Επειδή εκτιμώ την Αγγελική Σπανού, συχνά τη διαβάζω στην εκπομπή μου 8-10 π.μ. το πρωί στο Kosmos 93,6 και επίσης συχνά συμφωνώ, θα απαντήσω στο πρόσφατο άρθρο της. Γιατί εδώ διαφωνώ στα περισσότερα.
- Ας ορίσουμε, απλοϊκά ίσως, τον λαϊκισμό ως την πολιτική τάση να χαϊδεύεις τα αυτιά των ψηφοφόρων με αυτά που θέλουν να ακούσουν, υιοθετώντας πολλές φορές και θεωρίες συνωμοσίας. Να υπερθεματίζεις στις επιθυμίες τους, τάζοντάς τους ανεδαφικές, με βάση την εθνική και κυρίως τη διεθνή πραγματικότητα, «ανταμοιβές», ηθικές ή μη. Να σκίζεις μνημόνια, να χορεύουν οι αγορές για να σου δώσουν δανεικά, να υπόσχεσαι ότι θα αλλάξεις την Ευρώπη με αερολογίες. Πρόσφατο παράδειγμα, οι πομφόλυγες Τραμπ ότι θα αναγκάσει την Apple και άλλες εταιρείες να μην κατασκευάζουν τα προϊόντα τους στην Ασία με τα φτηνά μεροκάματα, αλλά ότι θα ανοίξει τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ.
- Αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο στα χρόνια των post-truth politics, είναι η προσπάθεια αντιστροφής των εννοιών, ο εξοβελισμός του ορθολογισμού, η άρνηση της σύνθεσης προκειμένου να έχει καθείς το δικό του «μαγαζάκι» αντίδρασης. Ρητά και κατηγορηματικά όχι: Όποιος είναι πραγματικός αντιλαϊκιστής είναι αδύνατο να λαϊκίζει. Με τον ίδιο τρόπο που δεν υπάρχουν ακραίο κέντρο και μετριοπαθή άκρα, ούτε στεγνός βρεγμένος. Είναι contradiction in terms, βολικό για να δικαιολογηθούν οι ακραίοι. Όποιος παριστάνει τον αντιλαϊκιστή, ναι, μπορεί να λαϊκίζει.
- Αντιλαϊκιστές δεν είναι αυτοί που είναι «επαγγελματίες» και υιοθετούν τον αντιπολιτευτικό λόγο, απλώς και μόνον για να πλήξουν τον κομματικό αντίπαλο. Αντιλαϊκιστές είναι αυτοί που, χωρίς κομματικό συμφέρον, ζητούν μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό – ενδεχομένως δυσάρεστα δηλαδή για τον ψηφοφόρο που έχει εθιστεί στο λαϊκίστικο λόγο (εδώ και δεκαετίες, δεν εμφανίστηκε τώρα ο λαϊκισμός, καλά να είναι το βαθύ ΠΑΣΟΚ και η λαϊκή δεξιά, απλώς τώρα εξαπλώθηκε σχεδόν καθολικά).
- Ο πραγματικός αντιλαϊκιστής λοιπόν δεν θεωρεί μεταρρύθμιση τη διάλυση της δημοτικής αστυνομίας, απαραίτητης σε κάθε σύγχρονη πόλη. Ούτε είναι αντιλαϊκός – και αντιλαμβάνεται απόλυτα ότι κανείς δεν θέλει (ούτε πρέπει) να φτωχύνει κι άλλο, ειδικά αν είναι στα κατώτερα οικονομικά στρώματα. Αυτό που δεν αντιλαμβάνεται είναι ο νεοπλουτισμός και η απαίτηση πολλών στο ευρύτερο δημόσιο να παίρνουν υπέρογκους μισθούς με απολυτήριο δημοτικού, ώστε να έχουν εξοχικό και τζιπ, σε μια χώρα που δεν παράγει και δεν εξάγει αρκετά.
- Ο αντιλαϊκιστής θεωρεί εύλογα ότι ο τρόπος να ανακουφιστούν όσοι υποφέρουν είναι η ανάπτυξη, μέσω εκσυγχρονισμού και πραγματικών μεταρρυθμίσεων και όχι με το «σύρσιμο» που προκαλεί η ατέρμονη αποφυγή της προόδου, με «αντιμνημονιακό» κρυφτούλι από τους δανειστές και προεκλογικές προσλήψεις. Ο τρόπος να αποφευχθούν τα (απαραίτητα μέχρι τότε) δανεικά των μνημονίων είναι ένας: Η χώρα πρέπει να μπορέσει να πείσει για τη βιωσιμότητα της οικονομίας της και να δανειστεί πάλι από τις αγορές.
- Αυτό που επίσης δεν αντιλαμβάνεται καθόλου ο πραγματικός αντιλαϊκιστής είναι γιατί όταν ο ψηφοφόρος αντιδρά στη χειροτέρευση του βιοτικού του επιπέδου, επιθυμεί να τιμωρήσει το πολιτικό σύστημα αναδεικνύοντας απείρως χειρότερους εκπροσώπους, που στελεχώνουν όλα τα αμιγώς λαϊκίστικα κόμματα – και που εγγυώνται ακόμα χειρότερες συνθήκες ζωής, ως και την καταστροφή. Μια ματιά στην ελληνική Βουλή πείθει. Αντιστοίχως, δεν είναι κατανοητό γιατί ο μέσος Αμερικανός, Βρετανός ή Γάλλος, θέλοντας υποτίθεται να τιμωρήσει το «σύστημα», μπορεί να αυτοχειριάζεται ψηφίζοντας Τραμπ, Brexit ή Λεπέν.
- Όχι λοιπόν «τι θα πάθεις αν δεν σταματήσεις να φωνάζεις», αλλά «τι θα πάθεις αν δεν σταματήσεις να αυτοκαταστρέφεσαι και να υιοθετείς απελπισμένα τον λόγο κάθε καραγκιόζη και φαιδρού, που σου υπόσχεται οτιδήποτε για να αποκτήσει ισχύ και εξουσία». Τι πρέπει να κάνεις; Να φωνάζεις αναδεικνύοντας αυτούς που θα μετασχηματίσουν και θα βελτιώσουν το πολιτικό σύστημα. Πού θα τους βρεις; Υπάρχουν, αλλά δεν τους θέλεις συνήθως. Θέλεις τους εντυπωσιακούς, τους εύκολους, τους άκοπους. Η ευπιστία της καχυποψίας και της συνωμοσιολογίας.
- Ο πραγματικός αντιλαϊκιστής, λοιπόν, δεν θεωρεί ότι ο λαϊκισμός είναι ελληνικό δημιούργημα, αλλά παγκόσμιο φαινόμενο. Απλώς η χώρα μας μπήκε από τις πρώτες σε αυτή τη νέα εποχή του άκρατου λαϊκισμού και μετράει ήδη αρκετά χρόνια εμπειρίας. Άλλωστε έχει αρκετά τριτοκοσμικά χαρακτηριστικά, για χώρα του δυτικού κόσμου. Κατά την ταπεινή μου άποψη, υπάρχει μια μαζική άρνηση αποδοχής των νέων συνθηκών και ωρίμασης στο δυτικό κόσμο, με αποτέλεσμα μια επικράτηση του φόβου και άλλων χαμηλών ενστίκτων. It ’s the EQ, stupid!
- Κανένας πραγματικός αντιλαϊκιστής δεν μπορεί να υποστηρίζει τις «διεφθαρμένες ελίτ», αντιθέτως υποστηρίζει την αξιοκρατία. Καμία αυθαιρεσία καμίας «ελίτ» όμως δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα όπλα του λαϊκισμού, γιατί η αφλογιστία τους (και η αναπόφευκτη χειροτέρευση του προβλήματος) είναι φυσικό επακόλουθο των μύθων, στους οποίους στηρίζονται. Παράδειγμα, ο τρόπος με τον οποίον σηκώθηκε η σημαία «κατά της διαπλοκής», στην υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών. Το αποτέλεσμα ήταν μια τρύπα στο νερό.
- Ο πραγματικός αντιλαϊκιστής δεν υποστηρίζει δογματικά κανένα “There Is No Aleternative”, αλλά είναι στοιχειωδώς ρεαλιστής και κρίνει τι είναι εφικτό και τι όχι. Ζει στον πραγματικό κόσμο και όχι στον φαντασιακό – και ξέρει ότι για να βελτιωθεί το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα χρειάζονται (με πολλή δουλειά) συντονισμένες προοδευτικές πολιτικές και όχι φληναφήματα.
- Ναι, ο λαϊκισμός είναι ο εχθρός του πολίτη, με την έννοια της πλήρους καταστρατήγησης της πολιτικής. Και δεν μπορούμε να κρατάμε ίσες αποστάσεις ανάμεσα στην μπουρδολογία και τον έστω, ελλιπή, πολιτικό λόγο. Όταν η δήθεν «πολιτική θέση» περιλαμβάνει παραμύθια της Χαλιμάς, που δεν μπορούν να εφαρμοστούν παρά μόνο στα όνειρα του Γιάνη Βαρουφάκη ή του Μπόρις Τζόνσον, τότε η ουσιαστική πολιτική πλήττεται. Και τότε ολόκληρος ο πλανήτης ψάχνει τη λύση: Σίγουρα το πρόβλημα δεν είναι οι Έλληνες αντιλαϊκιστές ή «αντιλαϊκιστές».
12°
