Γρηγόρης Ράπανος: Συνέντευξη με τον συγγραφέα του βιβλίου «Κραυγή ελευθερίας», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg
Δεν γνωρίζω πώς διδάσκεται σήμερα η Ιστορία στα σχολεία, στα δικά μου μαθητικά χρόνια πάντως η μέθοδος μεταλαμπάδευσης γνώσεων ήταν εξαιρετικά βαρετή. Όσο κι αν οι καθηγητές επέμεναν ότι το θέμα μας αφορούσε –καθώς με τη μελέτη του παρελθόντος κατανοεί κανείς τι συμβαίνει στο παρόν του– δεν κατάφερναν να μας κεντρίσουν το ενδιαφέρον. Με βασικό πρόβλημα τη στείρα αποστήθιση, οι περισσότεροι τελειώναμε το σχολείο όχι μόνο δίχως ουσιαστικές ιστορικές γνώσεις αλλά, το σημαντικότερο, χωρίς διάθεση για περαιτέρω μελέτη. Για μένα αυτός ήταν και ο κύριος λόγος που παρότι γέμιζα τη βιβλιοθήκη μου με τα περισσότερα είδη μυθιστορημάτων απέφευγα συστηματικά τα ιστορικά. Τα τελευταία χρόνια όμως έπεσαν στα χέρια μου βιβλία που μου άλλαξαν αυτή τη συνήθεια. Κι έκτοτε τα αναζητώ. Ιδιαίτερα με αφορμή τη συμπλήρωση διακοσίων χρόνων από την ελληνική επανάσταση, φυλλομέτρησα αρκετές καλαίσθητες εκδόσεις και επέλεξα να διαβάσω κάποιες απ’ αυτές. Χωρίς βιασύνη. Δεν δίνω άλλωστε εξετάσεις. Ίσα ίσα που εγώ κάνω τώρα τις ερωτήσεις. Σήμερα στον Γρηγόρη Ράπανο, συγγραφέα του βιβλίου «Κραυγή ελευθερίας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg.
Το βιβλίο καλύπτει χρονικά μια μεγάλη περίοδο –από το 1813 έως το 1831– και κάνει αναφορά σε πολλά ιστορικά γεγονότα – από την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλώ ως τη δολοφονία του Καποδίστρια στο Ναύπλιο. Πόσος χρόνος χρειάστηκε για την έρευνα και πόσος για τη συγγραφή;
Βιβλία για το 1821 διάβαζα πολύ συχνά. Η συστηματική όμως έρευνα της βιβλιογραφίας έγινε παράλληλα με τη συγγραφή και μου πήρε περίπου έναν χρόνο για να ολοκληρωθεί.
Ποιο ήταν το έναυσμα για αυτό το εγχείρημα;
Το έναυσμα για να γράψω το βιβλίο μου δόθηκε όταν, μικρό παιδί, έμαθα ότι ο πατέρας μου είπε ότι είχε κάνει τέσσερα χρόνια φυλακή για την αντίστασή του κατά της χούντας. Από τότε με συνεπήρε η ιδέα ότι κάποιοι άνθρωποι ήταν έτοιμοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους για κάποια ιδανικά, όπως εκείνο της ελευθερίας. Όταν στη συνέχεια στο σχολείο μάς μίλησαν για την Ελληνική Επανάσταση, άρχισα να συνειδητοποιώ ότι αυτό που θεωρούμε αυτονόητο και δεδομένο δεν ήρθε από μόνο του αλλά ήταν αποτέλεσμα αγώνων πολλών ανθρώπων και επί πολλούς αιώνες. Από τότε άρχισε ο θαυμασμός μου για τους ήρωες απελευθερωτικών αγώνων και για την Ελλάδα. Πρότυπά μου έγιναν ο Νικηταράς, ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης και πολλοί άλλοι. Ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση όμως μου έκαναν οι ξένοι που εμπνευσμένοι από το ιδανικό της ελευθερίας και από τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων άφησαν τις οικογένειές τους και τα σπίτια τους και ήρθαν, με κίνδυνο της ζωής τους, να πολεμήσουν για την ελευθερία μιας χώρας μακρινής γι’ αυτούς, την Ελλάδα. Αυτοί οι ήρωες που τα ονόματα των περισσοτέρων χάθηκαν στην ιστορία αποτέλεσαν και την πηγή έμπνευσης του βιβλίου μου.
Καθώς μελετούσατε την ιστορία του αγώνα για την ανεξαρτησία μας, υπήρξαν κάποια γεγονότα που δεν γνωρίζατε και σας εξέπληξαν;
Ναι, κυρίως τα γεγονότα που συνδέονται με τους εμφύλιους σπαραγμούς και τα οποία στο σχολείο τα περνούσαμε επιφανειακά και πολύ γρήγορα.
Ο ήρωάς σας, Ρομπέρ Ντεμπισύ, αφού πολεμά στο πλευρό του Ναπολέοντα βρίσκεται στην Ελλάδα, όπου συναντά τον Νικηταρά και εκπαιδεύει τους στρατιώτες του. Ενστερνίζεται τις ιδέες της Ελληνικής Επανάστασης και παίρνει μέρος σε μεγάλες μάχες. Αλλά, παρά την ανδρεία του, δεν είναι λίγοι αυτοί που τον βλέπουν με προκατάληψη. Τι θεωρείτε πως προκαλούσε τη δυσπιστία του λαού απέναντι στους Φιλέλληνες;
Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες είχαν ακούσει πολλές υποσχέσεις ότι οι Ευρωπαίοι θα τους βοηθήσουν να ελευθερωθούν. Όλες όμως έμειναν στα λόγια. Αυτό πιστεύω δημιούργησε αυτή τη δυσπιστία καθώς και το γεγονός ότι οι περισσότεροι δεν ήταν ορθόδοξοι. Ας μη μας διαφεύγει ότι πολλοί εκκλησιαστικοί ηγέτες εχθρεύονταν τον καθολικισμό περισσότερο και από τον μουσουλμανισμό.
Σε συζήτηση που έχει με τον Κολοκοτρώνη, ο Ρομπέρ του λέει: «Είστε πολύ γενναίος λαός, απλά χρειάζεστε μερικά ψέματα για να το καταλάβετε». Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Με αυτήν τη φράση ο Ρομπέρ θέλει να πει πως οι Έλληνες, ενώ είναι ένας γενναίος λαός, περιμένουν πάντα την ξένη βοήθεια που δεν έρχεται ποτέ με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να φοβούνται να εναντιωθούν στον κατακτητή. Μόλις όμως η Φιλική Εταιρεία τους παρουσιάζει το ψέμα ότι πίσω από αυτήν κρύβονται πολλές σημαντικές προσωπικότητες –όχι μόνον Έλληνες μα και ξένοι, όπως ο τσάρος– σπεύδουν να πάρουν τα όπλα. Τη σκυτάλη παίρνει ο Ρομπέρ ο οποίος παρουσιάζεται ως απεσταλμένος της γαλλικής κυβέρνησης με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες εναντίον των Οθωμανών και τους λέει ότι αν το κάνουν, η Γαλλία θα στείλει στρατό να τους ενισχύσει. Αυτά τα ψέματα συντελούν ώστε οι Έλληνες να πετύχουν μερικές νίκες που φάνταζαν ακατόρθωτες και να συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν βασιζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις και μόνο.
Ποιος είναι ο αγωνιστής που ξεχωρίζετε από την ελληνική επανάσταση και ποιος ο αντιήρωας που σας εξόργισε με τη στάση του;
Ως αγωνιστή θα επέλεγα τον Νικηταρά. Πέρα από ικανότατος στρατηγός και πολεμιστής βάζει πάνω από όλα την ελευθερία της πατρίδας του. Σε αντίθεση με πολλούς οπλαρχηγούς που κοίταζαν πώς να πλουτίσουν ή που άλλαξαν στρατόπεδα μόλις τους προσέφεραν μια θέση, ο Νικηταράς παραμένει πιστός στον Κολοκοτρώνη. Σε όλη την επανάσταση δεν δέχτηκε να πάρει λάφυρα και όταν του τα δώρισαν, τα πούλησε και χάρισε τα κέρδη στον αγώνα με αποτέλεσμα να πεθάνει ξεχασμένος και πάμφτωχος.
Ως αντιήρωα θα επέλεγα τον Μαυροκορδάτο. Εκμεταλλεύτηκε την επανάσταση ώστε να ανέλθει πολιτικά και δεν δίστασε να φυλακίσει ήρωες όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Πλαπούτας επειδή του εναντιώθηκαν προκαλώντας τεράστια ζημιά στην επανάσταση. Αλλά ακόμα και μετά την απελευθέρωση άσκησε τρομερό πολιτικό πόλεμο στον Καποδίστρια και δεν δίσταζε να ξεσηκώνει τον λαό εναντίον του εμποδίζοντάς τον να κυβερνήσει σωστά την Ελλάδα.
Διαβάζοντας το βιβλίο σας καταλαβαίνει κανείς το πάθος σας για την ιστορία και την ανάγκη σας να ρίξετε φως σε σκοτεινά σημεία. Έχετε κατά νου κάποιο επόμενο σχετικό πρότζεκτ;
Υπάρχει κάτι κατά νου αλλά ίσως ξεφεύγει λίγο από το ιστορικό πλαίσιο.
Ο Γρηγόρης Ράπανος γεννήθηκε στη Γαλλία το 1988. Πήρε το πρώτο του πτυχίο από το Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και το πτυχίο Master’s για θέματα Μέσης Ανατολής από το University of Southern Denmark. Το «Κραυγή Ελευθερίας» είναι το πρώτο του συγγραφικό εγχείρημα.
21°
