Στη Ζώνη του ευρώ

Ο Γιάννος Παπαντωνίου, υπουργός Εθνικής Οικονομίας το ’94, θυμάται πώς ξεκίνησε η πορεία της ένταξης.

«Το ΔΝΤ μας έβλεπε με μισό μάτι, το ίδιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ελληνική οικονομία είχε τα χάλια της. Άσχημα τα μακροοικονομικά, μεγάλα ελλείμματα και χρέη, αδύναμο νόμισμα. Της επίσκεψής μου στην Ουάσινγκτον, για τα 50 χρόνια από την ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, έχει προηγηθεί κερδοσκοπική επίθεση στη δραχμή. Είχα ζητήσει να δω τον Μισέλ Καμ Ντε Σις, τότε γενικό διευθυντή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το έκανα πιο πολύ για την εθιμοτυπία, περίμενα ότι θα τον δω μόνο του για είκοσι λεπτά, ότι θα λέγαμε τα τυπικά. Πήγα με το συνεργάτη μου, τον Γιάννη Στουρνάρα. Όμως, τελικά, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα πάνελ πέντε ανθρώπων. Ο Καμ Ντε Σις έχει δίπλα του τρεις γενικούς διευθυντές του ΔΝΤ και έναν Ευρωπαίο, εκπρόσωπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η συνάντηση κράτησε μία ώρα και είκοσι λεπτά. Μας ασκήθηκαν ασφυκτικές πιέσεις για να υπαχθεί η Ελλάδα σε καθεστώς εποπτείας του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ώστε να εφαρμοστεί ένα σχέδιο σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας. Μας ζήτησαν την κατάργηση του 13ου μισθού, δραστικές μειώσεις στα εισοδήματα των εργαζομένων και αύξηση των ορίων ηλικίας. Μέτρα με τεράστιο κοινωνικό κόστος. Τους απάντησα ότι αυτά είναι αδιανόητα και είναι αδύνατον να συμβούν. Μου αποκρίθηκαν: “Οι αγορές θα σας εκδικηθούν’’. Αντέτεινα ότι θα πείσουμε τις αγορές ότι μπαίνουμε σε τροχιά δημοσιονομικής εξυγίανσης. Όλη η συζήτηση ήταν σε πολύ έντονο ύφος.

Μόλις επέστρεψα στην Αθήνα, συναντώ αμέσως τον τότε πρωθυπουργό, Ανδρέα Παπανδρέου. Την ίδια ώρα, εντείνονται οι πιέσεις από τον Ευρωπαίο Επίτροπο Οικονομικών, Χάνινγκ Κριστόφερσεν, τον προκάτοχο του Χοακίμ Αλμούνια. Λέω στον Ανδρέα: Αν ταχύτατα δεν καταθέσουμε πρόγραμμα προσαρμογής, μας περιμένουν στη γωνία, θα δεχθούμε επιθέσεις κατά της δραχμής και των ομολόγων. Ο Ανδρέας συμφώνησε αμέσως. Για τέσσερα μερόνυχτα κλειστήκαμε στο υπουργείο με τους συνεργάτες μου, ξενυχτώντας, και ετοιμάσαμε το Πρόγραμμα Σύγκλισης και Ένταξης στην ΟΝΕ. Το καταθέσαμε λίγες μέρες αργότερα, στο τέλος του Ιουλίου του 1994, δηλώνοντας ότι η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να προχωρήσει στη συνεπή εφαρμογή του.

Οι αγορές πήραν το μήνυμα. Είδαν την αυστηρή εισοδηματική πολιτική που εφαρμόσαμε, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Οι αριθμοί βελτιώθηκαν, τα ελλείμματα τέθηκαν υπό έλεγχο. Και έτσι, όταν το Πρόγραμμα Σύγκλισης συζητήθηκε στο ECOFIN του Νοεμβρίου του 1994, το κλίμα είχε βελτιωθεί ήδη σημαντικά. Τελικά, εγκρίθηκε με δυσκολίες και αποτέλεσε τη βάση της προσπάθειάς μας για ένταξη στην Ευρωζώνη.

Τότε, μας είχε βοηθήσει ο Τέο Χάγκελ, πρόεδρος του Κοινωνικού Χριστιανικού Κόμματος της Γερμανίας και συμπρόεδρος του Χέλμουτ Κολ. Αν και αρχικά ήταν αρνητικός, τελικά επείσθη για την αξιοπιστία μας. ‘‘Πρέπει να πιστέψουμε τον Γιάννο ότι θα βάλει τάξη στην ελληνική οικονομία’’ είχε πει τότε και, πέντε χρόνια μετά, όταν πετύχαμε τα κριτήρια της Ευρωζώνης, με συνεχάρη.

Άρα, όλα είναι πιθανά. Τότε, ήμασταν στον πάτο, δεχόμασταν αφόρητες πιέσεις. Με σοβαρή δουλειά και αξιοπιστία, πέντε χρόνια μετά δεχόμασταν συγχαρητήρια».