«Άλλαξε ταχύτητα» για να βρεις το ασφαλές καταφύγιο που αναζητάς

Η Dorthe Nors έχει σπουδάσει σκανδιναβική φιλολογία, αλλά πριν ασχοληθεί με τη συγγραφή μετέφραζε σουηδικά αστυνομικά – κυρίως βιβλία του Johan Theorin. Έκανε το ντεμπούτο της το 2001. Το πιο δημοφιλές της βιβλίο είναι το «Kant Slag», μια συλλογή διηγημάτων που έχει εκδοθεί στα αγγλικά ως «Karate Chop», για την οποία κέρδισε το λογοτεχνικό βραβείο P.O. Enquist. Είναι η πρώτη δανή συγγραφέας που έχει δημοσιεύσει διήγημα στο New Yorker – το διήγημα «The Heron» με εικονογράφηση του σπουδαίου ιταλού coloured pencil artist Marco Mazzoni. Το 2011 έλαβε τριετή υποτροφία από τον Δανέζικο Οργανισμό Τεχνών για το «ασυνήθιστο και εξαιρετικό ταλέντο της». 

Το μυθιστόρημά της με τίτλο «Άλλαξε ταχύτητα» (εκδ. Μεταίχμιο) ήταν υποψήφιο για το βραβείο Man Booker International και είναι μια γλυκόπικρη ιστορία με πρωταγωνίστρια τη Σόνια. Η συγγραφέας έχει δηλώσει σε συνέντευξή της πως: «Αυτή είναι η πρωταρχική διαφορά όταν γράφετε ένα μυθιστόρημα: θα πρέπει πραγματικά να επιλέξετε έναν πρωταγωνιστή που μπορείτε να υπομείνετε για μεγάλο χρονικό διάστημα». Και η Σόνια είναι αδιαμφισβήτητα μια ηρωίδα που έχει σμιλευτεί με περίσσεια χάρη και προσοχή από την ίδια. Είναι ένας πολυδιάστατος χαρακτήρας που δίνει φωνή σε όλες εκείνες τις γυναίκες της εποχής μας που τυγχάνει, εκεί γύρω στα σαράντα, να είναι ανύπαντρες και χωρίς παιδιά, και αισθάνονται ξαφνικά σαν να μην υπάρχουν. Επιζητεί να τους δώσει τη θέση τους σε μια κοινωνία που τις αντιμετωπίζει σαν αποτυχημένες, σαν να έχουν χάσει το τρένο της ζωής. 

Η πρωταγωνίστρια, λοιπόν, είναι σαράντα ετών, μεταφράστρια ενός διάσημου σουηδού συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας, του Γέστα Σβένσον, και ζει στην Κοπεγχάγη με την παιδική της φίλη Μόλι. Η πλοκή αποτυπώνει τις απέλπιδες προσπάθειές της να μάθει να οδηγεί και να πάρει το δίπλωμα οδήγησης ώστε να μπορέσει να φύγει από τους άχαρους ρυθμούς της πόλης στους οποίους δεν μπορεί να προσαρμοστεί, και να βρει τον δρόμο προς τη γενέτειρά της και την εσωτερική της ισορροπία. 

Η Σόνια αντιστέκεται σθεναρά στις ταμπέλες και τα στερεότυπα της κοινωνίας. Αρνείται να μπει σε κουτάκια, να εγκαταλείψει τις επιθυμίες της, να χάσει τον εαυτό της. Θέλει να μείνει παιδί στην ψυχή και να κρατήσει μέσα της ζωντανές τις αναμνήσεις της. Είναι ένας μοναχικός άνθρωπος που ψάχνει εναγωνίως τη γαλήνη, την ηρεμία. Αναζητεί τις ρίζες της και η ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας δεν της επιτρέπει να ανασάνει. Ο τόπος της είναι η Γιουτλάνδη. Είναι το μέρος που αισθάνεται σιγουριά. 

Το δίπλωμα οδήγησης είναι το εισιτήριο της επιστροφής και, την ίδια στιγμή, ο τρόπος που εξελίσσονται τα μαθήματα αντικατοπτρίζουν τη στάση ζωής της Σόνιας, τις ανασφάλειές της. Η αδυναμία της να αλλάξει ταχύτητες και να εφαρμόσει τη θεωρία στην πράξη φανερώνει μια ακόμη πτυχή του χαρακτήρα της που επιζητεί να βελτιώσει. Γι' αυτό αποφασίζει να αλλάξει δάσκαλο οδήγησης και ρισκάρει να κρατήσει το στόμα της κλειστό όσον αφορά τον ίλιγγο θέσης που τη βασανίζει – άλλη μια εύστοχη λεπτομέρεια που δηλώνει την έλλειψη ισορροπίας στη ζωή της. 

Ναι, η Σόνια πάσχει από ιλίγγους αλλά δεν το έχει πει σε κανέναν. Γιατί αυτό μπορεί να της στερήσει το δίπλωμα οδήγησης. Κι έτσι τολμά να οδηγήσει ακόμα και όταν τα δεκάδες πετραδάκια κουνιούνται μέσα της σαν τρελά και την αποσυντονίζουν. Γιατί θέλει να τα καταφέρει. Με όποιο κόστος.

«Το καρουσέλ είναι ένας περιστρεφόμενος δίσκος σερβιρίσματος για όσες ψυχές είναι έτοιμες να αρπάξουν την ευκαιρία».

Την ίδια στιγμή προσπαθεί να γεμίσει το συναισθηματικό κενό που έχει δημιουργηθεί από την έλλειψη ουσιαστικής επικοινωνίας με την αδερφή της. Γράφει κάρτες και γράμματα που σύντομα όμως καταλήγουν στο καλάθι των αχρήστων. Γιατί οι λέξεις που βρίσκει δεν είναι –κατά τη γνώμη της- ικανές να εκφράσουν όσα νιώθει και όσα διακαώς θέλει να μοιραστεί με τους δικούς της ανθρώπους. 

«Είναι δύσκολο να βρεις ρούχα που ταιριάζουν στο σώμα σου και είναι δύσκολο να κάνεις τη γλώσσα σου να ταιριάξει στους ανθρώπους που αγαπά».   

Η αφήγηση επικεντρώνεται εξαρχής στην πρωταγωνίστρια, ενώ ο κύκλος των κοινωνικών της επαφών είναι εντέχνως περιορισμένος για να αποτυπωθούν με έντονα χρώματα οι εσωτερικές συγκρούσεις της Σόνιας και οι συναισθηματικές της εξάρσεις. 

Αισθάνεσαι πως κάποιες λεπτομέρειες και πληροφορίες έμειναν μετέωρες κατά την ανάπτυξη της πλοκής –όπως το γεγονός ότι η Σόνια είναι μεταφράστρια ενός συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας, ή πως η Έλεν κουβαλάει μέσα της κάποια μυστικά που φαίνονται στα μάτια της- και νιώθεις πως ίσως η ανάμιξή τους με κάποιον τρόπο θα έδινε και μια άλλη διάσταση στην πλοκή. Όμως ο στόχος της συγγραφέως είναι προδιαγεγραμμένος και σαφής: απόλυτη πρωταγωνίστρια είναι η Σόνια και οι σκέψεις της, όχι η ιστορία της ζωής της, όχι κάποιος έρωτας, όχι κάποιο κρυμμένο μυστικό. Υπό αυτό το πρίσμα, όλες οι ενστάσεις παύουν να έχουν ουσία.

Ο λόγος της Nors είναι αλληγορικός, καυστικός, με έντονες δόσεις χιούμορ και μια διάχυτη θλίψη που σε διαπερνά και σε αγγίζει. Η γραφή απλή και στοχευμένη στους σκοπούς που υπηρετεί. Εύστοχοι διάλογοι και περιορισμένες περιγραφές βοηθούν στη γρήγορη ροή της ιστορίας και στην ανάδειξη όλων των πλευρών της προσωπικότητας της ηρωίδας. Τα κεφάλαια είναι μικρά και η χρήση του ενεστώτα βοηθά στο να μην κουράζει τον αναγνώστη. Κάθε χαρακτήρας παίζει τον ρόλο που του έχει ανατεθεί και έπειτα αφήνει τη Σόνια στις σκέψεις της, στους προβληματισμούς της. Και στο φινάλε, η λύτρωση έρχεται με τρόπο απρόβλεπτα γλυκό κατορθώνοντας να δώσει μια νότα ελπίδας, μια ανάσα ουσιαστική.

Το «Άλλαξε ταχύτητα» είναι μια ιστορία για το ασφαλές καταφύγιο που πολλές φορές  αναζητούμε και στο οποίο αποζητούμε να κρυφτούμε.