Μαρία Κάλλας: Η τελευταία εμφάνισή της στις 5 Ιουλίου 1965

Στις 5 Ιουλίου 1965 στη Βασιλική Όπερα, στο Covent Garden του Λονδίνου, η Μαρία Κάλλας ερμήνευσε την «Tόσκα» του Πουτσίνι, μια παραγωγή του Φράνκο Τζεφιρέλι. Η παράσταση χαρακτηρίστηκε ως δραματικά πολύ φορτισμένη, καθώς η προσωπική κατάσταση της Κάλλας και ειδικότερα της φωνής της ήταν πλέον κάπως ευάλωτη. Ήταν η τελευταία φορά που η Μαρία Κάλλας τραγούδησε πλήρη όπερα επί σκηνής. Αυτή η παράσταση ήταν μέρος μιας σύντομης επιστροφής της στο λυρικό θέατρο το 1964-65 μετά από δύο χρόνια απουσίας από τη σκηνή εξαιτίας φωνητικής κόπωσης. Είχε τραγουδήσει την «Τόσκα» στην ίδια σκηνή το 1964, κάνοντας το ντεμπούτο της στο Covent Garden με αυτόν τον ρόλο, και επανήλθε το 1965 με την ίδια σκηνοθεσία. Μαζί της ήταν ο Τίτο Ντελ Μπιάνκο και ο Τίτο Γκόμπι. Την «Τόσκα» είχε ερμηνεύσει και τον Μάρτιο του 1965 στη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, όπου, αν και το κοινό την αποθέωσε, η ίδια δήλωσε πως βρισκόταν «σε αποδρομή». Το αποκορύφωμα της τέχνης της στην «Τόσκα» παραμένει η παράσταση στη Σκάλα του Μιλάνου στις 7 Ιανουαρίου 1953.

Τον Ιούλιο του 1965, αν και φωνή της είχε χάσει μεγάλο μέρος της έκτασης, του όγκου και της στιλπνότητας των προηγούμενων χρόνων, η ερμηνεία της ήταν υποβλητική, θεατρικά καθηλωτική και συγκινητική. Στην άρια "Vissi d’arte” (Έζησα με την τέχνη) φαινόταν να αποχαιρετά τη σκηνή για πάντα. Πράγματι, η φωνή της Κάλλας άντεξε λίγα χρόνια λιγότερο από εκείνη της σχεδόν σύγχρονής της Αυτραλέζας Τζόαν Σάδερλαντ (1926-2010).

Μετά από αυτό, ακολούθησε ο περίφημος κύκλος συναυλιών με τον Τζουζέπε ντι Στέφανο (1973-74), χωρίς όμως θεατρικό ρόλο: η Κάλλας τραγουδούσε άριες ή άλλα κομμάτια από τις όπερες του ρεπερτορίου. Στο μεταξύ, είχε προηγηθεί μια περίοδος σιωπής (1966-1969) κατά την οποία ζούσε μεταξύ Παρισιού και Μιλάνου αποφεύγοντας δημόσιες εμφανίσεις, ενώ το 1971-1972 δίδασκε στη σχολή Juilliard.