Ένα ωραίο πρωινό του φετινού Αυγούστου, και συγκεκριμένα στις 28/8/2023, ο φυσιολάτρης Πέτρος Βλάχος θέλησε να κάνει μια εκδρομή, ξεκινώντας από το χωριό του, τη Λαφίνα Τρικάλων. Εδώ και χρόνια σκεφτόταν να επισκεφτεί τη Μεσούντα, ένα χωριό στο νομό Άρτας, που απέχει μόνο 25km από το δικό του χωριό.
Η ορειβάτισσα φίλη του, Τασία Ηλιοπούλου, που πήγαινε στη Μεσούντα συχνά, τον είχε παροτρύνει πολλές φορές να κάνει την κατάβαση στο φαράγγι του Φάγγου κοντά στον Αχελώο ποταμό.
Ποτέ όμως μέχρι τότε δεν του είχε δοθεί η ευκαιρία. Το σημείο είναι γνωστό από τα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν εκεί το 1945. Η Τασία Ηλιοπούλου, που πέθανε τον Απρίλιο 2023, ήταν η πρώτη Ελληνίδα ορειβάτισσα που πάτησε «οκτάρα» κορυφή (8.201μέτρα), στα σύνορα Νεπάλ και Κίνας το 2009, κατακτώντας ένα σημαντικό ορειβατικό ορόσημο. Προφανώς για εκείνη, παρά την αγριάδα του, το φαράγγι του Φάγγου ήταν μια συνηθισμένη κατάβαση.
Ο Πέτρος προγραμμάτιζε να κατεβεί εκεί κάτω μαζί με έναν φίλο του. Στο ξεκίνημα όμως της πεζοπορίας είδαν κάποιες σκόρπιες και διαλυμένες κυψέλες. Τότε πέρασε από το μυαλό τους ότι ίσως να κυκλοφορεί αρκούδα στη γύρω περιοχή. Ο Πέτρος όμως, που είχε βάλει σκοπό να φτάσει μέχρι χαμηλά στο φαράγγι, αγνόησε αυτή την «προειδοποίηση». Και αυτό γιατί ήθελε να προσεγγίσει το σημείο όπου σκοτώθηκε ο Άρης Βελουχιώτης.
Ο φίλος του όμως, λόγω τραυματισμού του στον ώμο, μόλις διέκρινε τον μεγάλο βαθμό δυσκολίας του μονοπατιού, δίστασε να προχωρήσει. Έτσι ο Πέτρος συνέχισε μόνος, έχοντας μόνο τον σκύλο του για συντροφιά.
Οι περιγραφές του για όσα του συνέβησαν στη συνέχεια κόβουν την ανάσα, ενώ και ο τρόπος που τα αφηγείται ο ίδιος προδιαθέτουν για μια ποιητική αναπαραγωγή!
Η αρκούδα και ο Πέτρος
Δύσβατο μονοπάτι κατηφορικό με λιγοστά ανοίγματα στον ουρανό, έλατα, καστανιές, πλατάνια και κισσοί κάνουν τη βλάστηση εκεί πολύ πυκνή. Της φύσης τα αρώματα διάχυτα παντού, θυμάρι, ρίγανη και τσάι του βουνού.
Κατηφορίζοντας στο απότομο φαράγγι, ο Πέτρος με το σκύλο του για συντροφιά, σκεφτόταν πόσο θάθελε να ρθεί εδώ ξανά, μαζί με τη γυναίκα του και τα παιδιά.
Οι σκέψεις μέσα στου Πέτρου το μυαλό έκαναν άτακτο χορό, καθώς σκεφτόταν κι εκείνον τον οπλαρχηγό που έδωσε τέλος στη ζωή του εδώ.
Καθώς κατέβαινε να φτάσει στο σημείο από την κακοτράχαλη πλαγιά, και όπως χάζευε γύρω του το όμορφο τοπίο, ένα πελώριο θηρίο ξεπρόβαλε απ’ το πουθενά.
Πρώτα άκουσε έναν βρυχηθμό, το αίμα τότε πάγωσε σ’ ένα λεπτό, και πριν καλά αντιληφθεί τι είχε συμβεί, η μεγαλόσωμη αρκούδα του είχε ήδη επιτεθεί.
Στροβιλισμένος στον αέρα, πριν προσγειωθεί στη γη είδε τα δόντια της αρκούδας στο κορμί του να έχουν μπει.
Σε λίγο οι σάρκες του κρεμόταν και πονούσε, καθώς από παντού αιμορραγούσε..
Κομμάτια από το χέρι και το πόδι του είχαν κοπεί μα.. πριν την τραγική του μοίρα αποδεχτεί, μετά απ’ την τρομάρα και τον φόβο, κάπως αναθάρρησε.. σαν από θαύμα το μυαλό του ξεκαθάρισε.
Το ένστικτό του τον οδήγησε σωστά κι αφού στα μάτια την αρκούδα κοίταξε καλά, απλώνοντας το χέρι του να τη χαϊδέψει με λόγια ήρεμα άρθρωνε κάθε του λέξη:
«Γιατί να μου στερήσεις τη ζωή; Έχω κι εγώ παιδιά όπως κι εσύ.. Λυπάμαι αν σε τρόμαξα άθελά μου, χαίρομαι όμως που σε γνώρισα γλυκιά μου».
Σαν από θαύμα η αρκούδα ανταποκρίθηκε κι εντός ολίγου απ’ το σημείο απομακρύνθηκε.
Αξιοθαύμαστη νοημοσύνη! Απ’ το μυαλό του αυτό δεν σβήνει. Τα μάτια της αρκούδας ζωντανά μπροστά του καθώς την περιέγραφε και στα παιδιά του.
«Κι όμως είμαι χαρούμενος γι’ αυτή την εμπειρία, υπήρξε μάθημα ζωής, χωρίς αμφιβολία. Η ίδια, από τη φύση της μοναχική, δεν θάθελε μαζί μου να συναντηθεί.. αφού συνέβη όμως, είχε κάθε λόγο να υπερασπιστεί, όπως και έκανε, το ζωτικό της χώρο. Για αυτό λοιπόν κατανοώ και τον δικό της φόβο..
Όμορφη η εικόνα της παρέμεινε στη μνήμη, αν και τα τραύματα στο σώμα μου πολλά, η ενσυναίσθηση που έδειξε όμως, τα απαλύνει, καθώς από τη μέρα εκείνη τη σκέφτομαι συχνά.
Μάλιστα, θάμπαινα στον πειρασμό τον τόπο εκείνο να ξαναεπισκεφτώ. Και την αρκούδα θάθελα να ξαναδώ μόλις ξανά στα πόδια μου σταθώ. Τότε πιστεύω πως κι εκείνη θα με θυμηθεί κι ότι κανένας απ’ τους δυο μας δεν θα φοβηθεί..
Τασία την ονόμασα, από μια φίλη μου Τασία που στη Μεσούντα πήγαινε πολλές φορές. Έλεγε πως αυτός ο τόπος έχει μια ξεχωριστή μαγεία, άγρια ομορφιά κι αμόλυντες αναπνοές.
Παράλληλα μιλούσε για την ιστορία, τα γεγονότα που εκτυλίχτηκαν εκεί σε ταραγμένες εποχές, μα δεν παρέλειπε να κάνει μνεία στου Βελουχιώτη τη βιογραφία και στις τελευταίες του στιγμές».
- Φωτεινή Μαλτέζου // Οκτώβριος 2023
Αυτά, αφού συνάντησα τον Πέτρο στο σπίτι του στην Αθήνα, ένα πρωινό του Οκτωβρίου. Εκεί μου μίλησε με παραστατικότητα και εξιστόρησε με κάθε λεπτομέρεια την «επικοινωνία» του με την αρκούδα.
Η ιστορία του Πέτρου κουβαλάει ένα συναισθηματικό βάρος με ταυτότητα, πλοκή, κορύφωση και λύτρωση. Έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός mini story που ενσωματώνει και τις πέντε πτυχές της αφηγηματικής πυραμίδας του Freytag (υποκίνηση κάποιων αποφάσεων ή γεγονότων, αυξανόμενη δράση, κορύφωση, αντίστροφη μέτρηση, και αποκλιμάκωση). Όλα αυτά συνιστούν μια συμπυκνωμένη εκδοχή του τρόπου που κάποιος λέει ιστορίες ενστικτωδώς.
Το ποίημα είναι αφηγηματικό (narrative poem). Οι ρίζες αυτού του είδους παραπέμπουν σε μια πανάρχαια μορφή λογοτεχνίας που συνδυάζει τα στοιχεία της ποίησης με τα στοιχεία της αφήγησης. Πέρα από την τραυματική και συναισθηματικά φορτισμένη εμπειρία του Πέτρου, το ποίημα αναδεικνύει και άλλα στοιχεία γενικότερου ενδιαφέροντος για τη ζωή των ανθρώπων. Είναι μια ιστορία με ανθρώπινο ενδιαφέρον (human interest story) μιας και σχετίζεται με αρχές που διέπουν το φυσικό περιβάλλον και το ζωικό βασίλειο. Ο Πέτρος, παρότι στις συζητήσεις του δεν παραλείπει να εκφράζει την αγωνία του για την οριοθέτηση της άγριας ζωής, παραδέχεται εντούτοις ότι, από μια παρόρμηση, βρέθηκε να παραβιάζει τα όρια αυτά ο ίδιος.
Στη συνέχεια, σοβαρά τραυματισμένος, αντιμετώπισε μια ακόμη πρόκληση όταν κατάλαβε ότι η ζωή του κρεμόταν από μια κλωστή. Πόσο γρήγορα θα φτάσει η βοήθεια και πού θα τον μεταφέρουν για να μην συμβεί το χειρότερο;
Και όμως, μεσολάβησαν 8 ώρες, από τη στιγμή που κάλεσε για βοήθεια με το κινητό του μέχρι η διάσωσή του να μπει στην τελική ευθεία. Μόνο αφότου έφτασε στο νοσοκομείο του Ρίου υποβλήθηκε αποτελεσματικά στις απαιτούμενες χειρουργικές επεμβάσεις. Αρχικά είχε λάβει κάποιες πρώτες βοήθειες από τοπικούς εθελοντές της Μεσούντας, καθώς και από την πυροσβεστική αλλά και στο κέντρο Υγείας στο χωριό Βουλγαρέλι. Όλοι ήταν πολύ πρόθυμοι να βοηθήσουν, αλλά δεν υπήρχαν εκεί γύρω οι κατάλληλες υποδομές. Αλλά και στην Άρτα, που μεταφέρθηκε στη συνέχεια, δεν υπήρχε αγγειοχειρουργός. Έτσι, μετά από μια δαιδαλώδη και χρονοβόρα διαδρομή, επόμενος σταθμός ήταν το πανεπιστημιακό νοσοκομείο στο Ρίο. Στο μεταξύ, οι ώρες περνούσαν και ο ίδιος ανησυχούσε πολύ μη τυχόν και χάσει το πόδι και το χέρι του. Ανάμεσα σε άλλες τρικυμιώδεις σκέψεις τον τρόμαζε και το ενδεχόμενο ότι δεν θα μπορεί να παίζει κλαρίνο αν χάσει το χέρι του! Άσε που θα πάνε χαμένα τα μαθήματα που ξεκίνησε πριν δυο χρόνια… Ούτε το αγαπημένο του ηπειρώτικο τραγούδι, το «Ξενιτεμένα μου παιδιά», θα μπορεί να παίζει πια… Τα μελισσάκια του, επίσης, θα «ορφανέψουν» αν δεν μπορεί να τα φροντίζει. Ποιος θα τα μετακινεί στα πιο αμόλυντα μέρη να συλλέγουν γύρη από αγριολούλουδα;
Ανατροπές επί ανατροπών από τη μια στιγμή στην άλλη λοιπόν.
Η ανέμελη καλοκαιρινή βόλτα του Πέτρου έμελλε να γίνει ένας σύντομος εφιάλτης. Ο ίδιος όμως αφηγείται σήμερα την εμπειρία του με χαρακτηριστική ψυχραιμία και συμπάθεια στο «πρόσωπο» της αρκούδας, της Τασίας όπως την ονόμασε. Μάλιστα δηλώνει ότι επιθυμεί να την ξανασυναντήσει!
Υπέρβαση η αρκούδα, υπέρβαση και ο Πέτρος!
Όσο για την αρκούδα, με δεδομένη την καλή μνήμη αυτού του ζώου, ο Πέτρος θεωρεί ότι αν την ξανασυναντήσει θα τον θυμηθεί. Τελικά βρίσκει ότι έχουν πολλά κοινά να «συζητήσουν», πέρα από το γεγονός ότι και οι δυο τους είναι vegetarians.
Ο ίδιος ευχαριστεί σήμερα όσους τον βοήθησαν εκείνες τις δύσκολες πρώτες ώρες. Ευχαριστεί επίσης τους γιατρούς που τον έσωσαν από τα σοβαρά τραύματα και τις βαθιές ουλές που του προκάλεσε η αρκούδα. Μπορεί το ελικόπτερο να μην έφτασε ποτέ στον τόπο του ατυχήματος για να τον ανασύρει από τη χαράδρα -πράγματι, «θα μπορούσαν να υπάρχουν καλύτερες και αμεσότερες μέθοδοι διάσωσης, που σαν χώρα δεν διαθέτουμε» λέει-, αναγνωρίζει όμως ότι, για τη δική του διάσωση, κινητήρια δύναμη ήταν η ανθρωπιά.
Με αφορμή τα όσα συνέβησαν, δεν παραλείπει επίσης να εκφράσει την ανησυχία του για όλες εκείνες τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στο περιβάλλον και την άγρια ζωή. Οι πυρκαγιές, το παράνομο κυνήγι, η τοποθέτηση ανεμογεννητριών κοντά σε δάση και σε ζώνες άγριας ζωής προκαλούν μεγάλη αναστάτωση στα ζώα. Οι «ζούγκλες» από μπετόν και η επέμβαση του ανθρώπου στους φυσικούς βιότοπους προκαλεί μια πρωτόγνωρη μετανάστευση της άγριας ζωής, που συχνά τη βλέπουμε να εκτείνεται σε κατοικημένες περιοχές..
Ως εξωδιηγηματική αφηγήτρια δεν έλαβα μέρος στην ιστορία, ούτε κατέθεσα τις δικές μου απόψεις. Η καθαρότητα της σκέψης του Πέτρου, η σαφήνεια του λόγου του και το συγκλονιστικό γεγονός που έζησε, με ενέπνευσαν για να αναπαράξω την ιστορία μαζί με τα μηνύματά του. Η αφήγηση του Πέτρου υπήρξε μια εξαιρετική πρόκληση γραφής και εξιστόρησης με στίχους. Τον ευχαριστώ πολύ!
Υπήρξε ακόμη μια καλή αφορμή να κάνω και κάποιες σκέψεις για τις αρκούδες. Μυστήριο παραμένει ο λόγος που τα ζώα αυτά ελκύουν τους ανθρώπους, λένε οι ειδικοί. Τα λούτρινα αρκουδάκια, εδώ και πολλά χρόνια, έχουν καθιερωθεί σαν σύμβολα αγάπης, πάθους και προστασίας. Υπάρχει κάποιο ψυχολογικό φαινόμενο που μάλλον συνδέεται με την ιδέα ότι οι αρκούδες είναι πολύ προστατευτικά ζώα και νοιάζονται βαθιά για αυτούς που αγαπούν.
Με την ιστορία του Πέτρου έφερα στο μυαλό μου το γνωστό σε όλους μας ανθρωπόμορφο αρκουδάκι, Winnie-the-Pooh, με την ιστορία που δημιουργήθηκε από έναν Άγγλο συγγραφέα μετά από μια επίσκεψή του στον ζωολογικό κήπο.
Ίσως θα μπορούσε να γίνει κάτι αντίστοιχο: μια βελούδινη και φιλική προς το περιβάλλον καφέ αρκουδίτσα που να παραπέμπει σε αυτή που συνάντησε ο Πέτρος στο δάσος, ή στα παιδάκια της. Προφανώς η Τασία η αρκούδα είχε και παιδάκια που ήθελε να προστατεύσει, κάτι που ίσως δικαιολογεί την επιθετικότητά της. Από ό,τι φαίνεται υπήρξε κάποια συναισθηματική εμπλοκή.
Σκέφτομαι ότι θα ήταν ωραίο να αναπαραχθούν πολλές τέτοιες αρκουδίτσες - παιχνίδια, που θα ακούν στο όνομα «Τασία». Υπάρχει μια ιστορία πίσω από όλο αυτό και είναι πολύ ζωντανή! Ο Πέτρος θα έβλεπε μια τέτοια δράση (project «Τασία»!) σαν ένα μέσο ενίσχυσης της έρευνας και διάσωσης σε δύσβατες περιοχές.
24°
