Ένα από τα πιο γνωστά ανυπόστατα κείμενα που αναπαράγεται χωρίς διακοπή τα τελευταία χρόνια, ισχυρίζεται ότι … Ο κορυφαίος Αμερικανός γλωσσολόγος, κοινωνιολόγος και φιλόσοφος, Νόαμ Τσόμσκι συνέταξε μία λίστα με τις δέκα στρατηγικές χειραγώγησης από τα ΜΜΕ…
Νόαμ Τσόμσκι: Αυτές είναι οι δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης
Ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και στοχαστής, Νόαμ Τσόμσκι, αναλύει τις δέκα τεχνικές για τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης.
Το κείμενο αποτελεί μέρος μιας συλλογής συνεντεύξεων του Ν.Τσόμσκι, όπου ο κορυφαίος διανοητής διαπιστώνει διεισδυτικές παρατηρήσεις για τους θεσμούς που διαμορφώνουν τη σκέψη του κοινού και οι οποίοι βρίσκονται στην υπηρεσία της ισχύος και του κέρδους.
1. Η τεχνική της διασκέδασης
Πρωταρχικό στοιχείο του κοινωνικού ελέγχου, η τεχνική της διασκέδασης συνίσταται στη στροφή της προσοχής του κοινού από τα σημαντικά προβλήματα και από τις μεταλλαγές που αποφασίστηκαν από τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, με ένα αδιάκοπο καταιγισμό διασκεδαστικών και ασήμαντων λεπτομερειών….
Η τεχνική της διασκέδασης είναι επίσης απαραίτητη για να αποτραπεί το κοινό από το να ενδιαφερθεί για ουσιαστικές πληροφορίες στους τομείς της επιστήμης, της οικονομίας, της Ψυχολογίας, της Νευροβιολογίας και της Κυβερνητικής. «Κρατήστε αποπροσανατολισμένη την προσοχή του κοινού, μακριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήματα, αιχμαλωτισμένη σε θέματα χωρίς καμιά πραγματική σημασία.
Κρατήστε το κοινό απασχολημένο, απασχολημένο, απασχολημένο, χωρίς χρόνο για να σκέφτεται· να επιστρέφει κανονικά στη φάρμα με τα άλλα ζώα». Απόσπασμα από το Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους.
2. Η τεχνική της δημιουργίας προβλημάτων, και στη συνέχεια παροχής των λύσεων
Αυτή η τεχνική ονομάζεται επίσης «πρόβλημα-αντίδραση-λύση». Πρώτα δημιουργείτε ένα πρόβλημα, μια «έκτακτη κατάσταση» για την οποία μπορείτε να προβλέψετε ότι θα προκαλέσει μια συγκεκριμένη αντίδραση του κοινού, ώστε το ίδιο να ζητήσει εκείνα τα μέτρα που εύχεστε να το κάνετε να αποδεχτεί.
Για παράδειγμα: αφήστε να κλιμακωθεί η αστική βία, ή οργανώστε αιματηρές συμπλοκές, ώστε το κοινό να ζητήσει τη λήψη μέτρων ασφαλείας που θα περιορίζουν τις ελευθερίες του. Ή, ακόμη: δημιουργήστε μια οικονομική κρίση για να κάνετε το κοινό να δεχτεί ως αναγκαίο κακό τον περιορισμό των κοινωνικών δικαιωμάτων και την αποδόμηση των δημοσίων υπηρεσιών.
3. Η τεχνική της υποβάθμισης
Για να κάνει κάποιος αποδεκτό ένα απαράδεκτο μέτρο, αρκεί να το εφαρμόσει σταδιακά κατά «φθίνουσα κλίμακα» για μια διάρκεια 10 ετών. Μ’ αυτόν τον τρόπο επιβλήθηκαν ριζικά νέες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες (νεοφιλελευθερισμός) στις δεκαετίες του 1980 και 1990. Μαζική ανεργία, αβεβαιότητα, «ευελιξία», μετακινήσεις, μισθοί που δεν διασφαλίζουν πια ένα αξιοπρεπές εισόδημα· τόσες αλλαγές, που θα είχαν προκαλέσει επανάσταση, αν είχαν εφαρμοστεί αιφνιδίως και βίαια.
4. Η στρατηγική της αναβολής (Σαλαμοποίηση)
Ένας άλλος τρόπος για να γίνει αποδεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να την παρουσιάσετε ως «οδυνηρή αλλά αναγκαία», αποσπώντας την συναίνεση του κοινού στο παρόν, για την εφαρμογή της στο μέλλον. Είναι πάντοτε πιο εύκολο να αποδεχτεί κάποιος αντί μιας άμεσης θυσίας μια μελλοντική. Πρώτα απ’όλα, επειδή η προσπάθεια δεν πρέπει να καταβληθεί άμεσα.
Στη συνέχεια, επειδή το κοινό έχει πάντα την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «όλα θα πάνε καλύτερα αύριο» και ότι μπορεί, εντέλει, να αποφύγει τη θυσία που του ζήτησαν. Τέλος, μια τέτοια τεχνική αφήνει στο κοινό ένα κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να συνηθίσει στην ιδέα της αλλαγής, και να την αποδεχτεί μοιρολατρικά, όταν κριθεί ότι έφθασε το πλήρωμα του χρόνου για την τέλεσή της.
5. Η στρατηγική του να απευθύνεσαι στο κοινό σαν να είναι μωρά παιδιά
Η πλειονότητα των διαφημίσεων που απευθύνονται στο ευρύ κοινό χρησιμοποιούν έναν αφηγηματικό λόγο, επιχειρήματα, πρόσωπα και έναν τόνο ιδιαιτέρως παιδικό, εξουθενωτικά παιδιάστικο, σαν να ήταν ο θεατής ένα πολύ μικρό παιδί ή σαν να ήταν διανοητικώς ανάπηρος.
Όσο μεγαλύτερη προσπάθεια καταβάλλεται να εξαπατηθεί ο θεατής, τόσο πιο παιδιάστικος τόνος υιοθετείται από τον διαφημιστή. Γιατί; «Αν [ο διαφημιστής] απευθυνθεί σε κάποιον σαν να ήταν παιδί δώδεκα ετών, τότε είναι πολύ πιθανόν να εισπράξει, εξαιτίας του έμμεσου και υπαινικτικού τόνου, μιαν απάντηση ή μιαν αντίδραση τόσο απογυμνωμένη από κριτική σκέψη, όσο η απάντηση ενός δωδεκάχρονου παιδιού». Απόσπασμα από το «Όπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους».
6. Η τεχνική του να απευθύνεστε στο συναίσθημα μάλλον παρά στη λογική
Η επίκληση στο συναίσθημα είναι μια κλασική τεχνική για να βραχυκυκλωθεί η ορθολογιστική ανάλυση, επομένως η κριτική αντίληψη των ατόμων. Επιπλέον, η χρησιμοποίηση του φάσματος των αισθημάτων επιτρέπει να ανοίξετε τη θύρα του ασυνείδητου για να εμφυτεύσετε ιδέες, επιθυμίες, φόβους, παρορμήσεις ή συμπεριφορές…
7. Η τεχνική του να κρατάτε το κοινό σε άγνοια και ανοησία
Συνίσταται στο να κάνετε το κοινό να είναι ανίκανο να αντιληφθεί τις τεχνολογίες και τις μεθοδολογίες που χρησιμοποιείτε για την υποδούλωσή του. «Η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις πρέπει να είναι πιο φτωχή, ώστε η τάφρος της άγνοιας που χωρίζει τις κατώτερες τάξεις από τις ανώτερες τάξεις να μη γίνεται αντιληπτή από τις κατώτερες». Απόσπασμα από το «Ὀπλα με σιγαστήρα για ήσυχους πολέμους».
8. Η τεχνική του να ενθαρρύνεις το κοινό να αρέσκεται στη μετριότητα
Συνίσταται στο να παρακινείς το κοινό να βρίσκει «cool» ό,τι είναι ανόητο, φτηνιάρικο και ακαλλιέργητο.
9. Η τεχνική του να αντικαθιστάς την εξέγερση με την ενοχή
Συνίσταται στο να κάνεις ένα άτομο να πιστεύει ότι είναι το μόνο υπεύθυνο για την συμφορά του, εξαιτίας της διανοητικής ανεπάρκειάς του, της ανεπάρκειας των ικανοτήτων του ή των προσπαθειών του. Έτσι, αντί να εξεγείρεται εναντίον του οικονομικού συστήματος, απαξιώνει τον ίδιο τον εαυτό του και αυτο-ενοχοποιείται, κατάσταση που περιέχει τα σπέρματα της νευρικής κατάπτωσης, η οποία έχει μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα της αποχής από οποιασδήποτε δράση. Και χωρίς τη δράση, γλιτώνετε την επανάσταση!
10. Η τεχνική του να γνωρίζεις τα άτομα καλύτερα από όσο γνωρίζουν τα ίδια τον εαυτό τους
Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, οι κατακλυσμιαία πρόοδος της επιστήμης άνοιξε μια ολοένα και πιο βαθιά τάφρο ανάμεσα στις γνώσει του ευρέως κοινού και στις γνώσεις που κατέχουν και χρησιμοποιούν οι ιθύνουσες ελίτ. Χάρη στη Βιολογία, τη Νευροβιολογία και την εφαρμοσμένη ψυχολογία, το «σύστημα» έφτασε σε μια εξελιγμένη γνώση του ανθρώπινου όντος, και από την άποψη της φυσιολογίας και από την άποψη της ψυχολογίας.
Το σύστημα έφτασε να γνωρίζει τον μέσο άνθρωπο καλύτερα απ’ όσο γνωρίζει ο ίδιος τον εαυτό του. Αυτό σημαίνει ότι στην πλειονότητα των περιπτώσεων, το σύστημα ασκεί έναν πολύ πιο αυξημένο έλεγχο και επιβάλλεται με μια μεγαλύτερη ισχύ επάνω στα άτομα απ’ όσο τα άτομα στον ίδιο τον εαυτό τους.
Και όμως για να καταρρεύσουν όλα αυτά αρκεί μια στιγμή αφύπνισης. Το «κόκκινο χάπι» που έλεγε ο Μορφέας στον Νέο στην ταινία Μatrix. Αν υπάρξει έστω μια φευγαλέα στιγμή αφύπνισης όλο το οικοδόμημα καταστρέφεται και πέφτει όπως μια κουρτίνα, και το κυριότερο η κουρτίνα αυτή δεν μπορεί να αναρτηθεί ξανά. Για αυτό σας παρουσιάζουμε τις 10 τεχνικές, μόλις τις παρατηρήσετε ότι συμβαίνουν γύρω σας και εφαρμόζονται κάθε μέρα, η αφύπνιση έρχεται νομοτελειακά. Για όποιον θέλει περισσότερη αφύπνιση ας διαβάσει το «σπήλαιο του Πλάτωνα» και θα ξημερώσει ένας καινούριος κόσμος.
Chomsky: ουδέποτε έγραψα τις «10 στρατηγικές χειραγώγησης των μαζών» ή το hoax της χρονιάς!
Το κείμενο «Οι 10 στρατηγικές χειραγώγησης των μαζών» κυκλοφορεί μαζικά από το καλοκαίρι, γράφει ο Jean Bricmont, (στα ισπανικά, γαλλικά, αγγλικά κλπ κλπ -μας έφτασε στα μέσα του Δεκέμβρη και στην Ελλάδα)- και αποδίδεται στον Noam Chomsky. Λόγω του κειμένου αυτού, τα «επίσημα» μήντια κριτικάρουν ήδη τον Chomsky ως «οπαδό των θεωριών της παγκόσμιας συνωμοσίας» ή της «παγκόσμιας κυριαρχίας των illuminati».
Ειδικά η 10η στρατηγική, λέει πως το «σύστημα» γνωρίζει πολύ καλύτερα τα άτομα απ’όσο τα ίδια τα άτομα γνωρίζουν τον εαυτό τους κλπ κλπ με αποτέλεσμα το «σύστημα» να είναι σε θέση να ελέγχει τα άτομα περισσότερο απ’όσο τα ίδια μπορούν να ελέγχουν τον εαυτό τους…
Το κείμενο μου φάνηκε (λέει ο Bricmont) ότι υπεραπλουστεύει και διαστρεβλώνει την σκέψη του Chomsky, και μια που δεν έβρισκα το αγγλικό πρωτότυπο και για να έχω ήσυχη την συνείδησή μου, αποφάσισα να ρωτήσω τον ίδιο. Ιδού η απάντησή του: «Δεν έχω την παραμικρή ιδέα από πού προέρχονται όλα αυτά. Προσωπικά δεν έχω κάνει τέτοια λίστα, δεν έγραψα κάτι τέτοιο κι ούτε το δημοσίευσα στο internet. Υποθέτω ότι όποιος το έκανε θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι πρόκειται για ερμηνείες των όσων έχω γράψει εδώ κι εκεί, αλλά σε καμία περίπτωση, ούτε υπ’αυτή την διατύπωση, ούτε υπό μορφή λίστας».
Η προφανής επιτυχία αυτού του κειμένου, δείχνει ξεκάθαρα την παρανόηση της σκέψης του Chomsky σχετικά με την «χειραγώγηση», τόσο εκ μέρους μερίδας υποστηρικτών του, όσο και εκ μέρους των πολέμιων του. Ο Chomsky και ο Ed Herman, που έχουν γράψει το Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media (1988) [που είκοσι χρόνια αργότερα μεταφράστηκε και στα γαλλικά ως: La fabrique du consentement (εκδ. Agone, 2008)], ενώ το 1992 γυρίστηκε το ντοκιμαντέρ: Manufacturing Consent: Noam Chomsky and the Media, πουθενά δεν υπονοούν πως κάπου υπάρχει μια κρυφή οργάνωση που «χειραγωγεί τις μάζες». Αποδεικνύουν ότι υπάρχουν μια σειρά φίλτρα, που συνδέονται με το ότι τα μίντια έχουν σχέσεις με ιδιωτικά συμφέροντα, διαφήμιση και δράση ομάδων πίεσης κλπ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η θεώρηση του κόσμου που διακινούν τα μήντια να είναι εξαιρετικά στρεβλή, στήνοντας μια διαδικασία περισσότερο παρά ασχολούμενα με το αντικείμενο. Αυτά λέει ο Bricmont.
Εδώ αρχίζει το δικό μου το ψάξιμο: τίνος είναι λοιπόν το κείμενο;
Όταν μου πρωτοήρθε μέσω συνδρομής που έχω σε μια από τις γαλλικές ιστοσελίδες εναλλακτικής ενημέρωσης, μου έκανε πολύ εντύπωση το «λαϊκίστικο» ας πούμε του πράγματος και ο απλοϊκός δεκάλογος-συνταγή: σκανάροντας το internet (και επειδή το πρωτότυπο ήταν στα γαλλικά, δεν χρειάστηκε να ρισκάρω μεταφράσεις) βρήκα την πηγή, την οποία εκείνοι που το πρωτοδημοσίευσαν δεν μπήκαν στον κόπο να διασταυρώσουν… Δέκα μέρες αργότερα, η ίδια ιστοσελίδα επανήλθε και δημοσίευσε διάψευση, ενώ το ένα μετά το άλλο άρχισαν όλο και περισσότερα blog να διαψεύδουν. Στα μέσα Δεκεμβρίου του 2010, μεταφράζεται στα ελληνικά και αναρτάται σε πολλά «βλόγια», οι αναρτήσεις πολλαπλασιάζονται εκθετικά, έως παροξυσμού, με πολλά «αστέρια like» και χρυσούς σκούφους στα «top 100». Μετ’ού πολύ, αρχίζει και ο κατακλυσμός των e-mail. Όσο νάνε, έναν ίλιγγο τον παθαίνεις. Σε δυο-τρεις αποστολείς μου απάντησα, με περίπου αυτούσιο το κείμενο που βλέπετε εδώ.
22°
