Η Σοφία Φιλιππίδου γράφει στην A.V για την παράσταση «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς» στο Από Μηχανής Θέατρο όπου παίζει και σκηνοθετεί.
Ο «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς» (1854) του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ, είναι μια αινιγματική νουβέλα πάνω στην ιστορία ενός χλωμού, ισχνού υπαλλήλου ενός δικηγορικού γραφείου στην Γουόλ Στριτ στις αρχές του 19 αιώνα, που βρήκε την φόρμουλα να τρελάνει τους πάντες. Η δουλειά του Μπάρτλεμπυ, όπως και των άλλων τριών υπαλλήλων Διάνου Τσιμπήδα και Πιπέρη είναι να αντιγράφει χειρόγραφα και το κάνει πολύ καλά, γιατί είναι φιλότιμος και εργατικός (ο καλύτερος γραφιάς του κόσμου) μέχρι τη στιγμή που αποφασίζει για δικούς του ανεξήγητους λόγους να σταματήσει την αντιγραφή και οποιαδήποτε άλλη μικροδουλειά του αναθέτουν λέγοντας την φράση «θα προτιμούσα όχι»!
Η παράξενη αυτή άρνηση, που δεν είναι ακριβώς ένα άμεσο επιθετικό αγενές όχι, αλλά μια δήλωση μιας προτίμησης, που μεταφέρει την ευθύνη στον άλλο, ανατρέπει την «κανονικότητα» της εργασιακής ρουτίνας με τα σκαμπανεβάσματα και τις συνηθισμένες συμπεριφορές και θερμοκρασίες και εισαγάγει με τον παραλογισμό της και την λοξότητα της, το καινούργιο, το παράξενο, το ανατρεπτικό και ακατανόητο: το «ξένο» αυτό το μη οικείο και σύνηθες... το «άλλο»! Αυτό το άγνωστο ξένο πράγμα» «Μπάρτλεμπυ» ξυπνά στον δικηγόρο- αφεντικό (που κατά τα άλλα επιθυμεί να ζει ήσυχα και ειρηνικά «περνώντας καλά») κοιμισμένα συναισθήματα και συγκινήσεις απωθημένες επιθυμίες, καταχωνιασμένα πάθη μέχρι και συνειδησιακά προβλήματα και τον αναγκάζει να επιστρατεύσει κάθε μέσον (βάζοντας και τους άλλους στο παιχνίδι του) προκειμένου να «λύσει» τους «κόμπους» να κατανοήσει και να κάνει δικό του αυτό που δεν μπορεί να καταλάβει... να το καθυποτάξει!
Τι είναι ο Μπάρτλεμπυ; Η έκφραση μιας παθητικής αντίστασης; Μια άρνηση του «γράφοντος» - (συγγραφέα) να συνεχίσει να γράφει απαλλάσσοντας τον εαυτό του από το κόστος της δημοφιλίας, η συνειδητότητα του ανέφικτου της επικοινωνίας: ο ανεπίδοτος λόγος ή μήπως ένας μικρός σύγχρονος παράλογος Ιησούς;
Ό τι και είναι ο μικρός, φτωχός και τίμιος, λοξός Μπάρτλεμπυ καταφέρνει να κάνει άνω κάτω όχι μόνο το γραφείο αλλά και τα μυαλά των ανθρώπων και να υποστηρίξει την «προτίμηση» του μέχρι του οριστικού τέλους!
Ένας αξιοσέβαστος και επιτυχημένος δικηγόρος, προσλαμβάνει τον Μπάρτλεμπυ ως γραφέα, ενώ απασχολεί ήδη στο γραφείο του, στη Γουόλ Στριτ, δύο άλλους γραφείς και έναν μικρό για όλες τις δουλειές. Όπως διαπιστώνει ο εργοδότης του, «Κατ´ αρχάς ο Μπάρτλεμπυ, σαν ένας άνθρωπος λιμασμένος από καιρό γι’ αντιγραφή, κατάπινε λαίμαργα τα έγγραφα μου. Νύχτα και μέρα δε σήκωνε κεφάλι, αντιγράφοντας με το φως της μέρας και κάτω από το φως των κεριών».
Όταν όμως ο δικηγόρος ζητάει από τον Μπάρτλεμπυ να τον βοηθήσει στην αντιπαραβολή ενός εγγράφου, εκείνος αρνείται ευγενικά με την απλή φράση «θα προτιμούσα όχι». Σταδιακά με την παράδοξη ανοχή του εργοδότη, που αδυνατεί να αντιδράσει, ο Μπάρτλεμπυ «πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος», θα εγκατασταθεί μόνιμα στο δικηγορικό γραφείο χωρίς να προσφέρει καμία υπηρεσία, χωρίς να μιλάει σχεδόν καθόλου, χωρίς καλά-καλά να τρώει.
Ο αφηγητής – δικηγόρος, παλινδρομώντας μεταξύ οργής και ευσπλαχνίας, λογικής και συναισθήματος, δεν θα καταφέρει ποτέ να τον απομακρύνει από εκεί, αντιθέτως θα μετακομίσει ο ίδιος το γραφείο του σε άλλο κτίριο αφήνοντας τον Μπάρτλεμπυ στη μοίρα του, την οποία πληροφορούμαστε στο τέλος του έργου.
16°
