Προβλέποντας το μέλλον με τον Σολωμό της Αμφιβολίας

Μπορεί μια σειρά κειμένων για το μέλλον να είναι πλήρης αν ένα τουλάχιστον από αυτά δεν αφορά κάποιον κορυφαίο συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας; Βέβαια όχι!

Αν λοιπόν η αυτονόητη απάντηση είναι ότι «μέλλον» και «sci-fi» είναι δύο έννοιες συνυφασμένες -αν όχι «αδελφοποιημένες»- το επόμενο εύλογο ερώτημα είναι: ποιον από τους «μεγάλους» θα επέλεγε κανείς ως σημείο αναφοράς;

Τον «γεννήτορα» Ισαάκ Ασίμωφ, τον G.H. Wells που σχεδόν προκάλεσε με τον «Πόλεμο των Κόσμων» την εκκένωση ολόκληρης της Νέας Υόρκης, όταν οι κάτοικοί της πείστηκαν από την καθηλωτική φωνή του μοναδικού Όρσον Ουέλες ότι επίκειται άμεση κάθοδος εξωγήινων στο Λονγκ Άιλαντ, με μια ραδιοφωνική εκπομπή αντίστοιχη ενός podcast ή τον αγαπημένο μου Νόρμαν Σπίνραντ με τον «Μπακ Τζακ Μπάρρον και την Αιωνιότητα»;

Και όμως…

Κανείς εκ των τριών κορυφαίων δεν θα είναι η επιλογή μου για δύο λόγους: πρώτον γιατί ο εκλεκτός μου έχει γράψει τη δική του μοναδική ιστορία στο χώρο με τη μυθική πια τριλογία «Γυρίζοντας το Γαλαξία με Ωτοστόπ» και δεύτερον, γιατί είναι ο μόνος που έχει ονοματοδοτίσει ένα πανέξυπνο κείμενό του με τον ίδιο ακριβώς τίτλο: «Προβλέποντας το Μέλλον», («Predicting the Future»), που θα διατρέχει ως υπέρτιτλος όλα τα κείμενα του συγκεκριμένου αφιερώματος. Το όνομα αυτού -για να μην σας κρατάω σε αγωνία: Ντάγκλας Άνταμς!

Το σχετικό χρονογράφημα το ανακάλυψα «παραχωμένο» σε μια συλλογή post mortem που προλόγισε ένας άλλος «μεγάλος», ο κωμικός Στίβεν Φράι, με τίτλο «The Salmon of Doubt» (London, Pan Books, 2010), μια έκδοση που κοσμείται από ένα από τα πιο ευρηματικά εξώφυλλα που έχω δει!

Ένα ροζ background, πλαισιώνει μια γαλάζια γραφομηχανή, που φαίνεται να «καταπίνει» σαν να δέχεται στα «σπλάχνα της» ένα ψάρι -προφανώς σολωμό- που «βουτάει» μέσα της το κεφάλι του αφού είναι εξαφανισμένο -και φαίνεται μόνο το μισό και η ουρά του σολωμού- στο σημείο που θα έπρεπε να φιλοξενούνται λευκές ή δακτυλογραφημένες σελίδες.

Κανονικά όφειλα ως ελάχιστο φόρο τιμής να μεταφράσω το 3σέλιδο του «Μεγάλου», αντί να γράφω τα δικά μου «μελλοντολογικά». Το προφητικό κείμενο του Άνταμς πρωτοδημοσιεύτηκε το 1999, δύο χρόνια πριν από τον ξαφνικό θάνατό του, μακριά από το αγαπημένο του Λονδίνο, στη Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνια (Τhe Independent on Sunday, November, 1999).

Θα πάρετε όμως μια μικρή γεύση βρετανικού σολομού με τις δύο πρώτες προτάσεις της εισαγωγικής παραγράφου. Όσοι εκ των αναγνωστών δεν γνωρίζουν το έργο του, θα αποκτήσουν μια ιδέα για το χιούμορ και τον ιδιαίτερα πρωτότυπο τρόπο σκέψης του: «Trying to predict the future is a mug’s game. But increasingly it’s a game we all have to play, because the world is changing so fast and we need to have some sport of idea of what the future’s actually going to be like. Βecause we are going to have to live there, probably next week!»

μτφ. «Η προσπάθεια να προβλέψει κανείς το μέλλον είναι ένα παιχνίδι για χαζούς (ηλιθίους στο πρωτότυπο). Αλλά είναι ένα παιχνίδι το οποίο θα πρέπει να παίξουμε. Γιατί ο κόσμος αλλάζει τόσο γρήγορα, που πρέπει να έχουμε μια κάποια ιδέα για το πώς περίπου θα μοιάζει το μέλλον. Γιατί όλοι θα πρέπει να ζήσουμε εκεί, πιθανότατα την επόμενη εβδομάδα»…!

1. Αυτά που μας λέει ο Άνταμς θα μπορούσαν να είναι και «βασικές αρχές μελλοντολογίας»;
2. Το αυτονόητο: ότι ο κόσμος αλλάζει και αν φαινόταν να αλλάζει με ταχύτητα στα ‘90ς, σκεφτείτε τί θα έγραφε -αν ζούσε- για τα 20s…
3. H αλλαγή είναι αναπόφευκτη! 
4. Το αναπόφευκτο μας αφορά ΟΛΟΥΣ!
5. Αφού μας αφορά όλους, οφείλουμε (χρησιμοποιεί δύο φορές τη ρήμα «πρέπει») να προσπαθήσουμε να «έχουμε μια ιδέα» γι’ αυτό!
6. Παραδέχεται ότι η «ακριβής πρόβλεψη» είναι αδύνατη, γι’ αυτό και
7. Αυτή θεωρεί την ατελή προσπάθεια ένα «παιχνίδι για χαζούς».
8. Τέλος δεν θα μπορούσε να αντισταθεί στον πειρασμό και να μην διακωμωδήσει την ίδια την τοποθέτησή του.

Πώς; Αλλάζοντας ευφυώς θέση σ’ ένα «κόμμα», παίζει με το σημείο στίξης και νάτο πως εμφανίζεται το ευφυολόγημα: προσέξτε με τι απλό τρόπο: μεταφέροντας την υποδιαστολή πριν από τη λέξη «πιθανότατα» και όχι βάζοντάς την μετά, μετατρέπει μια κοινοτοπία το «όλοι θα ζήσουμε εκεί στο μέλλον, πιθανότατα» σε witticism. Το ανταμσικό στιλ εμπεριέχει  το στοιχείο του παράδοξου, το οποίο αποτελεί την πεμπτουσία του χιούμορ, ενώ λειτουργεί ταυτόχρονα και αποδομητικά ως προς την έννοια της ματαιότητας της πρόβλεψης του μέλλοντος: «θα ζούμε –πιθανότατα- την επόμενη  βδομάδα», κάτι σαν το ελληνικό: «εδώ δεν ξέρουμε αν θα ζούμε αύριο».

Αναπόδραστα προκύπτουν τα επόμενα ερωτήματα: αν θεωρήσουμε τον Άνταμς ένα από τους γκουρού της λογοτεχνίας του μέλλοντος και αν με τη σειρά του ο Άνταμς θεωρεί την προσπάθεια πρόβλεψης «παιχνίδι για χαζούς», γιατί εμείς να μπούμε στο παιχνίδι αυτό;

Θεωρούμε τους εαυτούς μας «χαζούς;»

Πιθανότατα όχι.

Αλλά αφού επιμένουμε να ψάχνουμε το «τι θα γίνει», γιατί να μη δοκιμάσουμε;

Ίσως κάποια στιγμή να πετύχουμε κάτι και η επιβράβευση ότι μοιάσαμε για λίγο σε μια «μικρή Πυθία» ν’ αξίζει το ρίσκο. Σίγουρα πάντως κάθε πρόκληση είναι ελκυστική!

Το αποδεικτικό υλικό για τη «θέση» του περί της αδυναμίας πρόβλεψης, ο Ντάγκλας, (είδατε; τον αποκαλώ ήδη με το μικρό του όνομα σαν να γίναμε φιλαράκια) – he is too dead by now to deny it) το οικοδομεί επάνω στο εξής επιχείρημα: (Quote) «παραδόξως, η βιομηχανία που έχει ως πρώτιστη κινητήριο δύναμη αυτόν ακριβώς τον απίστευτο ρυθμό αλλαγής –η βιομηχανία των computers, μάλλον έχει αποδειχθεί η ίδια πολύ κακή στο να προβλέπει το μέλλον», τόσο το δικό της, όσο και της τεχνολογίας με την οποία αλληλοκαθορίζονται. Δύο ζητήματα που δεν μπόρεσε να διαβλέψει την αποδόμησαν: α) η κυριαρχία του Internet (αν και το διαδίκτυο προϋπήρχε σε πρωτόγονες μορφές από το 1960), το οποίο σε εντυπωσιακά σύντομο χρονικό διάστημα αποτέλεσε την πεμπτουσία του χώρου αυτού και β) το γεγονός ότι ο 20ός αιώνας θα τελείωνε!

Το σαρκαστικό σχόλιο αναφέρεται στη φρενίτιδα που είχε ξεσπάσει σε σχέση με τον υποτιθέμενο καταστροφικό «ιό της χιλιετίας», που προέβλεπε αλά Ρουμπινί ότι την Πρωτοχρονιά του 2000, μόλις οι ψηφιακοί δείκτες των ρολογιών έγραφαν 12 μμ και σχηματιζόταν το 00:00, όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα του Πλανήτη θα κατέρρεαν, προκαλώντας το απόλυτο χάος! Κάτι που προφανώς δεν συνέβη και είμαστε όλοι μαζί ακόμη εδώ!

Και αφού επιβιώσαμε τι κάνουμε; Γράφουμε κείμενα σαν αυτό που διαβάζετε σε λογισμικό Windows της Microsoft. Σε ποιον ανήκει η εταιρία γίγας της τεχνολογίας; Στον δισεκατομμυριούχο Μπιλ Γκέιτς. Παρότι (και ο ίδιος) ένας από τους διαμορφωτές της νέας εποχής και του μέλλοντός μας είχε με τη σειρά του «εκτεθεί», αφού «δεν μπορούσε να φανταστεί κανέναν που θα χρειάζεται παραπάνω από 640Κ μνήμης στο  computer του». Ο Μπιλ έπεσε τόσο έξω όσο 100 χρόνια πριν ο Lord Kelvin, που είχε πει το 1857 ότι: «το ραδιόφωνο δεν έχει κανένα μέλλον»!

Πιστεύω λοιπόν ακράδαντα ότι ο τύπος που τόλμησε να δώσει σε βιβλίο του τον εκκεντρικό τίτλο «Το Ρεστοράν στο Τέλος του Σύμπαντος» και το είδε να γίνεται best seller εκατομμυρίων αντιτύπων, έχει κάτι παραπάνω να πει για το μέλλον από όλους εμάς τους κοινούς θνητούς. Γι’ αυτό και ξεκίνησα αυτή τη σειρά κειμένων με σημείο αναφοράς το σκεπτικό του Άνταμς. Ο ίδιος μάλιστα στον επίλογό του γίνεται και οδοδείκτης μας, παροτρύνοντάς μας: «πρέπει να συνεχίσουμε να προσπαθούμε για το αδύνατο», και συμπληρώντας πως «παρότι “παιχνίδι για χαζούς”, η απόδοση των “χαζών μελλοντολόγων” βελτιώνεται όταν απλά κρατάς το σκορ».

Τί εννοεί ο «sci-fi Master» λέγοντάς μας να κρατάμε το σκορ;

Να καταγράφουμε τις προβλέψεις που γίνονται και να τις αντιπαραβάλουμε με την επερχόμενη πραγματικότητα! Με τη σύγκριση διαχωρίζεται η ήρα από το στάρι. Οι Τόφλερ αυτού του κόσμου από τους ξερόλες παντογνώστες, τους «ελαμωράκηδες» που συναντά κανείς ακροβολισμένους σε καφενέδες της επικράτειας, οι οποίοι ακυρώνουν με τεράστια άνεση ό,τι και αν τους πεις. Όσο εξειδικευμένη γνώση και να έχει ο ομιλών, ο νεοελληνάρας θα τον ισοπεδώσει με το απαξιωτικό «έλα μωρέ..», ενώ την ίδια στιγμή αντιπαραβάλουν με άνεση 10 διδακτορικών τη  MEGA ΜΠΑΡΟΥΦΑ τους με το αλαζονικό «ΘΑ ΣΟΥ ΠΩ ΕΓΩ»! 

Με μόνο δεδομένο λοιπόν ότι «το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον», ξεκινάμε την περιπλάνησή μας στο μέλλον σε μια εποχή που όλο και περισσότεροι αναρωτιούνται: «και τώρα τί θα γίνει;», όχι κάνοντας ωτοστόπ –όπως ο Άνταμς αλλά με τον δικό του οδηγό, τον «Σολωμό της Αμφιβολίας».