Ωραίο όνομα: Μέλισσα. Και πολύ ταιριαστό με αυτό που συμβαίνει εκεί. Ένα δίκτυο υποστήριξης κοριτσιών και γυναικών μεταναστριών και προσφύγων, από 40 χώρες. Με τις συμμετέχουσες να δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον να μάθουν, όχι απλώς τη γλώσσα ή βασικές πληροφορίες ή ορισμένες δεξιότητες που θα τις βοηθήσουν να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αλλά και τους «κώδικες» της κοινωνίας στην οποία ζουν. Για τη δραστηριότητα της Μέλισσας μάθαμε μέσα από την καμπάνια της UNICEF «Μαζί, για όλα τα παιδιά» (www.facebook.com/mazigiaolatapaidia), με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και ρωτήσαμε τη Ναντίνα Χριστοπούλου, συνιδρύτρια του δικτύου, να μας πει λεπτομέρειες.
Πρώτα απ’ όλα, τι είναι η Μέλισσα και ποιος ο ρόλος της;
Η Μέλισσα είναι σημείο συνάντησης για γυναίκες από διαφορετικές χώρες που ζουν σήμερα στην Ελλάδα, και ταυτόχρονα μια ανοιχτή κυψέλη επικοινωνίας και δημιουργικότητας. Στόχος της είναι η ενδυνάμωση και η ένταξη των μεταναστριών και των γυναικών προσφύγων. Η Μέλισσα δημιουργήθηκε το 2014, με συμμετοχή εκπροσώπων γυναικείων μεταναστευτικών δικτύων. Προσφέρει εύρος δράσεων, προγραμμάτων και υπηρεσιών, καθώς και ψυχοκοινωνική στήριξη σε μεγάλο αριθμό γυναικών καθημερινά στο κέντρο ημέρας που λειτουργεί δίπλα στην Πλατεία Βικτωρίας. Καθώς το ξεκίνημα της λειτουργίας αυτού του κέντρου συνέπεσε με τις μεγάλες προσφυγικές ροές το καλοκαίρι του 2015, η Μέλισσα ενεργοποιήθηκε άμεσα με σκοπό την αντιμετώπιση των πρώτων αναγκών, ενώ πολύ σύντομα έθεσε το θέμα της ένταξης και οργάνωσε το δικό της σχέδιο δράσης, που βασίζεται σε μια ολιστική προσέγγιση και στηρίζεται στην εμπλοκή των μεταναστριών που ήδη ζούσαν στην Ελλάδα, προωθώντας έτσι τη συνύπαρξη, την αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή.
Αναφερθήκατε σε ολιστική προσέγγιση. Πόσο αλλάζει η συμμετοχή στη Μέλισσα τη ζωή των κοριτσιών, των γυναικών και των παιδιών που είναι μέλη της;
Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς ποσοτικά αυτές τις αλλαγές, γιατί στην πραγματικότητα είναι αλλαγές που συντελούνται και σε βάθος και σε διάρκεια. Οι αριθμοί που καταγράφονται -και που είναι σημαντικοί γιατί μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα το πρόγραμμά μας προσέλκυσε τον μεγαλύτερο αριθμό γυναικών προσφύγων στη χώρα- δεν μπορούν ποτέ να αποτυπώσουν την υφή και την ένταση αυτής της διαδρομής. Μόνο σαν διαδρομή λοιπόν μπορούμε να το περιγράψουμε, που ξεκινάει τη στιγμή που πρωτομπαίνουν με τον πόνο και την αβεβαιότητα στο βλέμμα, με την ανασφάλεια μπροστά στο άγνωστο, και φθάνει μέχρι τη στιγμή που είναι πια έτοιμες να ανοίξουν τα φτερά τους και ακόμα πιο πέρα, στη στιγμή που είναι πια σε θέση να βοηθήσουν και άλλους γύρω τους. Για εμάς αυτό είναι άλλωστε το στοιχείο που καθορίζει την ένταξη: η δυνατότητα να συνεισφέρουν στην κοινωνία υποδοχής. Σκοπός της δουλειάς μας είναι να αποτελεί μια πυξίδα στα πρώτα βήματά τους στη νέα πατρίδα, μαζί με μια σειρά από εργαλεία, κλειδιά και αντικλείδια μέσα από τα οποία μπορούν να «μεταφράσουν» και να κατανοήσουν τη νέα πραγματικότητα, αλλά και να εφοδιαστούν με τα στοιχεία που θα τις βοηθήσουν να βρουν τον δικό τους βηματισμό και τη δική τους φωνή. Εργαλεία που θα μπορούν αν χρειαστεί να πάρουν μαζί τους και να χρησιμοποιήσουν οπουδήποτε βρεθούν. Στη διαδικασία αυτή αντιλαμβανόμαστε την κάθε γυναίκα όχι σαν παθητικό αποδέκτη ανθρωπιστικής βοήθειας αλλά σαν ενεργό μέλος μιας κοινότητας, που είναι ταυτόχρονα φορέας πολλαπλών αλλαγών. Μέσα από τη συμμετοχή τους υποστηρίζονται, ώστε να αναδείξουν τις δικές τους δυνάμεις και τα δικά τους βιώματα, να εκφράσουν τις δικές τους επιθυμίες και να επιδιώξουν να τις πραγματοποιήσουν. Ο δικός μας ρόλος είναι να διευκολύνει αυτή τη διαδικασία διαμόρφωσης μιας στρατηγικής για τη ζωή τους.
Τι είδους στήριξη ζητούν τα κορίτσια;
Έρχονται με μεγάλη επιθυμία να μάθουν, όχι απλώς τη γλώσσα ή βασικές πληροφορίες ή ορισμένες δεξιότητες που θα τις βοηθήσουν να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αλλά και τους «κώδικες» της κοινωνίας στην οποία ζουν. Ταυτόχρονα, επιθυμούν να μιλήσουν και να μοιραστούν τις ανησυχίες και τις επιθυμίες τους. Αυτό που ζητούν όμως πάνω απ’ όλα είναι κάπου να ακουμπήσουν τις ελπίδες τους, ένα στέρεο, ασφαλές και γόνιμο έδαφος για να τις φυτέψουν και να τις δουν να βλασταίνουν και να γίνονται μέλλον. Για ανθρώπους που κουβαλούν ένα παρελθόν τόσο βαριά τραυματισμένο από πολέμους και δυστυχία, η ανάγκη να ξαναβρούν ελπίδα είναι πιο ζωτική από όλες τις υπηρεσίες. Προφανώς οι ανάγκες είναι πολλές και μεγάλες, και η πρόσβαση στις περιορισμένες υπηρεσίες δύσκολη, άρα πολύ συχνά απαιτείται η κινητοποίηση μηχανισμών αντιμετώπισης σε όλα τα επίπεδα, από τη στέγαση και τις υπηρεσίες υγείας μέχρι τη βοήθεια στο σχολείο και φυσικά την ψυχική υγεία. Αλλά εν τέλει, αυτό που τα κινητοποιεί όλα και ενεργοποιεί και τις ίδιες είναι η ανακούφιση του να βρίσκονται σε μια ασφαλή χώρα και να αρχίζουν να ξανακάνουν σχέδια για το μέλλον.
Πώς είναι διαμορφωμένη πρακτικά η Μέλισσα και πώς ανταποκρίνεται σε ανάγκες των παιδιών;
Η Μέλισσα είναι σχεδιασμένη σαν ένα σπίτι που κατά κάποιο τρόπο συν-ανήκει στους ανθρώπους που το «κατοικούν» για λιγότερο ή περισσότερο καιρό, αλλά και στις γυναίκες που έχουν περάσει από εκεί και τώρα βρίσκονται κάπου αλλού. Ο στόχος είναι η συνύπαρξη και το μοίρασμα. Οι γυναίκες που συμμετέχουν προέρχονται από πάνω από σαράντα χώρες, το μοιράζονται σαν την κοινή τους στέγη, το «σπίτι» τους, και αφήνουν μέσα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο το αποτύπωμά τους. Αυτό που συντελείται κάθε μέρα που περνάει είναι για όλους εμάς που εμπλεκόμαστε κάτι μοναδικό και γεμάτο συναισθήματα. Η ενέργεια που εκλύεται, η ανακούφιση και η χαρά αυτού του μοιράσματος γίνονται αντιληπτές από την πρώτη στιγμή που μπαίνει κανείς, ανατρέποντας την επικρατούσα εικόνα του πρόσφυγα. Αυτό που βλέπει κανείς είναι την ασύλληπτη δύναμη που συνοδεύει τον πόνο, την αντοχή και την ελπίδα. Η βασική μας μέριμνα σχεδιάζοντας το πρόγραμμα και γνωρίζοντας τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής γυναικών σε εκπαιδευτικά και ενταξιακά προγράμματα αλλού, καθώς και τους λόγους στους οποίους οφείλεται αυτό, ήταν να φροντίσουμε να είναι προσιτό και να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες και επιθυμίες τους. Συμπεριλάβαμε λοιπόν την παράλληλη απασχόληση των παιδιών, αλλά οργανώσαμε και όλη τη ροή μέσα σε ένα μη τυπικό πλαίσιο που επιτρέπει την παρουσία των παιδιών. Έτσι, τα παιδιά έχουν μεν τον δικό τους χώρο στην παλιά, πετρόκτιστη σκεπαστή αυλή, όπου παίζουν και συμμετέχουν σε ομαδικές καλλιτεχνικές και μαθησιακές δραστηριότητες, αλλά μπορούν εάν νιώσουν την ανάγκη να μπουν για λίγο στην τάξη της μητέρας τους. Μπορεί να μπει κανείς σε μια τάξη και να δει έξι-επτά καρότσια και μαμάδες που γράφουν και θηλάζουν ταυτόχρονα. Και αν μια μητέρα δυσκολευτεί σε κάτι, πάντα βρίσκονται χέρια να την βοηθήσουν, είναι αυτό που λέμε it takes a village to raise a kid… Τα μεγαλύτερα παιδάκια είναι απολύτως εξοικειωμένα με την παρουσία ανθρώπων από τόσες διαφορετικές εθνικότητες και δημιουργούν δεσμούς με τους συνομηλίκους τους με μεγάλη φυσικότητα και αγάπη. Όλα αυτά συμβαίνουν με τη συμβολή των εξαιρετικών εκπαιδευτικών που συνεργαζόμαστε, και φυσικά των έμπειρων εκπαιδευτικών της Φιλιππινέζικης κοινότητας και του υπέροχου μικρού σχολείου τους Munting Nayon που έχει αναλάβει και το δικό μας πρόγραμμα παιδικής φροντίδας.
Με τα δεδομένα που λειτουργεί η Μέλισσα, υπάρχουν βέλτιστες πρακτικές που ακολουθείτε για να πετύχετε καλύτερη ένταξη των κοριτσιών στην κοινωνία και ποιες είναι αυτές;
Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση του προγράμματός μας στηριζόμαστε σε τρία βασικά στοιχεία: 1ον. την εμπλοκή μεταναστευτικών κοινοτήτων και ανθρώπων με κοινό βιωματικό υπόβαθρο, 2ον. τη συμμετοχή εξειδικευμένων επιστημόνων και καλλιτεχνών, και 3ον. τη συνεχή αξιολόγηση του περιεχομένου από τις ίδιες τις συμμετέχουσες, καθώς και την ευελιξία και τη διαρκή ανατροφοδότηση με τις δικές τους ιδέες και επιθυμίες. Με αυτά τα δεδομένα, το πρόγραμμά μας μετατρέπεται σε ένα εργαλείο πλοήγησης σε έναν καινούριο κόσμο, ιχνηλατώντας τα κοινά πολιτισμικά στοιχεία, κατανοώντας τις διαφορές και δοκιμάζοντας τη συνύπαρξη. Το διακοινοτικό υπόβαθρο αλλά και το μη τυπικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί και που μοιάζει περισσότερο με σπίτι παρά με ένα σχολείο ή τα γραφεία μιας οργάνωσης, του προσδίδουν φυσικότητα δημιουργώντας συνδέσμους και δίκτυα, αλλά και την αίσθηση ασφάλειας. Αυτά, σε συνδυασμό με τη μέριμνα για την ψυχική υγεία και την ευρύτερη, ολιστική προσέγγιση, δημιουργούν τη στέρεη βάση που χρειάζεται για να ξεκινήσει μια πορεία δημιουργικής ένταξης.
Ποιες δραστηριότητες είναι διαθέσιμες για κορίτσια και μικρά παιδιά; Τί μπορούν να κάνουν στη Μέλισσα;
Το πρόγραμμα τις Μέλισσας αποτελείται από αλληλένδετες ενότητες, στις οποίες συμμετέχουν αρχικά όλοι.
Τη γλώσσα, σαν βασικό εργαλείο κατανόησης και επικοινωνίας, η οποία διδάσκεται από εξειδικευμένους παιδαγωγούς μέσα από ένα πρόγραμμα που ανταποκρίνεται στις άμεσες ανάγκες των γυναικών που συμμετέχουν. Μαζί με τα ελληνικά διδάσκονται και αγγλικά, αλλά και άλλες γλώσσες, ενώ για τα παιδιά υπάρχει και δυνατότητα παροχής διδασκαλίας της μητρικής γλώσσας.
Την ψυχοκοινωνική στήριξη, μέσα από ομαδικές δράσεις δραματοθεραπείας, εικαστικής ψυχοθεραπείας και ψυχοδράματος αλλά και ατομικές συνεδρίες από μια εξαιρετική ομάδα ψυχολόγων, ψυχοθεραπευτών και κοινωνικών λειτουργών. Αυτή η προσέγγιση είναι πιο οικεία πολιτισμικά στους ανθρώπους που απευθυνόμαστε και επιτρέπει το χτίσιμο της εμπιστοσύνης.
Την τέχνη, σαν μέσο έκφρασης και επικοινωνίας μέσα από εργαστήρια εικαστικών, χειροτεχνίας, μουσικής, χορού, ποίησης, κινηματογράφου κλπ. με τη συμμετοχή πλήθους καλλιτεχνών που μοιράζονται μαζί μας το πολύτιμο απόσταγμα της σοφίας τους.
Την πληροφόρηση, μέσα από εύρος ενημερωτικών συναντήσεων για νομικά, ιατρικά, εργασιακά και άλλα ζητήματα.
Την ανάπτυξη δεξιοτήτων που διευκολύνουν την πρόσβαση στην αγορά εργασίας αλλά και τη δικτύωση με φορείς.
Τον κύκλο της ατομικής φροντίδας που περιλαμβάνει τη διαχείριση του άγχους, γιόγκα, βελονισμό, τη μέθοδο Φελντενκράις, καθώς και τις δημοφιλείς συναντήσεις γέλιου (laugh and let go).
Τον κύκλο δράσεων που φέρνουν κοντά τις διαφορετικές κοινότητες.
Το πρόγραμμά μας επίσης συμπεριλαμβάνει τη φροντίδα κατά τη διάρκεια του περιγεννητικού κύκλου αλλά και κύκλους γονέων.
Πέρα από την ομάδα των δικών μας μελών και συνεργατών αλλά και των πολύτιμων εθελοντών που προσφέρουν καθημερινά το έργο τους, την αγάπη τους και όλες τους τις δυνάμεις, συνεργαζόμαστε και με πολλές άλλες οργανώσεις που εξειδικεύονται στα επιμέρους θέματα. Και φυσικά στηριζόμαστε στην ενθουσιώδη συμμετοχή των ίδιων των μεταναστευτικών κοινοτήτων που μοιράζονται με κάθε ευκαιρία ένα κομμάτι της ιστορίας και του πολιτισμού τους.
Τί είναι αυτό που ξεχωρίζει τη Μέλισσα από παρόμοια προγράμματα που στοχεύουν στην ένταξη και συμπερίληψη των γυναικών και παιδιών προσφύγων και μεταναστών στην ελληνική κοινωνία;
Η έννοια της κοινότητας που υφαίνεται καθημερινά μέσα από το μοίρασμα και τη συνύπαρξη. Αυτή δημιουργεί την πιο στέρεη γέφυρα.
Υπάρχει κάποια «δράση» που δεν θα ξεχάσετε ποτέ και που θα σας μείνει αξέχαστη;
Στη Μέλισσα ενθαρρύνουμε τις πρωτοβουλίες των μελών με κάθε τρόπο, και ιδιαίτερα όταν συνεισφέρουν στην κοινωνική συνοχή. Όλες έχουν την αξία και τη σημασία τους, αλλά πάντα έχω στο μυαλό μου αυτή που ξεκίνησε από δύο Ιρανές που αποφάσισαν να οργανώσουν επισκέψεις σε γηροκομεία, με το εξής σκεπτικό: «Αυτή η χώρα μας έχει προσφέρει τόσα που θα θέλαμε να της αντιπροσφέρουμε κι εμείς με τη σειρά μας, να δείξουμε με κάποιο τρόπο την ευγνωμοσύνη μας. Αλλά δεν έχουμε πια τίποτα δικό μας. Το μόνο που έχουμε είναι χρόνο. Σε ποιόν θα μπορούσαμε να προσφέρουμε το χρόνο μας, την αγάπη μας, τη συντροφιά μας;» Έτσι λοιπόν καταλήξαμε να χορεύουμε όλοι μαζί στο Γηροκομείο Αθηνών, με μια φυσαρμόνικα. Κάπως έτσι καταλήγουμε κάθε τόσο σε απρόσμενες καταστάσεις, ακολουθώντας μια ιδέα ή μια επιθυμία.
Η εκστρατεία «Μαζί, για όλα τα παιδιά» στοχεύει να ευαισθητοποιήσει περαιτέρω σχετικά με τις προσπάθειες προσαρμογής και προόδου των παιδιών προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα και να αναδείξει το ρόλο του σχολείου και των δραστηριοτήτων μη τυπικής εκπαίδευσης στην ταχεία και επιτυχή ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία. Επιπλέον, επισημαίνει τη σημασία του ασφαλούς -δίχως αποκλεισμούς- περιβάλλοντος, στην καθημερινή ζωή τους και την ανάπτυξή τους.
Η καμπάνια υλοποιείται από τη UNICEF με την στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το έργο της UNICEF στην Ελλάδα, την Ευρώπη και όλο τον κόσμο επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της UNICEF Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας: https://www.unicef.org/eca/
12°
