Ο εβραίος γείτονας του Χίτλερ

Το να είσαι εβραίος στη Γερμανία του ’30 ήταν από μόνο του πρόβλημα. Το να έχεις και γείτονα τον Χίτλερ όμως, έκανε το πρόβλημα αφόρητο. Ο Edgar Feuchtwanger, μαθητής στο Μόναχο εκείνη την εποχή έβλεπε κάθε μέρα τον φόβο και τον τρόμο όλων των Γερμανών Εβραίων. Αλλά δεν έβλεπε μόνο αυτό. Έβλεπε και τον ίδιο τον Χίτλερ συνέχεια μπροστά του. Το 1929, με την αμοιβή που πήρε από τον τότε εκδότη του, ο Χίτλερ μετακόμισε σε ένα τεράστιο διαμέρισμα 300 τ.μ. με 9 δωμάτια, δύο μπάνια και δύο κουζίνες στον τρίτο όροφο του αριθμού 16 της Prinzregentenplatz. Ο Edgard ήταν μόλις 5 χρονών και το παράθυρό του έβλεπε ακριβώς στο διαμέρισμα αυτό μόλις λίγα μέτρα μακριά. Για εννέα χρόνια, μέχρι δηλαδή το 1938 όπου η οικογένεια Feuchtwanger έφυγε από τη χώρα, ο μικρός ζούσε δίπλα στον άνθρωπο που ήθελε να εξολοθρεύσει τον ίδιο, την οικογένειά του και κάθε οικογένεια σαν τη δική του όχι μόνο στη Γερμανία αλλά και παντού.

Πρόσφατα έγραψε τις αναμνήσεις του και το βιβλίο εκδόθηκε αρχικά στα γαλλικά και μετά στα αγγλικά με τον τίτλο «Ήμουν ο γείτονας του Χίτλερ». Σήμερα είναι 91 ετών, ένας συνταξιούχος ιστορικός που δίδαξε για 30 χρόνια στο Πανεπιστήμιο Southampton στη Μεγάλη Βρετανία.

Ο μικρός Edgard δεν παρακολουθούσε από μακριά μόνο τον Χίτλερ αλλά και πολλά μέλη της ηγετικής ομάδας των Ναζί. Κάθε μέρα για να πάει στο σχολείο περνούσε από το σπίτι του Heinrich Hoffmann, φωτογράφου του Χίτλερ και υπεύθυνου για την γνωριμία του με την Εύα Μπράουν. Λίγο παραπέρα, έβλεπε το σπίτι του Ernst Röhm, επικεφαλής του παραστρατιωτικού τμήματος του ναζιστικού κόμματος. «Σήμερα είναι κάπως ξεχασμένος», περιγράφει ο Feuchtwanger, «αλλά τότε θεωρούνταν το νούμερο δύο στο Ράιχ, ο μόνος στον οποίο ο Χίτλερ απευθύνονταν με κάποιο σεβασμό».

Η πρώτη συνάντηση του Feuchtwanger με τον Χίτλερ έγινε όταν ο πρώτος ήταν μόλις 8 ετών. Είχε βγει βόλτα με τη νταντά του και την ώρα που περνούσαν έξω από την πόρτα του ο Χίτλερ έβγαινε φορώντας ένα αδιάβροχο παλτό και ένα καπέλο. Θυμάται ότι κάποιοι περαστικοί στάθηκαν και φώναξαν «Heil Hitler». Κοίταξε το παιδί και την νταντά του που στέκονταν αμίλητοι και προχώρησε. «Αν ήξερε ποιος ήμουν θα είχε άλλη αντίδραση», λέει σήμερα ο Feuchtwanger. Και αυτό γιατί το οικογενειακό του όνομα ήταν ήδη αρκετά γνωστό στους Ναζί και όχι για καλό λόγο.

Ο πατέρας του Edgar, ο Ludwig δεν είχε μπλεξίματα. Ήταν διευθυντής του εκδοτικού οίκου Duncker & Humblot που ειδικεύονταν σε βιβλία οικονομίας και κοινωνιολογίας. Το μόνο του ενοχοποιητικό ήταν ότι ήταν εβραίος, για αυτό και το 1936 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη δουλειά του. Ο αδερφός του ο Lion όμως ήταν συγγραφέας, την εποχή εκείνη μάλιστα ένας από τους πιο επιτυχημένους στη Γερμανία. Είχε γράψει το «Jud Suss» και το «Success», κόκκινα πανιά και τα δύο για τους Ναζί. Όταν το 1930 εκδόθηκε το δεύτερο βιβλίο, ο Γκέμπελς είχε γράψει στην εφημερίδα του Der Angriff ότι ο συγγραφέας μόλις είχε κερδίσει μία θέση στο πρώτο τρένο που θα φύγει από τη Γερμανία μόλις οι Ναζί πάρουν την εξουσία.

Ο πατέρας του Ludwig, διευθυντής μεγάλου εκδοτικού οίκου

Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’30 ο Feuchtwanger θυμάται τον Χίτλερ να κυκλοφορεί στη γειτονιά χωρίς στρατιωτική στολή και μάλιστα ακόμα τότε επιτρέπονταν να περπατάει κανείς στο πεζοδρόμιο έξω από το σπίτι του. Όλα άλλαξαν το 1933, όταν ο Χίτλερ έγινε Καγκελάριος. Ο νεαρός του γείτονας θυμάται τη μητέρα του να γκρινιάζει ότι δεν μπορεί να πάρει γάλα γιατί ο γαλατάς κρατούσε όλα τα μπουκάλια για τον Χίτλερ. Οι φύλακες των SS έπιασαν τα γειτονικά διαμερίσματα και έστησαν φυλάκια στο δρόμο. Οι κάτοικοι ήταν πλέον αναγκασμένοι να περνούν απέναντι και να περπατούν μόνο στο απέναντι πεζοδρόμιο και ποτέ έξω από το σπίτι του Χίτλερ.

Από τότε ο μικρός Edgar ξεκίνησε να παρακολουθεί την ιστορία της χώρας από το μικρό του παράθυρο. Είδε τον στόλο από τις μακριές Mercedes με τους έξι τροχούς η κάθε μία να ετοιμάζονται και να αποχωρούν τη μέρα της προσάρτησης της Αυστρίας το 1938 και λίγες μέρες αργότερα στο ίδιο σημείο είδε τον Χίτλερ να χαιρετάει το πλήθος που τον αποθέωνε από το ξεσκέπαστο στρατιωτικό του αυτοκίνητο. Αργότερα τον ίδιο χρόνο, είδε τον Μουσολίνι να επιβιβάζεται στο αυτοκίνητό του και να φεύγει μετά τη σύσκεψη που οδήγησε στη συμφωνία του Μονάχου.

Ο πατέρας του Egdar όπως και πολλοί εβραίοι της Γερμανίας είχαν κάνει λάθος εκτίμηση για τον Χίτλερ και πίστευαν ότι οι Γερμανοί Εβραίοι θα μπορούσαν να συνεχίσουν να ζουν σχετικά ήσυχα. «Οι γονείς μου μιλούσαν για την πολιτική κατάσταση, και ήξερα πολλά περισσότερα από ότι ξέρει ένας 8χρονος σήμερα. Ήξερα ότι τα πράγματα δεν ήταν καλά για εμάς, αλλά δεν ήμουν τρομοκρατημένος», θυμάται.

Η ταυτότητα του μαθητή Egdar Feuchtwanger

Το χαστούκι της πραγματικότητας ήρθε το Νοέμβριο του 1938 και συγκεκριμένα τη λεγόμενη «Νύχτα των Κρυστάλλων». Ο πατέρας του συνελήφθη και εξορίστηκε στο Νταχάου. Για καλή του τύχη, οι υπεύθυνοι του στρατοπέδου δεν έκαναν την σύνδεση του επιθέτου του με τον καταζητούμενο συγγραφέα του «Success» και έτσι έξι μόλις εβδομάδες αργότερα απελευθερώθηκε και επέστρεψε στο σπίτι του όπου ξεκίνησε να κάνει σχέδια για το πώς θα φυγαδέψει την οικογένειά του εκτός της χώρας. Σύντομα τα κατάφερε και σχεδόν όλα τα μέλη της οικογένειας Feuchtwanger εγκατέλειψαν τη Γερμανία και σώθηκαν.

Σε ηλικία 14 ετών, ο Edgar ξεκίνησε μία δεύτερη ζωή σαν βρετανός, φοίτησε στο Winchester School και έκανε διδακτορικό στην Ιστορία στο Magdalene College του Cambridge. Το 1959 έγινε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Southampton και το 1962 παντρεύτηκε την βρετανίδα Primrose Mary Essame με την οποία έκανε και τρία παιδιά. Σήμερα ζει στο νότο, λίγο έξω από το Winchester.

Ο Egdar Feuchtwanger ως μικρός μαθητής στο Μόναχο

Πρόσφατη φωτογραφία του Edgar έξω από το σπίτι του κρατώντας μία παιδική του φωτογραφία

Το κτήριο που έζησε ο Χίτλερ

Ο Egdar Feuchtwanger

Το βιβλίο του στα γερμανικά

Το βιβλίο του στα ιταλικά