Συνέντευξη με τον Λέοντα Ν. Ναρ για το βιβλίο/cd «I Remember... Θυμάμαι...», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιανός
Οι εκδόσεις IANOS κυκλοφόρησαν πρόσφατα την τρίγλωσση έκδοση (ελληνικά, αγγλικά, ισπανοεβραϊκά) του βιβλίου/CD με τίτλο «I Remember... Θυμάμαι...» που βασίζεται στο μουσικό αρχείο του Αλμπέρτου Ναρ, με επιμέλεια του Λέων Α.Ναρ.
Ο Λέων Ναρ μιλάει για το βιβλίο/CD «I Remember... Θυμάμαι...» (εκδ. Ιανός)
Πείτε μας δυο λόγια για την έκδοση.
Η σπανιότητα της συγκεκριμένης έκδοσης έγκειται στο γεγονός ότι επιζώντες του Ολοκαυτώματος τραγουδούν σεφαραδίτικα τραγούδια. Αν ο Αλμπέρτος Ναρ δεν είχε τη διορατικότητα να τα ηχογραφήσει, πολλά από τα τραγούδια αυτά δεν θα είχαν διασωθεί. Η ιδιαιτερότητα αυτή αρκεί, νομίζω, για να καταστήσει το όλο εγχείρημα μοναδικό. Επίσης, το γεγονός ότι πρόκειται για τρίγλωσση έκδοση (ελληνικά, ισπανοεβραϊκα, αγγλικά). Με την κυκλοφορία του βιβλίου-cd παραδίδονται στη συλλογική μνήμη πηγές της εθνικής αλλά και της παγκόσμιας μουσικής κληρονομιάς πρόσφορες για μελλοντική ερευνητική αξιοποίηση.
Τι περιλαμβάνει το βιβλίο;
Περιέχει, πέρα από τους στίχους των 22 τραγουδιών που περιέχονται στο cd (σε τρεις γλώσσες), έναν πολύ κατατοπιστικό πρόλογο του μουσικολόγου Νίκου Ορδουλίδη, ο οποίος αξιολογεί τη μοναδικότητα του αρχείου, σε σχέση με τα μουσικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης και μια εκτεταμένη δική μου εισαγωγή σχετική τόσο με την ιστορική διαδρομή των ισπανοεβραίων στη Θεσσαλονίκη όσο και με τη σχέση των σεφαραδίτικων τραγουδιών με το ελληνικό λαϊκό τραγούδι (συγκλίσεις, αποκλίσεις, εκλεκτικές συγγένειες)
Δυο λόγια για τα σεφαραδίτικα τραγούδια
Οι εκδιωγμένοι από την Ισπανία Εβραίοι έφεραν, όπως ήταν φυσικό, στους νέους τόπους εγκατάστασής τους, όχι μόνο τη γλώσσα αλλά και τα τραγούδια τους. Η ισπανοεβραϊκή γλώσσα, άλλωστε, είναι ιδιαίτερα μελωδική. Τα σεφαραδίτικα τραγούδια είναι έκφραση μιας ευρύτερης μεσογειακής μουσικής παράδοσης που περιλαμβάνει στοιχεία ισπανόφωνων μελωδιών, τραγούδια της Μικράς Ασίας και της Πόλης, τις μουσικές του Αιγαίου και της Κρήτης, βαλκανικούς ρυθμούς και χορούς, τσιγγάνικα μοτίβα αλλά και ιταλικές καντάδες. Η σεφαραδίτικη μουσική έχει τις ρίζες της στη Μεσαιωνική Ανδαλουσία, στο χώρο και στο χρόνο της συνύπαρξης και συνδημιουργίας Χριστιανών, Εβραίων και Μουσουλμάνων. Από τον διωγμό του 1492 και μετά το κέντρο αυτής της συνύπαρξης μεταφέρθηκε ανατολικότερα, στις περιοχές της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και κυρίως στη Θεσσαλονίκη, που δέχθηκε, όπως είπαμε, το μεγαλύτερο κομμάτι των προσφύγων. Τα σεφαραδίτικα τραγούδια, όπως είναι φυσικό, είναι αρκετά αντιφατικά, λόγω των ετερόκλιτων στοιχείων τους: από τη μια ο Ευρωπαϊκός Μεσαίωνας με στοιχεία της λαϊκής μουσικής της Ιβηρικής χερσονήσου και από την άλλη τα Βαλκάνια. Τα τραγούδια αυτά άλλοτε είναι πρωτότυπα, άλλοτε με επιδράσεις τόσο από τη Θεσσαλονίκη όσο και από κάθε άλλη πόλη που υποδέχτηκε εκδιωγμένους από την Ισπανία Εβραίους, και άλλοτε με δάνειες μελωδίες που ενσωματώθηκαν, με τις αναγκαίες πάντα τροποποιήσεις, στη σεφαραδίτικη μουσική παράδοση.
Μας δίνετε κάποια παραδείγματα αυτής της «επαφής» ελληνικού και σεφαραδίτικου τραγουδιού;
Στη Θεσσαλονίκη ακούγονται την εποχή του μεσοπολέμου αρκετά δημοφιλή ρεμπέτικα με σεφαραδίτικες εκδοχές: «Εγώ θέλω πριγκηπέσα» του Παναγιώτη Τούντα με τίτλο «Decidi de me Kazar» (Αποφάσισα να παντρευτώ). Το «Καναρίνι μου γλυκό» με τη Ρόζα Εσκενάζι, στα σεφαραδίτικα ακούγεται ως «Kanaraki» από τον Τζο Ελίας, ή «Ven Kanario» από τον Τζακ Μαγές. Το «Μικρός Αρραβωνιάστηκα» του Μάρκου Βαμβακάρη, στη σεφαραδίτικη εκτέλεση, γίνεται «Los ocho dias de hupa» (Οι οχτώ μέρες μετά τον γάμο), το «Στο Φάληρο που πλένεσαι» και πάλι του Μάρκου ακούγεται στα ισπανοεβραϊκά ως «A los banjikos de la mar» (στα θαλασσινά μπανάκια), ενώ το «Το γελεκάκι που φορείς» ακούγεται από το 1932 και μετά σε πολλές ισπανοεβραϊκές εκτελέσεις. Το ίδιο και η «Μισιρλού», το «Πού να βρω γυναίκα να σου μοιάζει», αλλά και η «Ξανθή Εβραιοπούλα», που στην ισπανοεβραϊκή εκτέλεση «Nos seas capritsioza» (Μην είσαι παράξενη) πραγματεύεται τον έρωτα κάποιου για μια μελαχρινή και όχι ξανθή, όπως στο ελληνικό τραγούδι, Εβραιοπούλα
14°
