Πριν από πενήντα περίπου χρόνια η Comedie Francaise ανέβασε στο Μέγαρο Μουσικής της Αθήνας τον «Αρχοντοχωριάτη» του Μολιέρου. Έπειτα λοιπόν από πολύχρονη απουσία επέστρεψε στην Αθήνα για δύο μόνο παραστάσεις το Σαββατο και την Κυριακή 26 και 27 Απριλίου. Την Κυριακή δόθηκε η δεύτερη και τελευταία παράσταση στην κατάμεστη αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη. Τη Δευτέρα το πρωί ακολούθησε διάλεξη της γενικής διευθύντριας της Comedie Francaise παρουσία του σκηνοθέτη. Ιδού οι εντυπώσεις μας.
Αντιγόνη-Κρέοντας. Δύο κόσμοι διαφορετικοί που δε συναντιούνται πουθενά. Ο ανθρώπινος νόμος ενάντια στο θεϊκό. Αυτό όσον αφορά την τραγωδία του Σοφοκλή. Το δράμα όμως του Ανούιγ σκιαγραφεί λίγο διαφορετικά τους χαρακτήρες της τραγωδίας. Η Αντιγόνη παραμένει αντάρτισσα όμως ο Κρέοντας δεν είναι ο απολυταρχικός άρχοντας που καταδικάζει την Αντιγόνη σε θάνατο γιατί τον αψήφησε, αυτόν και τον νόμο του. Ο Κρέοντας του Ανούιγ είναι ένας άνθρωπος "δεμένος" με τις συμβάσεις που επιβάλει η κοινωνία. Δεν μπορεί να σπάσει τη σύμβασή του, δεν μπορεί να πει "όχι". Έχει μάθει να λέει συνεχώς «ναι». Ναι σε όλες τις συμβάσεις που πρέπει να κάνει κανείς για να κατέχει την εξουσία. Παρ' ολ' αυτά ο Κρέοντας σε κάποια σημεία μας γίνεται έως και συμπαθής. Κάνει μία προσπάθεια να σώσει την Αντιγόνη λέγοντάς της ότι θα ήταν κρίμα να σκοτωθεί για μία ιστορία Πολιτικής, καθώς όλα τα γεγονότα της τραγωδίας, ο πόλεμος κατά της πόλης με τους επτά επί Θήβας, ο θάνατος του Ετεοκλή και του Πολυνίκη, τα άψυχα σώματά τους που αποσυντίθεται αργά κάτω απ΄ τον καυτό ήλιο, όλα αυτά είναι Πολιτική. Η Αντιγόνη όμως αρνείται να παίξει το παιχνίδι αυτό της Πολιτικής, όπως απαντάει στον Κρέοντα: "Εγώ μπορώ ακόμα να λέω όχι σε ό,τι δε μ' αρέσει". Ακόμα κι όταν ο Κρέοντας προσπαθεί να την μεταπείσει αποκαλύπτοντάς τον κακό χαρακτήρα των αδερφών της εκείνη και πάλι του απαντά: «Δεν είμαι εδώ για να καταλάβω. Είμαι εδώ για να σας πω «όχι» και να πεθάνω». Ο Κρέοντας συμβολίζει τον κυνισμό των πολιτικών και των πολιτών λέγοντας πως «τίποτα δεν είναι αλήθεια εκτός από αυτά που δε λέγονται». Όμως η Αντιγόνη εμμένει στην απόφασή της λέγοντας πως είναι από 'κείνους που σπρώχνουν τα ερωτήματα ως το τέλος.
Ο σκηνοθέτης της παράστασης Marc Paquien μίλησε για τη διαχρονικότητα του έργου του Ανούιγ στη διάλεξη που έδωσε μαζί με τη γενική διευθύντρια της Comedie Francaise Muriel-Mayette Holtz σήμερα στην αίθουσα MC2 του Μεγάρου Μουσικής. 'Ένα έργο γραμμένο κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής που μεταφέρει τη σκληρότητα των κατακτητών, ένα έργο "όχι για την αντίσταση" αλλά "για να αντιστέκεσαι" όπως σημείωσε ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Στην συζήτηση συμμετείχε και ο ηθοποιός της Comedie Francaise Bruno Raffaelli ο οποίος ερμήνευσε τον Κρέοντα. Η ερμηνεία του απλή και μεστή ανακίνησε στον θεατή πολλά συναισθήματα, από λύπηση έως αποτροπιασμό για τα δεσμά και τους περιορισμούς της εξουσίας και την «αρτηριοσκληρωτική» σκέψη που δηλητηριάζει κάθε προσπάθεια αλλαγής και βελτίωσης. Η ερμηνεία της Véronique Vella που ενσάρκωνε την τροφό ήταν έντονη και συγκινητική καθώς και της Clotilde de Bayser που ενσάρκωνε τον χορό. Απαντώντας στην ερώτηση γιατί επέλεξε μία γυναίκα για το χορό ο σκηνοθέτης μίλησε για τα προσωπικά του βιώματα και τις αναμνήσεις από την παιδική του ηλικία με την μητέρα του να πρωτοστατεί στα γεγονότα του Μάη του 68. Οι άνθρωποι που προχωρούν μπροστά παρά τις αντιξοότητες και η δύναμη που αναβλύζουν οι γυναικείες προσωπικότητες της αρχαίας μυθολογίας όπως ανακύπτουν στον «Θίασο» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, μία ταινία που ο σκηνοθέτης είχε παρακολουθήσει νεαρός τον οδήγησαν στην επιλογή του συγκεκριμένου έργου. Για τον σκηνοθέτη είναι πολύ σημαντική και ενδιαφέρουσα η ανάληψη του πολιτικού λόγου από τις γυναίκες.
Ενδιαφέρουσα η ενδυματολογική αντίθεση Αντιγόνης- Ισμήνης. Η πρώτη με κοντοκουρεμένο μαλλί και κοντό παντελόνι σαν ένα χαμίνι του δρόμου ενώ η δεύτερη με φόρεμα και μακριά μπουκλάκια να πέφτουν γύρω από το πρόσωπό της. Η σκηνοθεσία ήταν καθ’ όλα απλή και λιτή αντανακλώντας την ήρεμη δύναμη του κειμένου του Ανούιγ. Όπως τόνισε ο Paquien: «Η γλώσσα του κειμένου είναι καθαρή και περιεκτική και αυτό προσπάθησα να κάνω κι εγώ: να είμαι σύντομος και περιεκτικός όπως η γραφή». Σκηνογραφικά το έργο ήταν επίσης λιτό και απέριττο με τρεις μεγάλες πόρτες σαν πύλες απ’ όπου έμπαιναν και έβγαιναν οι ηθοποιοί που παρέπεμπε στο αρχαιοελληνικό θέατρο καθώς και στις πύλες της Θήβας τις οποίες πολιόρκησε ο Πολυνίκης. Η εξαιρετική μετάφραση ήταν του Μάριου Πλωρίτη. Στο τέλος της παράστασης το κοινό ενθουσιασμένο χειροκροτούσε επί αρκετά λεπτά τους ηθοποιούς και το σκηνοθέτη της παράστασης.
25°
