Το έχει κερδίσει ο Ομπάμα και η Μητέρα Τερέζα, το δίνουν αυτοί που δίνουν και τα άλλα Νόμπελ, είναι κάπου στην Σκανδιναβία και δεν είναι ακριβώς για την ειρήνη, αλλά έτσι κάπως πιο γενικά. Και αυτά τα ξέρεις σίγουρα, βάζω στοίχημα. Διάβασε να μάθεις και τα υπόλοιπα.
Ποιος ήταν ο Νόμπελ;
Ο Νόμπελ είχε και όνομα και αυτό ήταν Άλφρεντ. Ήταν Σουηδός και γεννήθηκε το 1833. Έκανε πολλές σπουδές και αφιερώθηκε στην χημεία παίζοντας βασικά με τις εκρήξεις, όπως και ο πατέρας του που ήταν ο άνθρωπος που ανακάλυψε την υποβρύχια νάρκη. Πειραματίστηκε με νιτρογλικερίνη και πυρίτιδα, πούλησε ακριβά τις πατέντες του και κατέληξε και ο ίδιος εργοστασιάρχης.
Κατέληξε πλούσιος και διάσημος, τόσο πλούσιος που σκέφτηκε να διαθέσει τα πλούτη του αυτά στην επιστήμη του μέλλοντος. Συγκεκριμένα για το Νόμπελ Ειρήνης, αναφέρει ο ίδιος στην διαθήκη του ότι πρέπει να δίνεται «σε προσωπικότητες ή κοινότητες που έχουν συνεισφέρει το μέγιστο στην αδελφοποίηση των λαών, στην κατάργηση ή μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων και στην προώθηση ζητημάτων που στοχεύουν στην ειρήνη».
Ναι, είναι τόσο παράδοξο όσο ακούγεται. Δούλεψε σκληρά σε όλη του την ζωή για να τελειοποιήσει τις εκρήξεις που σκοτώνουν ανθρώπους και πρωταγωνιστούν στους πολέμους και τελικά έμεινε στην ιστορία ως ο άνθρωπος που τιμάει την ειρήνη.
Το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης είναι μόνο ένα από τα πέντε που υπάρχουν συνολικά. Ναι, πέντε είναι. Τόσα τουλάχιστον επιθυμούσε να είναι ο ίδιος ο Νόμπελ με την διαθήκη του. Βραβείο Φυσικής, Βραβείο Χημείας, Βραβείο Φυσιολογίας ή Ιατρικής, Βραβείο Λογοτεχνίας και φυσικά Ειρήνης.
Ο ίδιος ο Νόμπελ πέθανε το 1896 και η πρώτη πενταπλή αυτή σειρά Βραβείων Νόμπελ δόθηκαν το 1901. Καμιά 60αριά χρόνια αργότερα και εκτός διαθήκης, η Τράπεζα της Σουηδίας αποφάσισε να θεσπίσει το δικό της Βραβείο στις Οικονομικές Επιστήμες στην μνήμη του Νόμπελ, κάτι που συνεχίζεται ακόμα.
Τελικά είναι Σουηδία ή Νορβηγία;
Στην κρίσιμη αυτή ερώτηση που θυμίζει το θρυλικό της ξανθιάς «τελικά είναι Ιράν ή Ιράκ;» η απάντηση είναι απλή: και τα δύο. Τα 4 κλασσικά Βραβεία απονέμονται στην Στοκχόλμη, δηλαδή στην Σουηδία. Το Νόμπελ Ειρήνης όμως στο Όσλο, δηλαδή στη Νορβηγία. Και αυτό γιατί τα πρώτα απονέμονται από την Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών και την (σκέτη) Σουηδική Ακαδημία, ενώ το τελευταίο απονέμεται από τη Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ.
Μην ρωτάς γιατί συμβαίνει όλο αυτό. Έτσι το θέλησε ο ίδιος ο Νόμπελ, έτσι το περιέγραψε στην διαθήκη του και έτσι συμβαίνει.
Τι σημαίνει «υποψήφιος για Νόμπελ Ειρήνης»;
Θες την αλήθεια; Τίποτα! Και αυτό γιατί κανείς δεν ξέρει ποιοι ακριβώς είναι υποψήφιοι. Η λίστα ήταν πάντα και παραμένει μυστική και την ξέρουν μόνο όσοι καταθέτουν προτάσεις και τα μέλη της επιτροπής.
Οι τυχεροί αυτοί που μπορούν να προτείνουν υποψηφιότητες θεωρητικά οφείλουν να μην τις δημοσιοποιούν, αλλά συχνά αυτό δεν γίνεται. Και έτσι αρχίζει ο μύλος… Και όχι, τέτοιοι τυχεροί δεν είναι οποιοσδήποτε. Είναι παλιότεροι κάτοχοι των ίδιων βραβείων, κάποιοι ακαδημαϊκοί, ανώτατοι δικαστικοί και κάποιοι πολιτικοί.
Μιλάμε για μερικές εκατοντάδες ανθρώπους και ο καθένας μπορεί να προτείνει ένα όνομα. Υπολόγισε τώρα πόσα ονόματα μπορεί να παίζουν κάθε χρόνο… Υπάρχουν χρονιές που το Νόμπελ Ειρήνης έλαβαν πρόσωπα που δεν είχαν ακουστεί ποτέ στο παρελθόν σαν υποψήφιοι αλλά και περιπτώσεις ονομάτων που έπαιξαν πολλές φορές σε δημοσιεύματα και «αποκλειστικά αποκαλυπτικά ρεπορτάζ» αλλά ουδέποτε έλαβαν βραβείο.
Προσόν μας η εχεμύθεια
Για να γίνει δεκτή μία πρόταση υποψηφιότητας πρέπει να κατατεθεί στην online φόρμα που παραμένει ανοιχτή από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου. Οι προτάσεις αυτές όμως δεν είναι δεσμευτικές σε καμία περίπτωση αφού στη συνέχεια, τα μέλη της επιτροπής μπορούν να προσθέσουν κι άλλα, επιπλέον ονόματα.
Από θέση αρχής η Επιτροπή δεν επιβεβαιώνει, ούτε διαψεύδει φήμες ή δημοσιεύματα που αναφέρονται σε υποψηφιότητες. Όπως σημειώνεται στην επίσημη ιστοσελίδα των βραβείων Νόμπελ «σε κάποιες περιπτώσεις εμφανίζονται πιθανά ονόματα σε ρεπορτάζ» τα οποία πάντα αποτελούν «απλές υποθέσεις των συντακτών» ή «πληροφορίες που διακινούν τα ίδια τα πρόσωπα που βρίσκονται πίσω από την υποψηφιότητα».
Κι όμως, υπάρχει τρόπος φυσικά να μάθει κανείς ποιες υποψηφιότητες κατατέθηκαν φέτος για το Νόμπελ Ειρήνης 2019: Να περιμένει 50 χρόνια. Κι αυτό γιατί, σύμφωνα με τον κανονισμό, όλες οι προτάσεις, τα σχόλια και οτιδήποτε σχετίζεται με την φάση της επιλογής δίνεται επίσημα στην δημοσιότητα όταν κλείσουν 50 χρόνια.
Ναι κάθε χρόνο. Δηλαδή περίπου κάθε χρόνο αφού από το 1901 που ξεκίνησαν τα βραβεία υπήρξαν χρονιές που δεν δόθηκαν καθόλου και σε κανέναν. Για την ακρίβεια συνολικά 49 βραβεία δεν δόθηκαν ποτέ, κυρίως κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Ακόμα πιο συγκεκριμένα, το Νόμπελ Ειρήνης δεν δόθηκε 19 φορές με πρώτη το 1914 και τελευταία το 1972.
Η νεότερη νικήτρια Νόμπελ Ειρήνης ήταν το 2014 η Μαλάλα Γιουσαφζάι από το Πακιστάν που αγωνίζεται για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση και γεννήθηκε το 1997 , άρα ήταν μόλις 17 ετών.
Ο γηραιότερος άντρας που τιμήθηκε με το ίδιο βραβείο ήταν ο Πολωνός Γιόζεφ Ρότμπλατ για τις προσπάθειές του σχετικά με τον πυρηνικό αφοπλισμό. Το 1995 που έλαβε το Νόμπελ ήταν 87 ετών.
Γυναίκες
Από τους 106 που έχουν μέχρι τώρα τιμηθεί με Νόμπελ Ειρήνης, μόνο οι 17 ήταν γυναίκες. Η πρώτη φορά μάλιστα που γυναίκα έλαβε το βραβείο ήταν το 1905 η Αυστριακή λογοτέχνης Μπέρτα Φον Ζούτνερ που διακρίθηκε για τις πρωτοβουλίες της για την ειρήνη στην χώρα της. Δυστυχώς όμως, το πρώτο αυτό βραβείο σε γυναίκα δεν θεωρήθηκε και πολύ αντικειμενικό, αφού η Φον Ζούτνερ είχε εργαστεί ως γραμματέας του ίδιου του Νόμπελ και μάλιστα θεωρείται ότι τον επηρέασε να θεσπίσει και το βραβείο Ειρήνης.
Νόμπελ πίσω από τα κάγκελα
Τρεις χρονιές στην ιστορία των Νόμπελ Ειρήνης, επιλέχθηκαν άνθρωποι που σε εκείνη την φάση βρίσκονταν στην φυλακή. Ο πρώτος ήταν ο Γερμανός ειρηνιστής και δημοσιογράφος Καρλ φον Οσιέτσκι το 1935, η δεύτερη η ακτιβίστρια και πολιτικός Αούνγκ Σαν Σου Κι που έλαβε το Νόμπελ το 1991 αλλά η «ειρηνική της δράση» αμφισβητήθηκε έντονα πέρσι μετά από έκθεση του ΟΗΕ που την κατηγορούσε ότι δεν απέτρεψε γενοκτονία στην χώρα της. Ο τελευταίος ήταν ο Κινέζος Λιου Σιαομπό που έλαβε το 2010 το Νόμπελ Ειρήνης ενώ βρίσκονταν ήδη από το 2009 στην φυλακή, όπου και πέθανε το 2017.
Με βάση τα στοιχεία που αφορούν τις παλιότερες υποψηφιότητες και που έχουν ήδη δημοσιευθεί εδώ και χρόνια, προκύπτει ότι η Τζέιν Άνταμς έφτασε μέχρι την πηγή πολλές φορές, αλλά μόνο μία ήπιε νερό. Την περίοδο 1916 με 1931 υπήρξε υποψήφια 91 φορές, για καταφέρει στο τέλος, να λάβει επιτέλους το Νόμπελ Ειρήνης.
Αντίθετα, ο Θίοντορ Ρούζβελτ έπιασε τζόκερ αφού μία φορά προτάθηκε και αμέσως βραβεύτηκε και αυτό έγινε το 1906 για την συμβολή του στη λήξη του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου.
