Η συνάντηση «Του Έρωτα και της Ψυχής» στην Ηλιούπολη
Μια παράσταση με αφετηρία έμπνευσης τον περίφημο αρχαίο μύθο, σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας. Όσα μας είπαν ο σκηνοθέτης της Γιάννης Παναγόπουλος και η ηθοποιός Ναταλία Τσαλίκη
Η μουσική κωμωδία «Του Έρωτα και της Ψυχής» με τη Ναταλία Τσαλίκη έρχεται στο Θέατρο Άλσους Ηλιούπολης «Δημήτρης Κιντής» στις 29 Σεπτεμβρίου
Μπορεί ο περίφημος αρχαίος μύθος για τα βάσανα του Έρωτα και της Ψυχής να τροφοδοτήσει μια μουσική κωμωδία με camp αισθητική; Κι, αν ναι, τι ήχο θα είχε; Συνθεσάιζερ, ταξίμια, σμυρνέικους χαβάδες, οπερτικά ρετσιτατίβι ή μήπως όλα αυτά μαζί;
Στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός 2021» του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, η καλλιτεχνική ομάδα R.A.W – RephraseAdultWorld και η θεατρική εταιρεία Novus, σε συνεργασία με τον πολιτιστικό οργανισμό liminal, κατέθεσαν τη δική τους «ανορθόδοξη» ανάγνωση στον αρχαίο μύθο, με μια εξίσου παράδοξη μουσική επένδυση. Μια παράσταση που έκανε το ντεμπούτο της στο Ρωμαϊκό Ωδείο της Πάτρας και τώρα παρουσιάζεται για μια βραδιά στο Θέατρο Άλσους Ηλιούπολης «Δημήτρης Κιντής» και μάλιστα σε συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας.
Ο Γιάννης Παναγόπουλος, που υπογράφει τη σκηνοθεσία και τη δραματουργία, και η γνωστή ηθοποιός Ναταλία Τσαλίκη μας συστήνουν αυτή την ιδιαίτερη προσέγγιση και συνεργασία.
"Του Έρωτα και της Ψυχής"
Ο σκηνοθέτης Γιάννης Παναγόπουλος για την παράσταση «Του Έρωτα και της Ψυχής»
Του έρωτα και της ψυχής: τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με αυτόν τον μύθο και γιατί αποφασίσατε να αντιμετωπίσετε ως μουσική κωμωδία μια ιστορία που (στην αρχαία της εκδοχή) ενέχει πολλά βάσανα για τους πρωταγωνιστές της;
Πολλά έργα έχουν γραφτεί για την Ψυχή και τον Έρωτα, λίγα όμως αποκαλύπτουν τις κωμικές πτυχές αυτού του μύθου και την τραγελαφικότητα της αδιάκοπης προσπάθειας των ανθρώπων για τον εξευμενισμό τόσο της ακούραστης φύσης της Ψυχής όσο και της ατίθασης φύσης του Έρωτα. Με αυτή τη μουσική κωμωδία επιδιώκεται μια ανάλαφρη βουτιά στο πυκνό σκοτάδι αυτής της συνάντησης.
Τι θα δούμε, λοιπόν, επί σκηνής; Μιλήστε μας για την υπόθεση/παράσταση.
Ο μύθος, που προέρχεται από τον Πλάτωνα αλλά φτάνει σε μας από το έργο του Λούκιου Απουλήιου «Μεταμορφώσεις», αναφέρει ότι ο Έρωτας, γιος της θεάς Αφροδίτης, ερωτεύεται την Ψυχή χτυπημένος κατά λάθος από δικό του βέλος στην προσπάθειά του να τιμωρήσει την Ψυχή, η οποία έχει κλέψει με την ομορφιά της τους θαυμαστές της μητέρας του. Έτσι, ο Έρωτας βάζει τον Ζέφυρο να απαγάγει την Ψυχή και να την κρατήσει σε ένα απομονωμένο παλάτι. Όμως, η σχέση αυτή είναι καταδικασμένη να ζει στο σκοτάδι μιας και η Ψυχή, ούσα θνητή, δεν θα έπρεπε επ’ ουδενί να μάθει πως κοιμάται με έναν Θεό. Έτσι ξεκινάνε οι περιπέτειες των δύο εραστών, που κορυφώνονται όταν πια μάθει το μυστικό τους η θεά της ομορφιάς, Αφροδίτη. Πεδίο της δημιουργίας της παράστασης αποτέλεσε, λοιπόν, αυτό το πρόσφορο έδαφος του πλατωνικού μύθου του Έρωτα και της Ψυχής, καθώς και η ανάγκη μας να επαν-οικειοποιηθούμε τους μύθους της αρχαιότητας με τρόπους σύγχρονους και συμπεριληπτικούς. Μία προσπάθειά ίσως, θα έλεγε κανείς, να δημιουργηθεί ένα «παλίμψηστο» από επιρροές, κείμενα, ήχους και εικόνες, γνώριμα μεν, παράδοξα δε. Από τις «Μεταμορφώσεις» του Πλατωνιστή φιλόσοφου Απουλήιου, του 2 αι. μ.Χ., στους πίνακες του Πικό και τα γλυπτά του Αντόνιο Κανόβα. Κι από τους Προραφαηλίτες ζωγράφους και τον Τζον Γουίλιαμ Γουότερχαουζ, στον Μποστ, τις ελληνικές τελετουργίες της υπαίθρου και τα πανηγύρια, στην camp αισθητική και την pop κουλτούρα.
Τι ρόλο παίζει η μουσική στην παράσταση και τι υπαγόρευσε τις επιλογές σας που, όπως έχετε αναφέρει, κινούνται από τον ήχο των συνθεσάιζερ, στα ταξίμια, τους σμυρνέικους χαβάδες και τα οπερατικά ρετσιτατίβι;
Το ίδιο το θεατρικό έργο είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε αριστοτεχνικά να περνάει από την πρόζα στα χορικά, από τα σόλι στα ντούετα και έπειτα στα χορωδιακά του μέρη. Ακόμα και ο ίδιος του ο λόγος μοιάζει φορές φορές να ακολουθεί μια «υπόγεια» παρτιτούρα. Θα μπορούσε έτσι πολύ απλά κανείς να του δώσει έναν τίτλο και να πει ότι πρόκειται για ένα σύγχρονο μιούζικαλ γραμμένο πάνω σ' έναν αρχαίο μύθο. Ο μύθος, όμως, και η μουσική του εξέλιξη, στην περίπτωσή μας, είναι ιδωμένος μέσα από τα μάτια δύο καλλιτεχνών, του Οδυσσέα Κωνσταντίνου και του Αντώνη Χατζηαντώνη, οι οποίοι φτιάχνουν τη δική τους μουσική γλώσσα όλα αυτά τα χρόνια που συνεργάζονται αυτοί ή/και οι επιτελεστικές περσόνες τους. Aν κανείς γνωρίσει τον OdyIcon, τους OdyIcons, την ethnic electronica του Ecati θα καταλάβει τον κόσμο που φέρουν και μας φέρνουν. Έτσι, στις πρώτες συναντήσεις μας, όταν ακόμα μιλούσαμε για την προοπτική μιας σκηνικής αποτύπωσης του έργου, λέγαμε και οι τρεις μας ότι θα θέλαμε να μπορέσουμε να καλέσουμε τον θεατή να συμμετάσχει σε ένα «πανηγύρι ηλεκτρονικής μουσικής», της μουσικής άλλωστε που και οι ίδιοι ακούμε. Πάνω στην έρευνά μας αυτή, λοιπόν, πώς κάνεις δηλαδή ένα πανηγύρι ηλεκτρονικής μουσικής, προέκυψαν όλοι εκείνοι οι μουσικοί δρόμοι συνδυασμένοι μέσα σε μια παραδοξότητα. Έτσι, όπως είπατε, τα συνθεσάιζερ αγκάλιασαν τα ταξίμια και τους αμανέδες, τα beat συνάντησαν τη φωνή της Mαρίκας Παπαγκίκα, τα ζεϊμπέκικα τα οπερατικά ρετσιτατίβι, τελείως απενοχοποιημένα και τελικά θα έλεγα αρκετά οργανικά.
Η παράσταση έχει σχεδιαστεί από μια μικτή ομάδα συντελεστών, με και χωρίς αναπηρία. Έχετε ξαναδουλέψει μια παράσταση που προορίζεται για συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας και με συμμετέχοντες ΑμεΑ; Τι προκλήσεις συνεπάγεται και τι δρόμους σας ανοίγει αυτό το εγχείρημα;
Είναι όλες αυτές οι προκλήσεις που σε κάνουν να προχωράς ένα βήμα παρακάτω την τέχνη σου, να μπορείς να αντιλαμβάνεσαι ότι η πραγματικότητα μπορεί να έχει πολύ πιο μεγάλο εύρος, άρα και ενδιαφέρον, από αυτό που έχεις μάθει. Να μπορείς να αντιλαμβάνεσαι ότι υπάρχει ένα τεράστιο spectrum στην κοινωνία μας, πολιτισμών, ανθρώπων, ικανοτήτων, δεδομένων, συμπεριφορών, απαρχών και μόνο αν μπορέσεις να είσαι ανοιχτός σε αυτά τα ερεθίσματα θα καταφέρεις να δημιουργείς διαρκώς έξω από τη «φούσκα ασφαλείας» σου.
Πρέπει να ομολογήσω ότι έχω υπάρξει αρκετά τυχερός στη ζωή μου, ώστε να μην εγκλωβίζομαι σε συγκεκριμένες συνθήκες εργασίας. Είχα την τύχη να έχω υπάρξει ηθοποιός σε μεικτή ομάδα μεταξύ Ελλήνων ηθοποιών και ανήλικων ασυνόδευτων προσφύγων, έχω συνεργαστεί με φοιτητές δραματικών σχολών τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό μέσα σε πολύ ιδιαίτερα και απαιτητικά πρότζεκτ, με ερασιτέχνες ηθοποιούς, με το λατρεμένο μου γυναικείο χορωδιακό σύνολο Chórες, με πρόσφυγες, με πωλητές του περιοδικού δρόμου «Σχεδία», που κάποτε υπήρξαν ή συνεχίζουν να βρίσκονται σε συνθήκη αστεγίας. Έχω γνωρίσει ανθρώπους, κουλτούρες, πολιτισμούς, ομάδες ανθρώπων μέσα από τη δουλειά αυτή κι έτσι βιώνω το θέατρο ως μια τελετουργία που μέσα από αυτή μπορεί να υπάρξει γόνιμη κοινωνική διεργασία. Η μεγαλύτερη, όμως, και σπουδαιότερη εμπειρία ήταν αυτή της συνεργασίας μου, στο πλαίσιο των τελετών έναρξης και λήξης των SpecialOlympics 2011 στην Αθήνα, με ανάπηρους αθλητές και ερμηνευτές για τις τελετές, οι οποίοι μέσα από τις πρόβες μου έδειξαν το δρόμο για την απόλυτα ισότιμη συνύπαρξη.
Η Ναταλία Τσαλίκη για την παράσταση και το στοίχημα του προσβάσιμου θεάτρου
Γιατί αποφασίσατε να συμμετάσχετε σε αυτή την παράσταση;
Κατ’ αρχάς έχω πάντα μεγάλη χαρά να συνεργάζομαι με νέους, το επιδιώκω κιόλας. Ένα επιπλέον κίνητρο ήταν η πρόταση από τον πολιτιστικό οργανισμό liminal, που γνωρίζω χρόνια και εκδηλώσεις του οποίου έχω παρακολουθήσει. Ήταν λοιπόν για μένα ευκαιρία, αν όχι υποχρέωση, να ανταποκριθώ στο κάλεσμά του. Θεωρώ ότι θα έπρεπε η καθολική προσβασιμότητα να είναι καθεστώς στο θέατρο. Να μπορούν όλοι να παρακολουθήσουν μια παράσταση, χωρίς προβλήματα. Αυτό, δυστυχώς, δεν ισχύει. Τα άτομα με αναπηρία, είναι σαν να έχουν αποκλειστεί, σαν να μην τους επιτρέπεται η συμμετοχή στην ψυχαγωγία, στην κοινωνικότητα. Κάτι που πρέπει να αλλάξει, αν θέλουμε να θεωρούμαστε πολιτισμένη χώρα. Θα έπρεπε, κάθε θέατρο, κάθε παράσταση, όπου είναι δυνατόν, να σχεδιάζει έστω μια παραγωγή τη σαιζόν, με συνθήκες καθολικής προσβασιμότητας.
Τι σκέψεις σας δημιούργησε;
Η συμμετοχή μου έγινε με χαρά και συγκίνηση. Όταν ο σκοπός είναι τέτοιος, σε παρακινεί να βγεις από το καβούκι σου, από τον προσωπικό σου, περιορισμένο κόσμο, να ανοίξεις τα μάτια σου και να διαπιστώσεις ότι υπάρχουν και άλλα πράγματα πιο σοβαρά, πιο ουσιαστικά από το «εγώ» σου. Η δουλειά μας, αλλά και η ζωή η ίδια, σου βάζει παρωπίδες. Δε σ’ αφήνει να δεις μακρύτερα από σένα. Ε, αυτή είναι μια ευκαιρία, να αναλογιστείς, να στοχαστείς, να συνειδητοποιήσεις ότι ουσιαστικά τα όποια «προβλήματα» θεωρούσες μέχρι σήμερα πολύ σοβαρά, είναι αστεία. Να δεις τη μεγάλη εικόνα και να πας ένα βήμα μπροστά.
Μιλήστε μας για τον ρόλο σας και πώς τον προσεγγίζετε.
Υποδύομαι τη θεά Αφροδίτη, τη μητέρα του Έρωτα, κατά τη μυθολογία. Στον μύθο, πάνω στον οποίο στήριξε το έργο ο Οδυσσέας Κωνσταντίνου, η Αφροδίτη γίνεται έξαλλη όταν ο γιος της ερωτεύεται την Ψυχή. Κάνει τα πάντα για να τους χωρίσει. Όλα αυτά, βέβαια, μέσα από έναν κωμικό δρόμο, μιας και οι μύθοι, λειτουργούν πια σαν «παραμύθια για μεγάλους». Ο μόνος οδηγός που χρειάστηκα ήταν η χαρά, η εξωστρέφεια και η διάθεση για παιχνίδι…
Γιατί θα συστήνατε σε κάποιον να δει αυτή την παράσταση; Τι σας συγκινεί προσωπικά σε αυτή;
Ελπίζουμε ότι ο κόσμος θα έρθει ακριβώς με τη διάθεση να ψυχαγωγηθεί, να γελάσει, να ακούσει τα τραγούδια της παράστασης και, με ανοιχτή καρδιά, να γίνει ένα με το σύνολο του κοινού. Να νοιώσει κομμάτι της ολότητας. Να συναισθανθεί την ενέργεια της παράστασης, να συγκινηθεί και να χαρεί με αυτή την ευκαιρία του να νιώθουμε, όλοι και όλες, ισότιμα, «άνθρωποι».
