«Το Κενό»: Τα διηγήματα της Γεωργίας Τσουκαλοχωρίτη για την αβεβαιότητα των εικοσάρηδων

Έφηβοι που μεγαλώνουν σε μια συνεχή κρίση –οικονομική, κοινωνική, ψυχική– γίνονται ενήλικες που δεν μπορούν να φύγουν από το πατρικό τους και να ζήσουν μόνοι τους. Μια γενιά που φτάνει τα τριάντα και συνειδητοποιεί ότι η δεκαετία που αφήνει πίσω της, αυτή των 20s, δεν ήταν τόσο ανέμελη όπως τη φανταζόταν. Η Γεωργία Τσουκαλοχωρίτη, μια νέα και πολλά υποσχόμενη συγγραφέας, μέσα από «Το Κενό» (εκδ. Αλεξάνδρεια), τη δεύτερη ατομική της συλλογή με διηγήματα, σκιαγραφεί τις ιστορίες και τα προβλήματα αυτής της γενιάς, με τρόπο βιωματικό και συγκινητικό. Αποτυπώνει το γενικότερο αίσθημα αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει την γενιά της, η αλλιώς το κενό, όπως η ίδια το αποκαλεί.

Γιατί επιλέξατε τον τίτλο «Το Κενό»; Πώς συνδέεται με τις ιστορίες και τους πρωταγωνιστές σας;
Το κενό για μένα ήταν αρχικά το αποτέλεσμα διαφόρων αρνητικών συναισθημάτων, ένα άδειασμα που μένει στο τέλος. Καθώς ολοκλήρωνα τη συλλογή συνειδητοποίησα πως το κενό μπορεί να έχει διττή σημασία, να φέρει δηλαδή μια έννοια κάθαρσης. Με μια πιο βουδιστική θεώρηση του όρου, το κενό μπορεί να δηλώνει την ηρεμία, την ασφάλεια. Έτσι, οι πρωταγωνιστές της συλλογής βαδίζουν ανάμεσα σ’ αυτό το δίπολο βιώνοντας είτε τη μία είτε την άλλη εκδοχή του.

Οι ιστορίες του βιβλίου σας πραγματεύονται σκηνές και βιώματα καθημερινότητας της εποχής μας. Κοινωνικές ανισότητες, βία, άγχος, τρέξιμο, φιλία, έρωτας. Πώς επιδιώξατε να τις αποτυπώσετε;
Ήθελα ν’ αποτυπωθούν τα παραπάνω, να αποτυπωθεί δηλαδή η αρνητική και η θετική πλευρά του κενού, ο φόβος που μπορεί να νιώθει μια γυναίκα γυρίζοντας σπίτι μόνη της το βράδυ ή αντίστοιχα ο φόβος ενός άντρα που πάει στο στρατό, το άγχος ενός ζευγαριού που δεν του φτάνουν τα λεφτά για το ενοίκιο ή ακόμα, η ευχάριστη αγωνία του ατόμου που ερωτεύεται για πρώτη φορά. Ο κύριος στόχος μου ήταν να αποδοθούν όλα αυτά μ’ έναν γλωσσικά μινιμαλιστικό τρόπο που θα επιτρέπει, ταυτοχρόνως, τη χαοτική σκέψη ή το παραλήρημα κάποιων ηρώων.

Πως νιώθατε κατά τη διάρκεια της συγγραφής αλλά και όταν πιάσατε το αντίτυπο στα χέρια σας;
Κάποια από αυτά τα διηγήματα γράφτηκαν το 2018-2019 και τότε ένιωθα αρκετή ένταση ακόμα και κατά τη συγγραφή. Τα υπόλοιπα γράφτηκαν το 2020 και κατά τη διάρκεια της καραντίνας, είχα μια πιο ήρεμη, μπορώ να πω, αντιμετώπιση. Είναι πολύ μεγάλη η χαρά όταν πιάνεις το αντίτυπο του βιβλίου στα χέρια σου και σου δημιουργείται ένα πολύ ιδιαίτερο συναίσθημα. Είμαι τυχερή που το έχω βιώσει.

Υπάρχει κάποια βιωματική σχέση με τις ιστορίες σας;
Το στοιχείο της βιωματικότητας υπάρχει, νομίζω, στα περισσότερα καλλιτεχνικά έργα, με τον έναν ή με τον άλλο τρόπο. Στη συλλογή αυτή η βιωματική σχέση δεν έχει να κάνει πάντα με δικά μου καθαυτά βιώματα, αλλά με φίλων ή γνωστών μου, ιστορίες που άκουσα και με συγκίνησαν ή που βίωσα εμμέσως. Επίσης η βιωματικότητα μπορεί να ενυπάρχει σε κάποια χαρακτηριστικά των ηρώων και όχι στην ίδια την ιστορία. Όμως σίγουρα, σε κάποια σημεία, υπάρχουν και πιο ξεκάθαρα δικά μου στοιχεία.

Υπάρχει κάποιο μήνυμα που θέλετε να δώσετε μέσα από αυτή τη συλλογή;
Σίγουρα η ανάγκη μου να επικοινωνήσω κάποιες σκέψεις και συναισθήματα με οδήγησε να γράψω την συλλογή, δεν θεωρώ όμως πως υπάρχει ένα πολύ συγκεκριμένο μήνυμα. Αντιθέτως, πιστεύω πως η ματιά του κάθε αναγνώστη είναι διαφορετική και πως εστιάζει σε διαφορετικά σημεία με βάση τις ανάγκες ή και την αισθητική του. Για μένα αυτή είναι μια από τις πιο πολύτιμες αρετές της τέχνης εν γένει.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σας αναφέρετε την φράση του T.L. Carus «Η φύση ολόκληρη, λοιπόν συνίσταται από δύο πράγματα: από σώματα και από κενό». Πώς αντιλαμβάνεστε την έννοια του κενού;
Γράφοντας τη συλλογή και έχοντας κατασταλάξει στον τίτλο διάβασα, πολύ περιληπτικά, και με τη βοήθεια ενός εξαιρετικού καθηγητή από τις μεταπτυχιακές σπουδές μου, πως αντιλαμβάνονται την έννοια του κενού διάφοροι φιλόσοφοι. Είναι πραγματικά μια πολύ ενδιαφέρουσα έννοια και αρκετά πολυσυζητημένη ανά τους αιώνες. Δεν θα επεκταθώ βέβαια, απλώς θα πω και πάλι πως για ‘μένα το κενό έχει διττή έννοια, συνδυάζει αρνητικές και θετικές αποχρώσεις, συνδυάζει αντίθετες πλευρές. Με μια απλουστευμένη ερμηνεία, θα μπορούσα ίσως να πω πως για τη θετικιστική Δύση το κενό συνεπάγεται την έλλειψη της ύλης, που σε μια καπιταλιστική κοινωνία μόνο αρνητικά μπορεί αυτό να εννοηθεί, και για την πιο θρησκευόμενη Ανατολή το κενό φέρνει την λύτρωση, την απελευθέρωση από μια αέναη κίνηση.

Η γραφή είναι κάτι έμφυτο ή πρέπει να διαβάσεις για να γράψεις;
Όταν ήμουν δεκαέξι είχα την τύχη να γνωρίσω και να μιλήσω με την Άλκη Ζέη, ήταν καλεσμένη στην τοπική βιβλιοθήκη του μέρους που μεγάλωσα - ευγνωμονώ ακόμα τα άτομα που έκαναν την επίσκεψή της δυνατή, ελάχιστοι μαθητές είχαν αυτή την ευκαιρία στην επαρχία. Ως παιδί δασκάλων, υπήρχε πάντα μια πίεση να διαβάζω όλο και περισσότερα εξωσχολικά βιβλία. Στην εφηβεία όμως αντέδρασα, αποφάσισα να σταματήσω να διαβάζω λογοτεχνία και να συνεχίσω να γράφω ιστορίες και μικρά διηγήματα. Ρώτησα την Άλκη Ζέη ποιο είναι το μυστικό για να γίνει κανείς καλός συγγραφέας και εκείνη μου είπε «Παιδί μου, τρία πράγματα θα σου πω» -εγώ ήμουν τότε κατενθουσιασμένη, ευτυχισμένη που μια τόσο εξαιρετική συγγραφέας θα μου εκμυστηρευόταν τα μυστικά της. «Να διαβάζεις, να διαβάζεις και να διαβάζεις» μου είπε με έμφαση και, αν και απογοητεύτηκα τότε, τώρα ξέρω. Η ανάγκη για γράψιμο, όπως και η ανάγκη για κάθε μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης, μπορεί να είναι έμφυτη, ή να προκύψει κάποια στιγμή στη ζωή του ατόμου - και μακάρι να προκύπτει. Όμως αυτό ποτέ δεν αρκεί, το διάβασμα είναι αναγκαίο - ήξερε καλύτερα από τον καθένα η υπέροχη αυτή συγγραφέας.

Παρακολουθείτε τη σύγχρονη λογοτεχνία; Ποιος ο αγαπημένος/η σας συγγραφέας;
Παρακολουθώ τη σύγχρονη λογοτεχνία όσο πιο πολύ μπορώ. Δεν έχω μόνο έναν ή μια αγαπημένο/η συγγραφέα καθώς αυτό το κριτήριο αλλάζει ανάλογα με τις αναγνωστικές μου ανάγκες, αν και σίγουρα υπάρχουν συγγραφείς που με έχουν επηρεάσει βαθύτερα, όπως η ποιήτρια Emily Dickinson και ο θεατρικός συγγραφέας Samuel Beckett. Αυτόν τον καιρό διαβάζω τα έργα της Hannah Kent και του Χρήστου Αρμάντο Γκέζου, είναι και οι δύο εξαιρετικοί, ο καθένας με το δικό του τρόπο.

Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με τη συγγραφή και πότε συνειδητοποιήσατε ότι θέλετε να γράψετε; Ήταν «επείγουσα» ανάγκη;
Είχα την τύχη να μεγαλώσω μ’ έναν πατέρα που ασχολείται με τη συγγραφή και το θέατρο και μια μητέρα που αγαπάει πολύ τη λογοτεχνία. Από μικρή ηλικία θυμάμαι να κάνουμε μαζί με τον πατέρα μου ασκήσεις δημιουργικής γραφής, χωρίς να καταλαβαίνω βέβαια τότε τι ακριβώς ήταν, να γράφουμε μαζί μικρές ιστορίες, να δημιουργούμε χαρακτήρες. Θυμάμαι λοιπόν τον εαυτό μου να προσπαθεί να γράψει ιστορίες από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, όμως νομίζω πως στην εφηβεία αποφάσισα ότι θέλω συνειδητά να το συνεχίσω.

Πιστεύω πως οποιαδήποτε μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης μπορεί να είναι «επείγουσα», ανάλογα με τις καταστάσεις. Για μένα, πολλές φορές έχει υπάρξει έτσι, κι αυτό είναι μια μοναδική αίσθηση λύτρωσης.

Γεωργία Τσουκαλοχωρίτη - βιογραφικό

Η Γεωργία Τσουκαλοχωρίτη γεννήθηκε το 1994 στην Αθήνα. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο ίδιο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε δύο συλλογικές εκδόσεις και η πρώτη της ατομική έκδοση διηγημάτων (Τα φτερά του κόκκορα) κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια το 2018