Περού: Η ανακήρυξη του Pedro Castillo ως πρόεδρος, η φτώχεια, η οικονομική ανάπτυξη και οι ανισότητες.
Αναμφίβολα η κυριότερη ίσως είδηση από τη Λατινική Αμερική την εβδομάδα που μας πέρασε ήταν η ανακήρυξη του Pedro Castillo ως πρόεδρος του Περού. Ο Castillo είχε κερδίσει στον δεύτερο γύρο την Keico Fujimori με μια ισχνότατη διαφορά λιγότερο του 1% των ψήφων, γεγονός που είχε προκαλέσει προσφυγές στα δικαστήρια για ακύρωση των εκλογών με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η ανακήρυξη του νέου προέδρου. Η εκλογή του Castillo αναμφίβολα προκαλεί αναταράξεις στη χώρα του καθώς και στις γειτονικές χώρες καθ' όσον πρόκειται για ένα φτωχό δάσκαλο που κατέβηκε στις εκλογές ηγούμενος ενός «παλαιάς κοπής» μαρξιστικού-λενινιστικού κόμματος. Πάντως οι πρώτες δηλώσεις του και οι επιλογές των προσώπων που πλαισιώνουν τον ευαίσθητο τομέα της οικονομίας κινούνται στο χώρο της μετριοπάθειας. Αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει δεν είναι τόσο η πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος πρόεδρος όσο οι λόγοι που τον έφεραν στην εξουσία.
Οι ερμηνείες του αποτελέσματος ακολούθησαν την κλασσική πια γραμμή ανάλυσης. Το γεγονός ότι ο λαός εξέλεξε κάποιον με ριζοσπαστικές αριστερές απόψεις οφείλεται, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, ασφαλώς στη φτώχεια και τις οικονομικές ανισότητες που χαρακτηρίζουν την χώρα. Ο λαός, απλούστατα, επέλεξε κάποιον που εγγυάται μείωση της φτώχειας και των ανισοτήτων. Αυτή η ερμηνεία έχει πλέον πάρει τη μορφή του «αυτονόητου» για τις αναλύσεις που προσπαθούν να ερμηνεύσουν ασυνήθιστα κοινωνικά γεγονότα όπως π.χ. κοινωνικές ταραχές όπως αυτές στη Χιλή και στην Κολομβία ή την εκλογή ριζοσπαστικών στοιχείων όπως του νέου προέδρου στο Περού.
Όμως το γεγονός ότι κάτι είναι «αυτονόητο» δεν σημαίνει κατ' ανάγκη ότι είναι σωστό. Για δεκάδες έτη η ανθρωπότητα θεωρούσε «αυτονόητο» ότι το κέντρο του σύμπαντος ήταν η Γη μέχρι που ήρθε ο Κοπέρνικος και άλλαξε τις προσλαμβάνουσες.
Κάτι ανάλογο φαίνεται να συμβαίνει και με τις αναλύσεις εκλογικών αποτελεσμάτων. Μπορεί να θεωρείται αυτονόητο ότι η φτώχεια και οι ανισότητες οδήγησαν στην εκλογή του ριζοσπάστη Castillo, όμως η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Το γεγονός είναι ότι τα τελευταία έτη τόσο η φτώχεια όσο και οι οικονομικές ανισότητες μειώνονταν σημαντικά στη χώρα κάτω από κυβερνήσεις της κεντροδεξιάς.
Αν πάρουμε τους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, το ανά κεφαλή ΑΕΠ που το 1990 ήταν 1196$, το 2019 έφτασε τα 7000$, δηλαδή εξαπλασιάσθηκε, γεγονός που σηματοδοτεί μια ετήσια αύξηση του ΑΕΠ 6,27% (αριθμοί φανταστικοί για την Ελλάδα!).
Όμως αυτό δεν είναι όλο. Εξίσου σημαντικό είναι και το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες μειώνονταν σημαντικά και οι ανισότητες. Έτσι η συνάρτηση Gini που μετράει τις ανισότητες είχε μειωθεί από 55,1% το 1998 σε 41,5% το 2019 (Η συνάρτηση Gini μετρά τις εισοδηματικές διαφορές. Σε μια κοινωνία όπου όλοι θα είχαν τα ίδια έσοδα, η συνάρτηση Gini θα ήταν 0, ενώ μια κοινωνία όπου ένα άτομο παίρνει όλα τα έσοδα θα ήταν 100).
Αν λοιπόν η οικονομία και οι ανισότητες δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν τα αίτια του εκλογικού αποτελέσματος, τότε ποια ήταν; Μπορεί να ήταν η συνεχιζόμενη διαφθορά και ανεπάρκεια του δημόσιου τομέα, η περιθωριοποίηση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων όπως οι ιθαγενείς, οι επιπτώσεις της πανδημίας κ.λπ. Πάντως αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι απλοϊκές αναλύσεις που αποδίδουν κάθε πολιτική αλλαγή στη φτώχεια και στις ανισότητες είναι αρκετά προβληματικές.
24°
