Eλ Σάλβαντορ: Ένας «λαϊκισμός» για τους millennials

Η Λατινική Αμερική αναμφίβολα κρατάει τα σκήπτρα όσον αφορά το πολιτικό σχήμα που προβάλλει σήμερα ως o κύριος αντίπαλος στην παραδοσιακή κομματοκρατική δημοκρατία: ο περίφημος populismo, γέννημα θρέμμα της Λατινικής Ηπείρου, που σήμερα μελετάται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πολιτική θεωρία στα πανεπιστήμια του κόσμου. Σε αντίθεση με την κομματοκρατική δημοκρατία, όπου τα κόμματα επωμίζονται τον κρίσιμο ρόλο των «διαμεσολαβητών» της λαϊκής εντολής, ο populismo δίνει έμφαση στη χαρισματική φυσιογνωμία του ηγέτη και στην κάθετη, αδιαμεσολάβητη επικοινωνία του με τον λαό.

Η δύναμη του populismo στη Λατινική Αμερική φάνηκε για μια ακόμη φορά την περασμένη εβδομάδα στο Ελ Σάλβαντορ όπου οι δυνάμεις που πρόκεινται στον 39χρονο πρόεδρο Nayib Bukele θριάμβευσαν στις κοινοβουλευτικές και δημοτικές εκλογές. Ο ίδιος ο Bukele, ένας νεαρός επιχειρηματίας με αριστερές πολιτικές ρίζες, είχε κερδίσει ως outsider τις προεδρικές εκλογές τον Ιούνιο 2019, εκμεταλλευόμενος αφ’ ενός την κούραση του κόσμου με τις διεφθαρμένες παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις και αφ’ ετέρου την υποστήριξη από τη νεολαία. Οι εκλογές μέχρι τότε αντιπροσώπευαν μια εναλλαγή στην εξουσία του παραδοσιακού κόμματος της δεξιάς Arena με το FMLN της αριστεράς – δύο πολιτικές δυνάμεις που αιματοκύλισαν τη χώρα την περίοδο 1989-1992.

Στα 2 πρώτα έτη της διακυβέρνησης της χώρας, ο Bukele ταυτίστηκε ακόμα περισσότερο με τους νέους, και ιδιαίτερα τους millennials, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ως το κυριότερο όργανο άσκησης της εξουσίας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το κινητό τηλέφωνο τού επέτρεπαν να βρίσκεται σε καθημερινή επικοινωνία με εκατομμύρια ανθρώπους, να πληροφορείται για τα προβλήματα και να δρα αναλόγως χωρίς ιδιαίτερο σεβασμό προς τις τυπικές διαδικασίες. Ιδιαίτερη αίσθηση έκαναν τα tweets του με τα οποία απέλυε μαζικά δημοσίους υπαλλήλους που είτε ήταν συγγενείς πολιτικών των προηγούμενων κυβερνήσεων, είτε είχαν διορισθεί με «μέσο»μ, είτε είχαν κατηγορηθεί για διαφθορά. Σε αλλά tweets ζητούσε άμεσα αποτελέσματα από τους υπουργούς του και τους απέλυε όταν δεν έφερναν εις πέρας το έργο τους.

Στην επικοινωνία του ιδιαίτερα με τους νέους αποφεύγει τους όρους «αριστερά» / «δεξιά» προτιμώντας να μιλάει για «αποτελεσματικότητα». Προκειμένου να κάνει επίδειξη «αποτελεσματικότητας», ο Bukele έχτισε σε ελάχιστους μήνες ένα νοσοκομείο στο κέντρο της πρωτεύουσας της χώρας που έχει περισσότερες ΜΕΘ απ’ ό,τι όλα τα νοσοκομεία –δημόσια και ιδιωτικά– της χώρας!

Επίσης από τότε που ανέλαβε την προεδρία μέχρι σήμερα το επίπεδο της εγκληματικότητας –το χειρότερο παγκοσμίως– μειώθηκε σε επίπεδα πρωτόγνωρα για τη χώρα.

Οι αντίπαλοί του τον κατηγορούν για αυταρχισμό και έλλειψη σεβασμού προς τις αρχές και τους θεσμούς. Όμως πρόκειται για μια κριτική που, όσο τεκμηριωμένη κι αν είναι, δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε μια χώρα που πνίγεται στη φτώχεια, τη βία των περίφημων maras (συμμορίες) και, φυσικά, της διαφθοράς.

Αυτό φάνηκε από τις εκλογές της περασμένης εβδομάδας όπου το κόμμα του Βukele, «Νuevas Ideas», και σύμμαχα κόμματα σάρωσαν τόσο στο κοινοβουλευτικό όσο και στο δημοτικό επίπεδο. Μόνο στη Βουλή αναμένεται να κερδίσουν περισσότερες από 60 από τις 84 έδρες και ανάλογα είναι και τα αποτελέσματα στο επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης. 

«H διαφθορά και η αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει τη δράση των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων και των δημοσίων υπαλλήλων» δηλώνει ο πανεπιστημιακός Carlos Ramos «έχουν ως αποτέλεσμα ότι ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις είναι προδιατεθειμένες να δεχθούν μορφές αυταρχισμού, αυθαιρεσίας και λαϊκισμού»

Εδώ αξίζει να αναφερθεί ότι μία έρευνα του Latinobarometro 2018 έδειξε ότι το Ελ Σάλβαντορ είναι η χώρα της Λατινικής Αμερικής όπου ο πληθυσμός δίνει τη μικρότερη σημασία στη δημοκρατία καθώς μόλις το 28% την υποστηρίζει. Για το 54% δεν υπήρχε διαφορά μεταξύ του να ζεις σε μια δημοκρατία ή σε μια δικτατορία.