«Εγώ δεν θα γράψω ποτέ τη λέξη καλοδιάθετος, ούτε και εκατοντάδες άλλες λέξεις και σχήματα λόγου, όπως π.χ. ήταν οπλισμένος σαν αστακός. Θα γράψω όμως τρέμει σαν το ψάρι». Από το οπισθόφυλλο της «Ώρας», που το αντιστρέφω και το κάνω εισαγωγή για το τελευταίο βιβλίο του Θάνου Σταθόπουλου. Ενός ολότελα εμμονικού Αθηναίου, που είτε συγγράφει είτε επιμελείται ραδιοφωνικές εκπομπές, όπως εκείνες οι παλιές στο Τρίτο, χρησιμοποιεί τις λέξεις και τις ιδέες ή τις μουσικές των άλλων, εντάσσοντας τες με έναν απίστευτο τρόπο στη σάγκα της δικής του ζωής. Που ξεδιπλώνεται με έναν γοητευτικό τρόπο: είτε κυκλοφορεί στο Σύνταγμα ανάβοντας τσιγάρο στα καφέ, είτε περιπλανιέται στο Βερολίνο, το παλιό του Bowie ή το καινούργιο που επισκέπτεται συχνά, ο Σταθόπουλος συναρμολογεί παρόν, αναμνήσεις, δικό του, αλλά και των «άλλων» κωδικοποιώντας τα σε βιβλιαράκια όπου το τυχαίο, το συμβάν, συναρμολογεί μια ολότελα προσωπική μυθοπλασία. Η αλήθεια του σώματος και των αισθήσεών του, η ιερή μεγαλοσύνη της μουσικής, από Λόρι Άντερσον έως τους Taxedo Moon, οι γειτονιές, τα δωμάτια, τα κορίτσια και οι φίλοι, εναλλάσσονται ως εμπειρίες-καταγραφή μιας ζωής που κινείται μεταξύ αλήθειας και ονειροφαντασίας, στιλιζαρισμένης π(ρ)όζας και εναλλαγής τόπων και χρόνων. Μα πάντα στο κέντρο τους αυτός.
«Κάθε έξι ώρες καπνίζω ένα πακέτο τσιγάρα. Δεν γυμνάζομαι αλλά βαδίζω. Μ' αρέσει ν' ακολουθώ συγκεκριμένες διαδρομές. Όταν βαριέμαι τις αλλάζω. Ξυπνάω νωρίς. Έχω ανάγκη τις εικόνες. Συχνά ξεχνάω τα φρούτα και σαπίζουν. Σπανίως περπατάω στο σπίτι χωρίς παπούτσια». Όπως ο Μπρους Νάουμαν, ο Σταθόπουλος χρησιμοποιεί το σώμα και τις αισθήσεις ως υλικό εργαστηρίου: και οι δύο εκκινούν από αυτό ακριβώς το σημείο. Το σώμα-αισθήσεις-εργαστήριο είναι ο χώρος όπου συμβαίνουν οι δράσεις τους με υλικά το χαρτί, τα σκουπίδια και τον εαυτό τους. Τα πρώιμα έργα του Νάουμαν αλλά και η πορεία του Σταθόπουλου στα γράμματα μοιάζει να συμπίπτουν ως αιτίες τέχνης. Καθόλου τυχαία άλλωστε δεν τον μνημονεύει στην «Ώρα»: «Στο εργαστήριο δεν υπήρχε τίποτα, γιατί δεν είχα χρήματα να αγοράσω υλικά. Έτσι αναγκάστηκα να παρατηρώ τον εαυτό μου και τι έκανα εκεί. Έπινα πολύ καφέ, αυτό έκανα. Αν θεωρείς τον εαυτό σου καλλιτέχνη, έχεις ένα εργαστήριο. Κάθεσαι σε μια καρέκλα ή βηματίζεις. Και τότε επανέρχεται το ερώτημα: τι είναι τέχνη; Και τέχνη είναι αυτό που κάνει ένας καλλιτέχνης: να κάθεται σε μια καρέκλα στο εργαστήριό του». Yes, Bruce Nauman! Ο Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Τζόις, θαρρείς σαν «το βλέμμα του πατέρα μου σε οποιαδήποτε ηλικία» μέσω τσιτάτων εμβόλιμων, δίπλα στις δικές του περιπέτειας, συνθέτουν στα βιβλία του Σταθόπουλου μια φανταστική, φαντασιακή, μα και ταυτόχρονα ολότελα αληθινή εξιστόρηση της ζωής του, περίπλοκα όμως συνδεδεμένη με τις ζωές των άλλων. Αυτών. Υμείς και Ημείς, εκείνοι και αυτός, εντέχνως νομίζω χρόνια τώρα ο Σταθόπουλος αυτό κάνει και υπηρετεί: έρχεται προς εκείνους, επιστρέφει σ' αυτούς, ώστε να προχωρήσει κι όχι μόνο να μην εξαφανιστεί, μα να συγχωνεύσει τον εαυτό του ώστε να αποφύγει το «υπαρξιακό αδύναμο της εξαφάνισης».
Σαμπλάρει, οικειοπείται, θυμάται, κάθε στιγμή, κάθε λεπτό, πως αυτό που ζούμε είναι μια ζωή στις άλλες τόσες που ζήσαμε αλλά και έζησαν κάποιοι άλλοι. Άρα; Όλοι είμαστε εμείς. Και ανάποδα: εκείνοι και εκείνα μοιάζουν με τα δικά μας. Αλλιώς «Ό,τι και να πεις η σελίδα δεν θα γεμίσει». Τον παρακολουθώ φανατικά. Ο τρόπος που «συνδέεται» με την πόλη, τα σπίτια, τους θορύβους και τον ήλιο, τις νύχτες και τα πουλιά, «να τυλιχτούμε με τα φύλλα, να κλείσουμε τα μάτια μας», δημιουργούν συναρπαστικά βιβλιαράκια. Δικά του, είπαμε, μα και των άλλων: ένας λόγος που πάντα τον περιμένω με αδημονία είναι οι ανθολογίες του. «Ο Αλέξης Ακριθάκης, όταν επιτέλους γύριζε το πρωί στο σπίτι του, στο Βερολίνο, μετά την οδύσσεια της μέθης και την έρημο της ηρωίνης, τηγάνιζε αυγά με πατάτες». Γι' αυτό και κάθε φορά που κυκλοφορεί ένα καινούργιο του βιβλίο ο Θάνος, «είναι αδύνατον να αλλάξω διάθεση»: ευτυχισμένος το ξεφυλλίζω και... συνδέομαι.
Το βιβλίο «Η ώρα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος
18°
