Μαρίτα Παπαρίζου: Το μπαρόκ είναι πολύ ροκ!

Η εντυπωσιακή ευελιξία της φωνής της, της επιτρέπει να κινείται με άνεση από την αναγεννησιακή μουσική και την όπερα ως τα σύγχρονα έργα του 20ου αιώνα, όμως η άψογη τεχνική και οι ερμηνείες της στα πιο απαιτητικά έργα του μπαρόκ ήταν αυτά που της χάρισαν διεθνή αναγνώριση από κοινό και κριτικούς και σημαντικές διακρίσεις. Η Μαρίτα Παπαρίζου έχει συνεργαστεί στη σκηνή και στη δισκογραφία με σπουδαία μουσικά σύνολα και μεγάλες ορχήστρες, ενώ το ρεπερτόριό της εμπλουτίζεται διαρκώς με νέα άγνωστα «διαμάντια» της παλαιάς μουσικής. Στις 29 Δεκεμβρίου, το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) υποδέχεται για Τρίτη φορά τη διακεκριμένη Ελληνίδα κοντράλτο και τους Σολίστες της Βενετίας (I Solisti Veneti), τη φημισμένη Ορχήστρα Δωματίου της Ιταλίας, σε μια γιορτινή συναυλία, μια βραδιά αφιερωμένη στη δύναμη της μπαρόκ μουσικής, που αναδεικνύει τον πλούτο, την ευαισθησία και τη θεατρικότητα της εποχής, μέσα από έργα κορυφαίων συνθετών του 18ου αιώνα.

Λίγες μέρες πριν τους απολαύσουμε, η Μαρίτα Παπαρίζου μιλά στην Athens Voice για την πολύχρονη καριέρα της 

Το μπαρόκ, τουλάχιστον για τους μη ειδικούς, είναι ταυτισμένο με τη λεγόμενη «σοβαρή» μουσική που ακούγεται τη Μεγάλη εβδομάδα. Τώρα όμως μας καλείτε σε μια λαμπερή Χριστουγεννιάτικη συναυλία. Τι διαφορετικό θα ακούσουμε;
Να διευκρινίσω καταρχάς ότι δεν είναι ένα πρόγραμμα με «χριστουγεννιάτικα τραγούδια». Τα έργα που θα ακουστούν στις 29 Δεκεμβρίου, τα επιλέξαμε ειδικά για να δώσουν ένα φως στη ζωή μας, μια ανάσα χαράς. Θέλω ο κόσμος να φύγει από τη συναυλία με ένα χαμόγελο. Γι’ αυτότα περισσότερα από τα κομμάτια μας είναι «γκαζωμένα»! Κι εγώ, όταν τραγουδώ γρήγορα κομμάτια, νιώθω το σώμα μου να βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα δυναμική κατάσταση, να πάλλεται, να πορώνεται. Από την άλλη βέβαια, λατρεύω τις αργές μπαρόκ άριες γιατί έχουν αυτή την καταπληκτική ροή, με τη μια νότα να «λιώνει» μέσα στην άλλη και ένα φοβερό πλούτο συναισθημάτων. Στο χριστουγεννιάτικο πρόγραμμά μας πάντως έχει από όλα. Ξεχωρίζω μια σύντομη αλλά θανατηφόρα γρήγορη άρια από την όπερα Ο Ηρακλής στο Θερμώδοντα του Βιβάλντι, μια εξίσου γρήγορη από τον Ιούλιο Καίσαρα στην Αίγυπτο του Χέντελ, μια αργή από την Ιουδήθ του Αλεσάντρο Σκαρλάτι, ένα πάρα πολύ δεξιοτεχνικό και ωραίο κομμάτι του Πόρπορα και την πιο αγαπημένη μου, τη δυναμική και ιδιαίτερα απαιτητική άρια Με το πρόσωπο της Μέγαιρας από τη Σεμίραμι του Βιβάλντι με την οποία κλείνουμε τη συναυλία.

Οι μουσικοί παίζουν με όργανα εποχής;
Όχι. Ο μαέστρος Κλαούντιο Σιμόνε, ιδρυτής των "I Solisti Veneti", ένας σκαπανέας της μουσικής μπαρόκ, ο οποίος ανέσυρε από την αφάνεια σπουδαίες όπερες, όπως ο Μαινόμενος Ορλάνδος του Βιβάλντι, πρέσβευε ότι εφόσον δεν ζούμε σε εκείνη την εποχή και τα ακούσματά μας είναι διαφορετικά, το μπαρόκ θα πρέπει να παίζεται με σύγχρονα όργανα. Ενώ τα όργανα εποχής δίνουν έναν ηπιότερο ήχο, ο ήχος της ορχήστρας μας έχει μια σπιρτάδα, μια λάμψη που ταιριάζει ιδανικά στον Βιβάλντι, στον Χέντελ ή στον Γκλουκ.

Πόσο σας εμπνέει η συνεργασία με ιστορικά μουσικά σύνολα όπως οι Solisti Veneti;
Με γεμίζει ευτυχία γιατί αναπνέουμε τον ίδιον αέρα. Είναι όλοι τους ένας κι ένας, μια μοναδική ορχήστρα που αποτελείται κυριολεκτικά από Σολίστες. Λόγω της πολύχρονης συνεργασίας μας επικοινωνούμε τέλεια και μπορώ να τους μεταδώσω αυτό που θέλω. Έχουμε τώρα και τον εκπληκτικό Μαέστρο και Καλλιτεχνικό Διευθυντή μας Τζουλιάνο Καρέλα που διαδέχτηκε τον Κλαούντιο Σιμόνε, ο οποίος, προερχόμενος από τον χώρο της όπερας, είναι πιο στιβαρός, ακόμα πιο παθιασμένος και μας συντονίζει στους ρυθμούς του, δένοντας ιδανικά την ομάδα. Προσωπικά δε, σαν Ελληνίδα χαίρομαι διπλά γιατί από το 2018, οι συναυλίες μας έχουν θέμα τον Μύθο, το πώς δηλαδή η μπαρόκ όπερα εμπνέεται από την Ελληνική Μυθολογία -σε ποσοστό πάνω από το 85%

Το κοινό ανταποκρίνεται θετικά στο μπαρόκ ρεπερτόριο;
Έχουμε πια τη χαρά να βλέπουμε νεανικό κοινό και γεμάτες αίθουσες, όχι μόνο στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Το μπαρόκ κερδίζει έδαφος γιατί είναι πολύ ροκ! Το θέμα είναι να δώσουμε στους νέους την ευκαιρία να πάνε σε μια συναυλία, να ακούσουν αυτό το είδος κι ας το απορρίψουν- από την εμπειρία μου πάντως οι περισσότεροι φεύγουν ενθουσιασμένοι. Αλλά κι εμείς πρέπει να μην εφησυχάζουμε. Μπορεί το μπαρόκ να είναι δεξιοτεχνικό είδος όμως ο ερμηνευτής θα πρέπει να αφήσει τον εαυτό του ελεύθερο. Αν σκέφτεται διαρκώς «πρέπει να κάνω αυτό, εδώ πρέπει να το πω έτσι», σταματά η εξέλιξη. Μόνο αν τολμήσουμε στις συναυλίες μας να έχουμε περισσότερη αμεσότητα, θεατρικότητα στη σκηνή, να ζωντανεύουμε δηλαδή με τις κινήσεις και τις εκφράσεις μας αυτό που τραγουδάμε- δεν κάνει καμία αίσθηση στο κοινό όταν μας βλέπει «παγωμένους» - και αν κάνουμε ωραίες μουσικές επιλογές, θα φέρουμε τον κόσμο κοντά μας.

Τώρα νομίζω ότι μπορώ να τραγουδήσω τα πάντα

Εξηγήστε μας κάτι. Είστε κοντράλτο. Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη δική σας φωνή και στη φωνή της μέτζο;
Η κοντράλτο αξιοποιεί τις πιο χαμηλές ζώνες της φωνής, έχει πιο μπάσα χροιά, το ηχόχρωμά της είναι σκούρο, βελούδινο, γήινο, μπορεί όμως και να ανεβαίνει ψηλότερα. Οι μέτζο συνήθως κινούνται πιο άνετα στο μεσαίο και υψηλό μέρος της φωνητικής έκτασης και το ηχόχρωμά τους είναι πιο φωτεινό.

Εσείς πότε καταλάβατε ότι η φωνή σας ταιριάζει στο μπαρόκ;
Όταν συνάντησα τον πνευματικό μου πατέρα, τον Κλαούντιο Σιμόνε. Ήταν εκείνος που όταν βρέθηκα μπροστά του για μια ακρόαση, μου έδωσε την κατεύθυνση, το πού πηγαίνει η φωνή μου διακρίνοντας την έκταση, τα βαθιά ηχοχρώματα και την ευελιξία της. Με είχε αποκαλέσει τότε νέα Μέριλιν Χορν-η θρυλική Αμερικανίδα μέτζο- ένα χαρακτηρισμό τόσο τιμητικό για μένα που ντρεπόμουν να τον επαναλάβω, πρώτη φορά το λέω σε συνέντευξη. Λίγο καιρό αργότερα, με κάλεσε να τραγουδήσω στο Θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων, με το Ορχηστρικό Σύνολο του Παρισιού που διηύθυνε. Έτσι χάρη σ’ εκείνον πήρα με τον καλύτερο τρόπο το βάπτισμα του πυρός στο μπαρόκ! Η συνεργασία μας συνεχίστηκε από τότε αδιάλειπτα μέχρι το 2018 που έφυγε από τη ζωή, τόσο στις συναυλίες μας με τους Σολίστες της Βενετίας όσο και στη δισκογραφία.

Στην Ελλάδα δεν είχατε αντίστοιχη βοήθεια ή καθοδήγηση;
Οφείλω πολλά στην καταπληκτική δασκάλα μου, τη Βαρβάρα Τσαμπαλή μαζί με την οποία βρήκαμε το πιο βασικό, τι φωνή ήμουν. Μέχρι τότε με κατέτασσαν από λυρική σοπράνο μέχρι μέτζο κολορατούρα. Δεν είχαμε δυστυχώς εκείνα τα χρόνια κάποια ειδική παιδεία, στα ωδεία διδασκόμασταν μόνο τα κλασικά, Βέρντι, Πουτσίνι… Ευτυχώς τώρα υπάρχουν δάσκαλοι που μπορούν να σε κατευθύνουν, οι ευκαιρίες όμως που σου προσφέρονται εδώ, παραμένουν πολύ περιορισμένες. Ένα ταλέντο, αν θέλει να εξελιχθεί, να κάνει καριέρα, πρέπει οπωσδήποτε να φύγει στο εξωτερικό. Για ένα πράγμα είμαστε πάντως τυχεροί- κι εγώ μαζί- στην Ελλάδα, για τον θεσμό των υποτροφιών που ενισχύει οικονομικά νέους καλλιτέχνες και τους δίνει τη δυνατότητα να κάνουν ευκολότερα το όνειρό τους πραγματικότητα. Προσωπικά τέλος οφείλω να πω ότι δεν θα είχα γίνει αυτό που είμαι, κυρίως στο εξωτερικό, χωρίς την στήριξη του Χρήστου Λαμπράκη, ο οποίος, όταν τελείωσε η υποτροφία Αλεξάνδρα Τριάντη που είχα κερδίσει, χρηματοδότησε ο ίδιος δύο επιπλέον χρόνια για να εξειδικευτώ στο γαλλικό ρεπερτόριο. Και βέβαια, χρόνια μετά, τον θυμάμαι έπειτα από ένα Stabat Mater του Ροσίνινα μου λέει εκείνο το «αγαπητή Μαρίτα, τι μπορώ να κάνω για εσάς;» κι εγώ, γνωρίζοντας και τη δική του τρέλα με τους I Solisti Veneti να του ζητώ να τους μετακαλέσει στο Μέγαρο. Φυσικά δέχτηκαν και αρχές του 2010 ήρθαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μόνο που εκείνος δεν πρόλαβε να μας ακούσει γιατί λίγες εβδομάδες πριν είχε φύγει από τη ζωή …

Τι είναι πιο δύσκολο, να τραγουδάτε ένα ρόλο σε μιαολοκληρωμένη όπερα ή μεμονωμένες άριες σε συναυλίες;
Το καθένα έχει τις δικές του απαιτήσεις αλλά για μένα η συναυλία έχει τη μεγαλύτερη δυσκολία γιατί πρέπει να ενώσεις συχνά ασύνδετα πράγματα, να βρεις την ισορροπία ανάμεσα σε έργα διαφορετικού ύφους. Στην όπερα ερμηνεύεις ένα ρόλο τον οποίο εξελίσσεις σταδιακά, με ενδιάμεσες παύσεις. Στη συναυλία δοκιμάζονται οι αντοχές σου, δεν παίρνεις ανάσα. Καλείσαι να αντιμετωπίσεις έξι, εφτά διαφορετικές προσωπικότητες, όσες και οι άριες που θα τραγουδήσεις και να τις κάνεις όλες πιστευτές με την ερμηνεία σου.

Από το κλασικό οπερατικό ρεπερτόριο, υπάρχουν ρόλοι που θα θέλατε να ερμηνεύσετε;
Θα ήθελα να τραγουδήσω Σαμψών και Δαλιδά του Σεν Σανς, Βέρθερο του Μασνέ, όπως και τον μικρό αλλά σπουδαίο ρόλο, της Πριγκίπισσας θείας από τη SuorAngelicaτου Πουτσίνι. Ένα τόλμημα τέλος θα ήταν η Άμνερις από την Αΐντα του Βέρντι…

Υπάρχουν έργα μπαρόκ που δεν αισθάνεστε ακόμα έτοιμη να ερμηνεύσετε;
Όχι πια…Τώρα νομίζω ότι μπορώ να τραγουδήσω τα πάντα. Για παράδειγμα, στα πρώτα χρόνια της καριέρας μου, ο Ιούλιος Καίσαρας του Χέντελ ήταν «βαρύς» για τη φωνή μου γιατί δεν είχα ακόμα δουλέψει τις χαμηλές περιοχές της. Όταν πάλι πέρυσι κλήθηκα από την Εναλλακτική Σκηνή να ερμηνεύσω ενωμένες άριες από το πανόραμα της μπαρόκ όπερας στην παράσταση Ήθος, αντιμετώπισα ξανά τον Τηλέμαχο του Γκλουκ που είχα τραγουδήσει στα πολύ νιάτα μου στην πρώτη του παγκόσμια αναβίωση. Κατάλαβα ότι τότε, ενώ είχα τη φωνή, ερμηνευτικά δεν ήμουν έτοιμη γι’ αυτήν την τόσο απαιτητική όπερα. Η ωριμότητα σε κάνει να διαβάζεις την παρτιτούρα κάτω από άλλο φως. Όταν είσαι νέα έχεις το άγχος να πεις τις νότες καλά. Μόνο όταν αυτό φύγει αρχίζει η ουσιαστική ανάγνωση.

Έχετε πίσω σας αρκετά χρόνια καριέρας. Δεν έχετε κουραστεί;
Λατρεύω τη σκηνή και με δεδομένο ότι η φωνή μου δεν έχει υποστεί, όπως μου λένε, τη φθορά της ηλικίας,θέλω να συνεχίσω να τραγουδώ. Ξέρω όμως πότε πρέπει να σταματήσω και για σιγουριά έχω πει στους κοντινούς μου ανθρώπους που με αγαπούν, «αν δεν το καταλαβαίνω, τραβήξτε με» γιατί είναι θλιβερό να μην έχεις συναίσθηση των πραγμάτων και να επιμένεις ενώ η φωνή σου σε έχει εγκαταλείψει.

Οι Σολίστες της Βενετίας

Η ορχήστρα «I Solisti Veneti» ιδρύθηκε στην Πάδοβα το 1959 από τον Claudio Scimone, μαθητή του Δημήτρη Μητρόπουλου. Κάτω από την καθοδήγηση του, η ορχήστρα γρήγορα αναγνωρίστηκε διεθνώς από κοινό και κριτικούς και έγινε γνωστή κυρίως ερμηνεύοντας ιταλική μπαρόκ μουσική, παρουσιάζοντας και ηχογραφώντας πολλά έργα των Antonio Vivaldi, Tomaso Albinoni, Francesco Geminiani, Benedetto Marcello και Giuseppe Tartini. Μετά τον θάνατο του Scimone, τον Σεπτέμβριο του 2018, Μαέστρος και Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ορχήστρας ανέλαβε ο Giuliano Carella. Μέχρι σήμερα, οι Σολίστες της Βενετίας έχουν δώσει περισσότερα από 7.000 κοντσέρτα σε πάνω από 90 χώρες, έχουν λάβει μέρος στα σπουδαιότερα φεστιβάλ κλασικής μουσικής, έχουν ηχογραφήσει περισσότερα από 350 LP και CD, έχουν τιμηθεί με δεκάδες βραβεία και έχουν συνεργαστεί με μερικούς από τους σπουδαιότερους ερμηνευτές και σολίστες της εποχής μας, όπως οι Placido Domingo, José Carreras, June Anderson, Marilyn Horne, Ruggero Raimondi, Lucio Dalla κ.α. Η Μαρίτα Παπαρίζου έχει συνεργαστεί με τους Σολίστες της Βενετίας, πραγματοποιώντας πολλές συναυλίες ανά την Ευρώπη, καθώς και στον βραβευμένο προσωπικό της δίσκο Vivaldima non solo.

Info
Cosmos: I Solisti Veneti & Μαρίτα Παπαρίζου
Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου, 20.00
Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος
Προπώληση εισιτηρίων: Διαδικτυακά στον ιστότοπο της Ticket Services. • Τηλεφωνικά: 210 7234567 • στο εκδοτήριο της Ticket Services (Πανεπιστημίου 39, Αθήνα)