Πριν πετάξουν οι κύκνοι στο ΜΜΑ, ο χορογράφος του μπαλέτου «Η Λίμνη των κύκνων» που ανεβαίνει από την Εθνική Λυρική Σκηνή, Ρενάτο Τζανέλλα, μας παρέσυρε στην ερωτική παραζάλη του έργου.
Είχε δάσκαλο τον Νοϊμάγερ. Έμαθε χορό στη Γερμανία στη δεκαετία του ’80, περιπλανήθηκε στην πειραματική σκηνή της Νέας Υόρκης. Ήταν παρών σε σπερματικές στιγμές νέων κινημάτων και αφηγήσεων για το χορό. Αλλά ο Ρενάτο Τζανέλλα, διευθυντής του μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, κρατούσε πάντα ως σημαδούρες μερικές κλασικές χορογραφίες και ερμηνείες, όπως αυτή του Νουρέγιεφ στη «Λίμνη των κύκνων». Και είναι τώρα η πρώτη φορά στη ζωή του που αποφασίζει να χορογραφήσει τη δική του εκδοχή για τη «Λίμνη των κύκνων» σε μουσική του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, που κάνει πρεμιέρα στο Μέγαρο Μουσικής στις 15 Μαρτίου: «Χρειαζόταν πολύς χρόνος για να εγγράψει μέσα μου αυτό το έργο ώστε να πω, τώρα μπορώ να το κάνω. Και η αλήθεια είναι ότι μετά από 3 χρόνια που είμαι στη Λυρική αισθάνομαι ότι όλη η ομάδα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει αυτή τη μεγάλη μουσική του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι».
Συναντιόμαστε στο ατελιέ της Σήλιας Κριθαριώτη, όπου οι χορευτές δοκιμάζουν τα ρούχα τους. «Έδωσα ιδιαίτερη σημασία στα χέρια, στη κίνησή τους, στις χειρονομίες» μου είχε πει νωρίτερα ο Τζανέλλα και το διαπιστώνω ακόμη και στον τρόπο που στέκονται οι χορευτές μπροστά στον καθρέφτη. Τα χέρια φτερούγες σε θέση επίθεσης και μαζί σαν έτοιμα να απαγγείλουν ποίηση. Τρωτά και ατσάλινα. Μια Μέριλιν Μονρόε περνάει από δίπλα μου, μπερδεύομαι, έχει γίνει λάθος στα κοστούμια; Όχι, καλά κατάλαβα, μου εξηγεί ο Ρενάτο Τζανέλλα: «Η βασίλισσα, η μητέρα του πρίγκιπα δηλαδή, εμφανίζεται στο έργο μας σαν μια εκκεντρική, ανυπόφορη κυρία της καλής κοινωνίας, που μετατρέψει το casting που κάνει σε πριγκίπισσες για να βρει την ιδανική σύζυγο για το γιο της, σε ένα σόου με celebrities από ολόκληρο τον κόσμο. Έτσι η πριγκίπισσα από την Ισπανία είναι η Μέριλιν Μονρόε, ο Πολωνός πρίγκιπας είναι ο Φρεντ Αστέρ… Σε όλο το έργο υπάρχει αυτή η ιδέα του υπερφύαλου». Όχι μόνο, όμως.
Ακόμα και στην πρόβα των κοστουμιών αναδεικνύονται τα στοιχεία που ο ίδιος ο Τζανέλλα έχει εμφυσήσει στο έργο μετά από εντατική δουλειά ενός χρόνου. «Πάθος, έρωτας, τραγωδία, αλλά και χιούμορ και μια αίσθηση επιπολαιότητας». Μέσα από ένα μινιμαλιστικό concept – μην περιμένετε παλάτια, μόνο καθαρά μεγάλα δωμάτια που αφήνουν χώρο στον έρωτα και το πάθος να εκραγούν, με πίστη στο αυθεντικό λιμπρέτο. «Ο πρίγκιπας τη γνώρισε και την αγάπησε σαν άνθρωπο, όμως όταν σταμάτησε να την αγαπά αυτή μεταμορφώθηκε σε κύκνο. Όπως ακριβώς συμβαίνει στον αληθινό έρωτα: παθιάζεσαι, παθαίνεις εμμονή με κάποιον, τον ερωτεύεσαι παράφορα. Και μπορεί να τον συναντήσεις δέκα χρόνια μετά και να αναρωτηθείς πώς ήταν δυνατόν ποτέ να έχεις νιώσει αυτά τα συναισθήματα. Έχει ήδη μεταμορφωθεί σε κύκνο…»
Στην ιστορία που έφτιαξε ο Τζανέλλα υπάρχει βέβαια ο λευκός και ο μαύρος κύκνος, όμως ενισχύεται η σαρωτική επίδραση του σκοτεινού μάγου Ρόθμπαρτ. Η εκκεντρική μητέρα του πρίγκιπα του δωρίζει ένα κουτί που θα ανοίξει μόνο όταν ο ίδιος γνωρίσει την αληθινή αγάπη. Ο κακός μάγος Ρόθμπαρτ, ο οποίος στην κλασική εκδοχή του παραμυθιού έχει αιχμαλωτίσει τις κοπέλες και τις έχει μεταμορφώσει σε κύκνους που θα απελευθερωθούν από τα μαγικά δεσμά τους μόλις κάποιος τους υποσχεθεί αληθινή αγάπη, στην καινούργια εκδοχή του Τζανέλλα ταυτίζεται με το μαύρο κύκνο που τις κρατά δέσμιες χωρίς όμως να τις έχει μεταμορφώσει σε κύκνους. Ο πρίγκιπας θα πρέπει στο τέλος να αντιμετωπίσει τις συνέπειες του «όρκου αγάπης» που έχει δώσει ταυτόχρονα σε δύο γυναίκες.
Όμως ο Ρενάτο Τζανέλλα κάνει αιχμή του έργου του τον Δάσκαλο που πρέπει να εκπαιδεύσει τον πρίγκιπα για να είναι έτοιμος να βγει στην πραγματική ζωή. «Το έργο ισορροπεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Αληθινής ζωής και παραμυθιού. Και έχει εκπαιδευτικό χαρακτήρα» εξηγεί ο Τζανέλλα. «Έχω τέσσερα παιδιά. Ξέρω ότι για να τους πείσω και να τους τραβήξω την περιοχή πρέπει η ιστορία που θα τους πω να είναι μοντέρνα, να έχει εκπλήξεις. Πρέπει να γίνω πιστευτός. Δεν μπορείς να λες σε ένα 18χρονο παιδί που είναι έτοιμο να βγει στον κόσμο πως όλα είναι ρόδινα, αγγελικά πλασμένα. Πρέπει να το προετοιμάσεις».
Ο Τζανέλλα, με το δομημένο, ψύχραιμο λόγο στα πρώτα λεπτά της συνάντησης, φλέγεται τώρα μιλώντας για το έργο. «Νιώθω πως είναι το πιο κατάλληλο έργο για να εκφραστώ» λέει καθώς ταυτόχρονα καθοδηγεί τους χορευτές του, έναν κύκνο που κείτεται στο πάτωμα. «Ο έρωτας είναι εξωπραγματικός, φαντασιακός, με αρχέγονη δύναμη: δες πώς μεταμορφώνεται το κορίτσι σε κύκνο. Δεν είναι ακραίο». Τι υπότιτλο θα έδινε στη χορογραφία του για τη «Λίμνη των Κύκνων»; «Τρέλα: Είσαι αληθινή;»
Οι αεικίνητες μοδίστρες της Σήλιας Κριθαριώτη παρατηρούν, διορθώνουν, καμαρώνουν, οι χορευτές γελάνε, αστειεύονται, ποζάρουν, ο Τζανέλλα στροβιλίζεται γύρω τους. Από τις 15 Μαρτίου η Αθήνα θα ζήσει έναν ακραίο έρωτα. Επιτέλους.
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
12°
