Σήμερα γίνεται 80 χρονών, έχει γράψει 30 μυθιστορήματα σε πενήντα χρόνια και του έχουν απονεμηθεί όλα τα βραβεία που αξίζει να κερδίσει ένας συγγραφέας εκτός απ’ το «Μεγάλο». Εάν τον ρωτούσαμε τι θα ήθελε για τα ογδοηκοστά γενέθλια του ίσως να απαντούσε αυτό που δεν έχει: το βραβείο Νόμπελ.
Ο Φίλιπ Ροθ (19/3/1933) γεννήθηκε στο Νιούαρκ του Νου Τζέρζευ, δευτερότοκος γιος μιας μεσοαστικής εβραϊκής οικογένειας. Σπούδασε Αγγλική φιλολογία και διετέλεσε καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας. Η πρώτη συγγραφική εμφάνιση έγινε στις αρχές τις δεκαετίας του εξήντα αλλά η επιτυχία –και τα χρήματα– ήρθαν στο τέλος της ίδιας δεκαετίας με το βιβλίο «Το Σύνδρομο Πόρτνοϊ». Το βιβλίο άνοιξε και τους ασκούς του Αιόλου για τους αμέτρητους επικριτές που θα ακολουθούσαν. Σε συνέντευξή του, το 2005 ο Ροθ έδωσε μια πιθανή εξήγηση: «στο βιβλίο αυτό δεν ήταν το σεξ που σόκαρε τους αναγνώστες αλλά η αποκάλυψη της σκληρότητας, της σκληρότητας των αισθημάτων, της συμπεριφοράς, του θυμού. Επιπλέον, όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε μια εβραϊκή οικογένεια. Αυτό κι αν είναι σοκαριστικό». Ο Πόρτνοϊ ήταν ο πρόδρομος των άλλων αρσενικών λογοτεχνικών ηρώων που ακολούθησαν όπως ο Νέιθαν Ζούκερμαν (τριλογία του Ζούκερμαν), το λογοτεχνικό alter ego του συγγραφέα και ο Ντέιβιντ Κέπες («Το ζώο που ξεψυχά»).
Ένας νάρκισσος μισογύνης;
Ο Μάρτιν Έιμις τον περιέγραψε ως νάρκισσο, σεξομανή, φλύαρο, χωρίς όρια και επιφυλακτικό στη δέσμευση. Η δεύτερη σύζυγός του, η Αγγλίδα ηθοποιός Κλαιρ Μπλούμ, μετά το τέλος του ατυχούς γάμου τους του πρόσαψε μισογυνισμό και απιστία.
Πρόσφατα το New York Magazine έβαλε τριάντα συγγραφείς και κριτικούς (ανάμεσά τους ο Σάλμαν Ρούσντι και ο Μπρετ Ιστον Ελλις) να απαντήσουν σε ερωτηματολόγιο για τον Φίλιπ Ροθ, στην ερώτηση «Ποιο είναι το μεγάλο του συγγραφικό θέμα» και εκείνοι απάντησαν: 43% ο εαυτός του, 21% η θνητότητα, 14% η εβραϊκότητα, 14% το σεξ, 7% η διασημότητα. Στην ερώτηση εάν είναι μισογύνης, το 30% απάντησε όχι, το 17% ναι και το 52% έδωσε την εύγλωττη απάντηση well…
Όλα αυτά που του προσάπτουν τόσο για την προσωπικότητα όσο και για το έργο του να είναι δύσκολο να απαντηθούν. Ο συγγραφέας πολλές φορές τυλίγει τον εαυτό του στα μυθιστορήματά του αλλά αυτό αρκεί για να κατηγορηθεί για ναρκισσισμό; Οι σελίδες του είναι μάλλον άδειες από σεξ, ίσως αναφέρονται σε κάποιες σκηνές αυνανισμού τόσο καλογραμμένες και δυνατές που αποτυπώνονται στη μνήμη. Όσο για την εβραϊκότητα, είναι όντως αναπόσπαστο στοιχείο του και κάποια βιβλία του διαδραματίζονται στο Ισραήλ («Η αντιζωή», «Επιχείρηση Σάυλωκ»).
Τις γυναίκες δείχνει να μην τις καταλαβαίνει αλλά έχει υπάρξει σκληρός και με τους άντρες. Στο «Ζώο που ξεψυχά» γράφει γι’ αυτούς: «Οι άντρες είναι νάρκισσοι, χωρίς ίχνος χιούμορ, παρανοϊκοί, ψυχωτικοί, κουραστικοί, άγαρμποι, ή είναι πανέμορφοι, αρρενωποί και ανελέητα άπιστοι, ή είναι ευνουχισμένοι, ή είναι ανίκανοι, ή είναι απλώς ηλίθιοι».
Ο Ροθ μπορεί να μην έχει γράψει ποτέ μια ρομαντική ιστορία, ούτε να έχει περιγράψει σχέση μεταξύ συζύγων αλλά η ευαισθησία δεν έχει λείψει, έχει περιγράψει τέλεια σχέσεις πατέρα και γιου («Πατρική κληρονομιά» και «Αγανάκτηση»).
Τον περασμένο Νοέμβριο είπε: Σταματάω να γράφω.«Έκανα ότι καλύτερο μπορούσα με ό, τι είχα», με αυτή την δανεισμένη φράση από τον μποξέρ Joe Louis ο Φίλιπ Ροθ έδωσε την είδηση του τέλους. Τα τελευταία χρόνια τα γηρατειά κάνουν την εμφάνιση τους στα βιβλία του. Ο Ζούκερμαν στο τελευταίο βιβλίο της σειράς («Φεύγει το φάντασμα») δείχνει αξιολύπητα ανήμπορος, μη μπορώντας να συγκρατήσει την ακράτεια μετά την εγχείρηση προστάτη, ενώ οι στοχασμοί πάνω στο επικείμενο τέλος συνεχίζονται και στην Ταπείνωση.
Τα δύο τελευταία βιβλία του όμως («Αγανάκτηση» και «Νέμεσις») δείχνουν μια διαφορετική συγγραφική πτυχή. Ανθρώπινα, τρυφερά με ήρωες νέους, άπειρους και ευάλωτους δείχνουν ότι ο Ροθ είναι ένας μεγάλος συγγραφέας που μπορεί να γράψει ακόμα με την ίδια δεξιοτεχνία για θέματα εντελώς νέα προς αυτόν.
Εκτός από δεξιοτέχνης όλοι συμφωνούν στο ότι ο Φίλιπ Ροθ είναι παραγωγικός, ξεχωριστός και αμφισβητήσιμος. Όσο για το Νόμπελ: το 97% στην έρευνα του New York Magazine θεωρεί ότι πρέπει να το πάρει, και το 77% τον θεωρεί τον μεγαλύτερο εν ζωή Αμερικανό μυθιστοριογράφο.
21°
