάτια Πολιτισμού» είναι ένα ολοκληρωμένο, πολυεπιστημονικό πρόγραμμα επιλογής, συντήρησης, καθαρισμού, σηματοδότησης και σύνδεσης δημόσιων μονοπατιών σε περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής ή πολιτιστικής σημασίας στην Ελλάδα. Η γεωγραφική του έκταση είναι τεράστια, με συνολικά 658 χλμ. αποκατεστημένων περιπατητικών και ποδηλατικών διαδρομών, πολλές από τις οποίες χρονολογούνται στην αρχαία και μεσαιωνική εποχή, σε 13 περιοχές σε ολόκληρη την Ελλάδα.

Το πρόγραμμα, που δημιουργήθηκε από την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, υλοποιείται με σχετικά μέτρια επένδυση σε σχέση με τα πολλαπλά, μετρήσιμα οφέλη. Συγκεντρώνει επιστήμονες από πολλούς τομείς (γεωγράφους, αρχαιολόγους, ιστορικούς, δασκάλους, ορνιθολόγους), θεσμικούς παράγοντες και εκπροσώπους των επιχειρηματικών και τουριστικών βιομηχανιών.

Το πρόγραμμα, που δημιουργήθηκε σε περίοδο οικονομικής κρίσης για να βοηθήσει την απασχόληση στην επαρχία, διευρύνει την τουριστική περίοδο, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, βελτιώνει την υγεία και την ποιότητα ζωής των τοπικών πληθυσμών και προβάλλει την παραγωγή τοπικών προϊόντων σε κάθε περιοχή. Το πρόγραμμα έχουν στηρίξει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας: το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, ο Φωκίων Ποταμιάνος & η οικογένειά του, το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο στο Παρίσι, η εκστρατεία πληθοπορισμού «Walk with me», το Ίδρυμα Κωνσταντίνος Κ. Μητσοτάκης, η Φθιωτική Αναπτυξιακή, η AEGEAN, η εταιρεία ELMIN και οΛόρδος Butler. Στη Νάξο το χρηματικό έπαθλο του Βραβείου της ΕΕ για την Πολιτιστική Κληρονομιά / Βραβείο EuropaNostra για την αποκατάσταση του ναού της Αγ. Κυριακής χρησιμοποιήθηκε για τη χρηματοδότηση των διαδρομών στην περιοχή.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή του προγράμματος είναι ένα γραπτό αίτημα από τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης -Περιφέρειες ή/και Δήμους- οι οποίοι προσφέρουν την πολύτιμη στήριξή τους (συνήθως σε είδος / εργασία) ως την ολοκλήρωση τού έργου και στη συνέχεια αναλαμβάνουν την συντήρησή του.

Οι προσπάθειες και η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων αποτελούν το κλειδί για την επιτυχία του έργου. Σχολεία, νέοι και εθελοντές από όλη την Ελλάδα καλούνται, συχνά μέσω σεμιναρίων και παρουσιάσεων, να χρησιμοποιήσουν τις διαδρομές και να τις συμπεριλάβουν σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες. «Υιοθετώντας» ένα από τα μονοπάτια, εμπλέκονται ενεργά με την ιστορία, τη συντήρηση και τις δραστηριότητες των πεζοπορικών διαδρομών. "Το έργο έχει μια μεγάλη κοινοτική βάση που περιλαμβάνει πολλούς τοπικούς δήμους και τοπικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.", σημειώνει η κριτική επιτροπή. "Υπογραμμίζεται η σημασία της συντήρησης των διαδρομών από την πλευρά της τοπικής κοινωνίας και ενισχύεται η συμβολή της στην οικονομική βιωσιμότητα και την ανάπτυξη της τοπικής επιχειρηματικότητας". Τα μελλοντικά σχέδια του προγράμματος περιλαμβάνουν μεγαλύτερη συμμετοχή του κοινού, και ιδιαίτερη έμφαση σε παιδιά με πάθηση του αυτιστικού φάσματος (ASC), καθώς η έρευνα έχει δείξει ότι μπορούν να επωφεληθούν σε μεγάλο βαθμό από πεζοπορικές δραστηριότητες.

Τα «Μονοπάτια Πολιτισμού» αποτελούν εξαιρετικό παράδειγμα ενσωμάτωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού τοπίου. Όπως ανέφερε η κριτική επιτροπή: «Το έργο συνδυάζει τη φιλοσοφία της ευεξίας με την ιστορία, την πολιτιστική κληρονομιά, τη βιοποικιλότητα και το τοπίο και υπογραμμίζει σημαντικούς δεσμούς μεταξύ του πολιτισμού και της φύσης. Γίνεται αναφορά στην παλαιά παράδοση εμπειρίας του τοπίου με τα πόδια, σε αντίθεση με τα σύγχρονα μέσα κινητικότητας, ενώ τα μνημεία / τοπόσημα κατά μήκος των μονοπατιών επιλέγονται προσεκτικά ώστε να καταστεί δυνατή η ταυτόχρονη εξερεύνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και της φύσης. Οι διάφορες πλευρές πτυχές του υλικού και άυλου πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς βιώνονται σε μια ολιστική προσέγγιση των πολιτιστικών τοπίων.»