«…ο κάθε άνθρωπος έχει μέσα του τον δικό του φράχτη, και επειδή τον κουβαλάει διαρκώς, στο τέλος νομίζει ότι είναι μέρος του εαυτού του»
Το βιβλίο «Ζωή στα όρια» της πολυβραβευμένης ισραηλινής συγγραφέως Ντορίτ Ραμπινιάν κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2014. Περιέγραφε τη σχέση μεταξύ μιας Ισραηλινής και ενός Παλαιστίνιου. Το 2015 τιμήθηκε με το Bernstein Prize, το σημαντικότερο κρατικό βραβείο για ισραηλινό συγγραφέα. Όμως την τελευταία μέρα του 2015 ο υπουργός Παιδείας του Ισραήλ το αφαίρεσε από τον κατάλογο των λογοτεχνικών βιβλίων που διαβάζονται υποχρεωτικά στα σχολεία, ως υβριστικό και επικίνδυνο. «Μάλιστα βγήκε στο δελτίο των 8 και είπε ότι είμαι εχθρός του ισραηλινού κράτους», μας είπε εξοργισμένη. Από εκείνη τη στιγμή προέκυψαν δύο εντελώς αντίθετες και ακραίες καταστάσεις. Από τη μία το βιβλίο άρχισε να πουλάει σαν τρελό, από την άλλη η Ντορίτ άρχισε να δέχεται ακόμη και στον δρόμο προσωπικές επιθέσεις. «Εσύ είσαι που έγραψες ότι οι στρατιώτες μας είναι εγκληματίες πολέμου;» «Κάποιοι έφτασαν στο σημείο να με φτύσουν στο πρόσωπο. Όταν τους ρωτούσα αν είχαν διαβάσει το βιβλίο, και ότι δεν έγραψα κάτι τέτοιο, η απάντηση ήταν ότι δεν τους ένοιαζε και ότι εμπιστεύονται αυτά που είπε ο υπουργός».
Με το βιβλίο ασχολούνται, πλέον, τα περισσότερα μέσα παγκόσμια.
Το ραντεβού μας ήταν στο κέντρο της Αθήνας σε ένα μπαρ εστιατόριο, που ήταν καλεσμένη από την πρέσβειρα του Ισραήλ. Θα κάναμε τη συνέντευξη αμέσως μόλις τελείωναν, αλλά επειδή τράβηξε λίγο παραπάνω με κάλεσαν στο τραπέζι τους. Ήταν ολοφάνερη η πολύ ζεστή σχέση τους.
Τελικά το Ισραήλ μοιάζει να είναι μια πολύ ανοιχτή κοινωνία, όπου από τη μία το κράτος δίνει το υψηλότερο βραβείο στο βιβλίο σας και από την άλλη ένας υπουργός ζητάει να απαγορευτεί στα σχολεία. Είναι τόσο παράξενο…
Ακριβώς έτσι είναι. Είμαστε τόσο αντιφατικοί. Δείτε τι έγινε σήμερα. Από τη μία ο υπουργός, ως μέλος της κυβέρνησης, απαγόρευσε το βιβλίο και από την άλλη τώρα που είμαι εδώ, η πρέσβειρα του ισραηλινού κράτους υποστηρίζει την άφιξή μου και την προώθηση του βιβλίου εδώ στην Ελλάδα, με καλεί για φαγητό και είναι τόσο εγκάρδια μαζί μου.
Πάντοτε είναι εντυπωσιακό το πώς ένα πολύ προσωπικό γεγονός μπορεί καμιά φορά να γίνει παγκόσμια υπόθεση.
Αυτό που λέτε έχει πολύ ενδιαφέρον, γιατί είναι ακριβώς αυτό που λέω στους μαθητές μου. Προσπαθήστε να γίνετε όσο το δυνατόν πιο πολύ προσωπικοί γιατί έτσι αυξάνεται η πιθανότητα να γίνετε παγκόσμιοι.
Ίσως γιατί η ανθρώπινη ψυχή παντού γνωρίζει μόνο το αληθινό νόημα των βασικών εννοιών, όπως έρωτας, επιβίωση, ζωή κ.λπ. Εσείς δεν γράψατε μια ερωτική ιστορία, στην ουσία γράψατε μια ιστορία μεταξύ ανθρώπων.
Ευχαριστώ που το λέτε αυτό. H αιτία για την ιστορία αγάπης μεταξύ των δύο ανθρώπων στο βιβλίο μου είναι κάτι πέρα από τις βιολογικές ορμές, και έχει να κάνει με την αίσθηση ενός κοινού πεπρωμένου, που με κάποιο τρόπο είναι πιο πνευματικό, πιο ανώτερο και που πηγαίνει πέρα από τα ανθρώπινα ένστικτα.
Η αλήθεια είναι ότι και η ελληνική κοινωνία, που θεωρεί παράλογο και απάνθρωπο να εναντιώνεσαι σε μια σχέση μεταξύ μιας Ισραηλινής και ενός Παλαιστίνιου, έχει τους δικούς της φράχτες για «παράλογες» σχέσεις. Η κάθε κοινωνία και το κάθε άτομο έχει τους δικούς του φορητούς φράχτες…
Και το θέμα είναι όχι μόνο ότι ο κάθε άνθρωπος έχει μέσα του τον δικό του φράχτη, αλλά επειδή τον κουβαλάει διαρκώς, στο τέλος νομίζει ότι είναι μέρος του εαυτού του.
Νομίζετε ότι είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα στα επόμενα βιβλία που θα γράψετε θα είστε πιο προσεκτική;
Τώρα που το σκέφτομαι υπάρχει ένα διπλό θέμα. Από τη μία δε θέλω να τους δώσω τη χαρά ότι με ανάγκασαν να γίνω πιο προσεκτική σε αυτά που γράφω, από την άλλη δεν θέλω να γράφω προβοκατόρικα απλά για να προκαλώ. Οπότε αυτό που θα κάνω όταν γράφω, είναι να είμαι ο εαυτός μου.
Σκεφτόμουν αν οτιδήποτε γίνεται ανάμεσα σε δύο ενήλικες, που έχουν σώας τα φρένας και συναινούν, μπορεί ποτέ να είναι σκάνδαλο…
Το σκάνδαλο έχει να κάνει πιο πολύ με τα μυαλά αυτών που απαγόρευσαν το βιβλίο, και όχι με το περιεχόμενό του. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι το κορίτσι και το αγόρι, η Ισραηλινή και ο Παλαιστίνιος, έχουν την ίδια γενναιοδωρία και την ίδια ανθρωπιά. Και φυσικά σε αυτό το βιβλίο μπήκα μόνο μέσα στον εαυτό μου. Τον Χιλμί τον περιέγραψα ακριβώς όπως ήταν ο Χασάν.
Μα, ακόμα και στο «Άσμα ασμάτων» της Βίβλου…
Ναι… Shir HaShirim!
Εκεί ο βασιλιάς των εβραίων Σολομώντας εξυμνεί μια μαύρη γυναίκα με την οποία προφανώς ήταν ερωτευμένος. Αυτό και αν ήταν ακραίο για την εποχή.
Ναι…! «Είμαι μαύρη και όμορφη, σαν ένα τριαντάφυλλο ανάμεσα στα αγκάθια». Ακόμα και τώρα διαβάζοντας το «Άσμα ασμάτων» είναι τόσο ερωτικό και τόσο steamy hot. Και ο Μωυσής ήταν παντρεμένος με μια μαύρη γυναίκα. Υπάρχουν τόσα πολλά τέτοια παραδείγματα στη Βίβλο. Και ξαφνικά ένα πρωί, ένα βιβλίο σαν το δικό μου είναι απαγορευμένο. Ήταν γελοίο και τόσο ειρωνικό. Δεν το περίμενα. Με ρωτούσαν αν ήμουν συγκλονισμένη. Φυσικά και ήμουν. Είμαστε μια δημοκρατική χώρα.
Αν ήσασταν υπουργός Παιδείας, θα υπήρχε κάποιο βιβλίο που θα απαγορεύατε να διαβάζεται στα σχολεία;
Το πιο προφανές που μου έρχεται στο μυαλό είναι το «Mein Kampf» (Ο αγών μου). Οποιοδήποτε βιβλίο θα οδηγούσε στην απαξίωση του ανθρώπου και στην έλλειψη σεβασμού, ναι, φυσικά. Αλλά το δικό μου βιβλίο προτείνει ακριβώς το αντίθετο. Προτείνει τον διάλογο, την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων που είναι ίσοι και πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη για τη μοίρα του μέλλοντός τους. Η δημοκρατία μας είναι πολύ εύθραυστη και τριγύρω έχουμε πολλούς εθνικιστές.
Το «λάθος» σας ήταν ότι κάνατε αυτόν τον τύπο κανονικό, αξιαγάπητο. Aν τον περιγράφατε να μοιάζει νορμάλ και μετά να έβγαζε έναν κακό εαυτό…
Ναι, είναι αλήθεια. Αν προσποιούνταν ότι ήταν νορμάλ άνθρωπος και μετά έβγαζε τη μάσκα του και ήταν ένας δαίμονας. Τότε όλοι θα το αγαπούσαν και θα το συνέστηναν, ακόμα και αυτός ο υπουργός που το απέρριψε.
Το βασικό πρόβλημα με αυτή την εκδοχή είναι ότι αυτός ο χαρακτήρας βασίζεται σε υπαρκτό πρόσωπο, τον Χασάν Χουρανί, ο οποίος ήταν έτσι όπως τον περιγράφετε;
Μα ο λόγος που έγραφα για έξι χρόνια το βιβλίο, είναι γιατί στην ουσία αυτό που ήθελα ήταν να αρπάξω τον Χασάν και να τον ανασύρω από τα βάθη της Μεσογείου, εκεί που πνίγηκε πριν μερικά χρόνια.
Στην πρώτη παράγραφο του βιβλίου λέτε ότι από κάπου ακούγονταν οι Nirvana. Μια που γράφατε για ένα πρόσωπο που δεν υπήρχε πια, ακούγατε κάποια συγκεκριμένη μουσική ενόσω γράφατε.
Ναι, υπήρχε ένα εβραϊκό τραγούδι που άκουγα όσο έγραφα αλλά κυρίως ένα μουσικό θέμα πιάνου, ενός Εσθονού συνθέτη, του Alvo Part. Το κομμάτι λέγεται «Spiegel im Spiegel». Όμως, από ένα σημείο και μετά άκουγα συνέχεια το «Heroes» του David Bowie. Μου είχε κολλήσει ο στίχος «We can be heroes just for one day. We can be us just for one day…».
7°
