«Ο παγοπώλης έρχεται»: Μια παράσταση καλών προθέσεων, αμφίσημου όμως αποτελέσματος

Ένα δύσκολο εγχείρημα αναλαμβάνει ο Ακύλλας Καραζήσης επιχειρώντας να συμπυκνώσει δραματουργικά το μεγάλης διάρκειας έργο «Ο παγοπώλης έρχεται» του Ευγένιου Ο’ Νιλ με τα σχεδόν είκοσι πρόσωπα, τα οποία, μπεκροπίνοντας ασταμάτητα, καταθέτουν την προσωπική τους ιστορία, τα ματαιωμένα τους όνειρα, συγκρούονται μεταξύ τους, αλληλοβρίζονται, και τα οποία, παρ’ όλα αυτά, πιστεύουν σε μια εκ των άνω δικαίωσή τους. Πρώην αναρχικοί, πρώην φοιτητές, αποτυχημένοι σκηνοθέτες πορνοταινιών, πρώην επαναστάτες συνυπάρχουν εγκατεστημένοι μονίμως στους χώρους ενός μπαρ, εξαθλιωμένοι, αναμένοντας, ως μόνη αλλαγή, την άφιξη, μια συγκεκριμένη μέρα του χρόνου, του Χίκυ, ενός πλασιέ – του οποίου ο ερχομός σημαίνει μια μεγάλη γιορτή με περισσότερο ποτό, που αυτός κερνάει απλόχερα. Σε αυτόν άλλωστε αναφέρεται και ο «παγοπώλης» του τίτλου, καθώς ένα αστείο που κυκλοφορεί ανάμεσα στους εγκατεστημένους στο μπαρ είναι ότι η γυναίκα του Χίκυ τον απατά με έναν παγοπώλη.

Ο Καραζήσης, στηριζόμενος στη μετάφραση του Αντώνη Γαλέου, συμπυκνώνει τα πρόσωπα σε μόλις έξι, διατηρώντας την ουσία του έργου, όπως και τη διάχυτη ατμόσφαιρα παραίτησής τους. Σε έναν χώρο, όπου δεσπόζει ένα παλαιού τύπου συμπαγές μπαρ, κάποιοι πάγκοι, καρέκλες και ένα πιάνο, με μια παράξενη τοιχογραφία με Ινδιάνους, ροντέο κ.ά. στο βάθος (σκηνικά του Κωνσταντίνου Σκουρλέτη), με τον σταθερό κίτρινο φωτισμό (Μαριέττα Παυλάκη) που εντείνει τη μονοτονία, τα πρόσωπα κοιμούνται, κινούνται βαριεστημένα, αδειάζουν μπουκάλια, αναμένουν. Αναμένουν, ως Βλαντιμίρ και Εστραγκόν στο πολλαπλάσιο, έναν Γκοντό (κάποια χρόνια πριν από το έργο του Μπέκετ), ο οποίος θα έρθει, όπως πάντα, αλλά αυτή τη φορά διαφορετικός, μετανοημένος, πίνοντας μόνο γάλα, πρεσβεύοντας ότι ο τρόπος ζωής τους δεν θα τους οδηγήσει πουθενά, τα όνειρά τους είναι με αυτό τον τρόπο ακυρωμένα, όντας δέσμιοι φαντασιώσεων και τελικά ανελεύθεροι. Ο ίδιος έχει αποκτήσει τη γαλήνη, αποκαλύπτει στους έκπληκτους θαμώνες ότι έχει δολοφονήσει τη γυναίκα του για να την απαλλάξει από τη δυστυχία που της έχει προκαλέσει, τους παροτρύνει –προς μεγάλη τους απογοήτευση– να τολμήσουν το διαφορετικό.

Ο Ευγένιος Ο’ Νιλ (1888-1953), βραβευμένος με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1936, έγραψε το έργο «Ο παγοπώλης έρχεται» το 1939, αλλά εκδόθηκε το 1946. Τοποθετείται στα 1912 και ο χώρος όπου διαδραματίζεται είναι το Greenwich Village της Νέας Υόρκης, στο Harry Hope’s Saloon, δηλαδή στο μπαρ του Χάρυ, που είναι και ένα από τα πρόσωπα του έργου, το οποίο υποδύεται πειστικά, στις μάλλον σύντομες παρεμβάσεις του, ο ίδιος ο Ακύλλας Καραζήσης.

Τους υπόλοιπους ρόλους εμπιστεύεται σε νέους ηθοποιούς οι οποίοι ελάχιστα πείθουν, λόγω της φυσικής τους ενέργειας αλλά και όψης, ότι υποδύονται πρόσωπα ξοφλημένα, που έχουν ζήσει ήδη τους όποιους αγώνες τους και έχουν καταλήξει στο αδιέξοδο του παρόντος χρόνου τους. Επιπλέον, αν και το έργο έχει υποστεί θαρραλέα σύντμηση, η παράσταση έχει εμπλουτιστεί από ορατούς σταθεροποιημένους αυτοσχεδιασμούς που προσιδιάζουν στον εκάστοτε ηθοποιό, με χαρακτηριστική κινησιολογία, τρόπους εκφοράς του λόγου και ατάκες που αποβλέπουν στο να προκαλέσουν το γέλιο των θεατών. Σπάει έτσι το ζοφερό κλίμα του κειμένου, που στην ουσία του διέπεται από ένα κλασικό νατουραλισμό, ανάλογο του «Στο βυθό» του Μαξίμ Γκόρκι.

Υπό αυτή την οπτική, οι ηθοποιοί κρίνονται όχι για τον τρόπο που υποδύθηκαν τα πρόσωπα του έργου, αλλά με βάση τη δική τους περφόρμανς, τα προσωπικά τους υποκριτικά εργαλεία τα οποία και καταθέτουν. Ο Ακύλλας Καραζήσης δημιουργεί πράγματι μια πειστική μορφή για τον Χάρυ. Διακρίνονται επίσης για τις γνωστές τους υποκριτικές ποιότητες, ειδικά στα μονολογικά μέρη, στα οποία και ερμηνεύουν το κείμενο, ο Κωνσταντίνος Πλεμμένος (Λάρυ) και ο αεικίνητος Γιώργος Κατσής – αν και οι χαμηλόφωνες ατάκες του δεν φθάνουν πάντοτε σε όλη την πλατεία.

Ωραία η σκηνική παρουσία του Gary Salomon και ειδικά οι ποικίλοι τρόποι να χτυπάει τα πλήκτρα του πιάνου του, σε μουσική που έγραψε ο ίδιος. Αμήχανη θεωρώ την επιλογή της Ελίνας Ρίζου στον ρόλο του νεότερου μέλους της παρέας, προσκολλημένου στον Λάρυ, έως την τελική απογοήτευση, καθώς, ντυμένη ανδρικά και στην προσπάθειά της να υποδυθεί τον νεαρό άνδρα, καταλήγει μόνο να κραυγάζει. Υπερβολική στις κραυγάζουσες σκηνές της η Χαρά Μάτα Γιαννάτου, πειστική όταν ηρεμεί.

Με την ίδια λογική μπορεί να αντιμετωπιστεί και η ερμηνεία της Έλενας Τοπαλίδου στον καθοριστικό ρόλο του Χίκυ: με αυστηρό ανδρικό κοστούμι και αυτή, εκπέμπει πράγματι την ηρεμία του δραματικού προσώπου, εκφράζεται με καθαρό λόγο, αδυνατεί όμως να πείσει ως παρουσιαστικό για τη δύναμη που ασκεί χρόνια τώρα στους εξαθλιωμένους κατοίκους του παράδοξου κοινοβίου, σε έναν ρόλο που στα 62 του χρόνια ερμήνευσε στη σκηνή ο Denzel Washington (2018).

Τα απόλυτα θεατρικά εμπνευσμένα κοστούμια, με τα διάσπαρτα σε σκούρο κόκκινο-μπορντώ στοιχεία, διαφορετικά σε κάθε πρόσωπο, να σπάζουν την ποικιλία των γήινων χρωμάτων, οφείλονται στην Ιωάννα Τσάμη.

Κρατώ από την όλη παράσταση κάποιες καλές υποκριτικές, ανεξάρτητες όμως από τον ερμηνευτικό σχεδιασμό των δραματικών προσώπων, τη γενική σκηνική ατμόσφαιρα, τις μουσικές και τις ενδυματολογικές παρεμβάσεις, ωστόσο δεν θεωρώ ότι η σωστή πρόσληψη του έργου επετεύχθη. Και σε αυτό έπαιξαν ρόλο πρώτιστα η αδυναμία να αποδοθούν τα ρημαγμένα πρόσωπα του έργου από τους νεαρούς, ακμαίους κινησιολογικά και φωνητικά, ηθοποιούς, τα ανά στιγμές νεορεαλιστικά ξεσπάσματα (που διαφέρουν τα μέγιστα από τον νατουραλισμό), τα οποία καθιστούσαν συχνά ακατανόητο τον εκφερόμενο λόγο και άρα την ουσία του δραματικού προσώπου, ενώ κούραζαν τον θεατή και, τέλος, οι εμβόλιμοι εκσυγχρονιστικοί αυτοσχεδιασμοί.

Μια παράσταση καλών προθέσεων, αμφίσημου όμως αποτελέσματος.