Ο ιερός διχασμός: Η ανάγκη της γυναίκας να ακουστεί μέσα από το βιβλίο του Τρύφωνα Ζαχαριάδη «Τι έγινε ρε Φωτεινή;»
Ο γυναίκειος ψυχισμός στο βιβλίο του ψυχαναλυτικού θεραπευτή Τρύφωνα Ζαχαριάδη «Τι έγινε ρε Φωτεινή;», δεν αποτελεί απλώς ένα θέμα αφήγησης, αλλά έναν ολόκληρο ψυχικό τόπο. Οι γυναίκεςτου δεν είναι χαρακτήρες κατασκευασμένοι για να υπηρετήσουν μια πλοκή· είναι φορείς μνήμης, ιστορίας και σιωπής. Μέσα από αυτές, ο συγγραφέας ανασύρει την κρυμμένη γεωλογία της ελληνικής κοινωνίας: προσφυγιά, φτώχεια, πατριαρχία, ενοχή, επιθυμία, καταπίεση. Έτσι, η γυναίκα στη γραφή του λειτουργεί σαν ζωντανό αρχείο, σαν χώρος όπου εγγράφεται η συλλογική εμπειρία.
Κεντρική θέση στο έργο του καταλαμβάνει ο διχασμός. Η Αγγελική και η Φωτεινή δεν αποτελούν μόνο δύο δίδυμες αδελφές· αποτελούν δύο πόλους της ίδιας ψυχικής πραγματικότητας. Η μία ζει την επιθυμία της χωρίς όρια, η άλλη ζει για τους άλλους· η μία παραβαίνει, η άλλη συμμορφώνεται· η μία εκτίθεται, η άλλη κρύβεται. Αυτό το διπλό ίχνος διαπερνά το σύνολο της γυναικείας ύπαρξης στον Ζαχαριάδη. Δεν είναι τυχαίο ότι η Φωτεινή, στο νεκροτομείο, αντικρίζει στο πρόσωπο της νεκρής αδελφής τον δικό της θάνατο. Σαν να λέει ο συγγραφέας πως κάθε γυναίκα κουβαλά μέσα της τη γυναίκα που δεν της επιτράπηκε να γίνει.
Ταυτόχρονα, οι γυναίκες του Ζαχαριάδη είναι θύματα και φορείς επιθυμίας μαζί. Η γραφή του αποφεύγει την αγιογραφία. Οι ηρωίδες του έχουν σώμα, παλμό, ερωτισμό, φαντασία. Οι σκηνές ονείρων, οι σιωπηλές παρορμήσεις και οι αναπάντεχες αναμνήσεις της Φωτεινής λειτουργούν σαν παράθυρα σε μια καταπιεσμένη εσωτερική ζωή. Η γυναίκα του Ζαχαριάδη δεν ντρέπεται επειδή επιθυμεί, ντρέπεται επειδή της δίδαξαν να ντρέπεται. Εκεί ακριβώς αναδύεται η βαθιά κατανόηση της γυναικείας ψυχής: στην ανάδειξη της κοινωνικά επιβεβλημένης ενοχής.
Το θηλυκό τραύμα παρουσιάζεται πάντοτε ως πολιτισμικό τραύμα. Η Φωτεινή και η Αγγελική κουβαλούν μέσα τους όχι μόνο τα ατομικά τους βιώματα, αλλά και ολόκληρη την ψυχική οικονομία της Ελλάδας του ʼ50 και ʼ60: τη φτώχεια, τον εκκλησιαστικό ηθικισμό, την καχυποψία της γειτονιάς, τη βουβή σεξουαλικότητα, την υποχρεωτική σεμνότητα. Αυτά δεν παρουσιάζονται απλώς ως κοινωνικό πλαίσιο, αλλά ως ενσωματωμένοι μηχανισμοί, ως φωνές που διαμορφώνουν το εσωτερικό σενάριο της γυναίκας. Το γυναικείο σώμα γίνεται έτσι το σημείο όπου γράφεται η ιστορία: βιασμένο, επιθυμητό, στιγματισμένο, σιωπηλό.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνει ο Ζαχαριάδης στην ανάγκη της γυναίκας να ακουστεί. Στη συγκλονιστική εξομολόγηση της Φωτεινής προς τους πεθαμένους γονείς της αποκαλύπτεται μια ολόκληρη ζωή χωρίς μάρτυρα.
Η φράση «κανείς δεν πόνεσε με τον δικό μου πόνο» δεν είναι απλώς κραυγή· είναι η συλλογική φωνή γενεών γυναικών που μεγάλωσαν χτίζοντας σπίτια, παιδιά, σχέσεις και σιωπές, χωρίς ποτέ να τους δοθεί χώρος για λόγο.
Η εκδίκηση της Φωτεινής δεν είναι απλώς δραματουργικό εύρημα· είναι η στιγμή που η γυναίκα ξαναπαίρνει τον έλεγχο της αφήγησής της. Αυτή η μεταστροφή αποτελεί την πιο βαθιά θεραπευτική κίνηση του Ζαχαριάδη.
Τέλος, ο γυναίκειος ψυχισμός στο έργο του είναι και καθρέφτης της ίδιας της χώρας. Η Ελλάδα εμφανίζεται διχασμένη, όπως οι δίδυμες: μια «καθωσπρέπει» και μια «απαγορευμένη». Μια Ελλάδα που προσποιείται την αθωότητα, ενώ μέσα της κρύβει βία, επιθυμία και φόβο. Όπως και οι ηρωίδες, έτσι και η χώρα βρίσκεται σε μια συνεχή, αδιάλειπτη σύγκρουση με το άλλο της πρόσωπο.
Ο συγγραφέας δεν αναλύει τη γυναίκα θεωρητικά· γράφει μέσα από το βλέμμα της, μέσα από τον διχασμό της, μέσα από την ανάγκη της να ανακτήσει τη φωνή και το σώμα της.
Κι αυτό ακριβώς κάνει το ύφος του τόσο δυνατό, τόσο αφοπλιστικό και, εν τέλει, τόσο θεραπευτικό.
Η ελευθερία είναι ευάλωτη. Ζει μόνο εκεί όπου οι πολίτες μπορούν να αμφισβητούν, να κρίνουν, να διορθώνουν. Και πεθαίνει όταν κάποιος αποφασίζει ότι «ξέρει καλύτερα για όλους».
Τα δεκατέσσερα κείμενα του βιβλίου αναφέρονται στις πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές εξελίξεις που διαμόρφωσαν το νεοελληνικό κράτος και την νεοελληνική κοινωνία
10°
