Ο «Αίαντας» έγινε αφορμή και για πολιτική συζήτηση με το σκηνοθέτη του «Αίαντα», Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, αλλά από την ημέρα της συνέντευξης μέχρι σήμερα που δημοσιεύεται, οι εξελίξεις μας προλάβαιναν κι έτσι από κοινού αποφασίσαμε να μην εκθέσουμε την πολιτική πλευρά της κουβέντας. Ο λόγος του είναι παθιασμένος και όχι φανατισμένος, που σημαίνει πως και να διαφωνείς μαζί του δεν γίνεται να τσακωθείς. Στην τελική, αξία περισσότερο έχει η μέχρι τώρα πολιτική πορεία του στο θέατρο ‒δες επιλογές έργων‒ και πως για πρώτη φορά καταπιάνεται με έργο του Σοφοκλή, κατεβαίνοντας στην Επίδαυρο μ’ έναν εξαιρετικό θίασο.
Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος
Πριν από χρόνια μού είχε εμπιστευθεί ο Μαρωνίτης τη μετάφρασή του για τον «Αίαντα». Με το που τη διάβασα συνειδητοποίησα πως θα ήθελα να καταπιαστώ μαζί του, αλλά το κόστος της παραγωγής δεν άφηνε πολλά περιθώρια για υλοποίηση, κι έτσι το άφησα στην άκρη. Δεν μπορείς πια να κάνεις θέατρο από κεκτημένη ταχύτητα, μόνο και μόνο για να δικαιολογήσεις την ύπαρξή σου. Τα οικονομικά δεδομένα είναι πάρα πολύ στενά και πρέπει να ζυγίζεις κάθε σου απόφαση. Εξυπακούεται πως προσπαθείς να κάνεις το καλύτερο, αλλά δεν μπορείς από μόνος σου να ανεβάσεις ένα πολυπρόσωπο έργο. Πέρυσι ξαναβγήκε στην επιφάνεια η ανάγκη να καταπιαστώ μαζί του κι ευτυχώς βρέθηκε το Φεστιβάλ Αθηνών να αναλάβει την παραγωγή του, γιατί το Θέατρο του Νέου Κόσμου θα ήταν αδύνατον να αναλάβει ένα τέτοιο κόστος.
Πρώτη φορά καταπιάνομαι με τον Σοφοκλή, ενώ πάντοτε πίστευα πως ο Ευριπίδης είναι αυτός που βρίσκεται και πολιτικά πιο κοντά μας σήμερα και άρα μ’ αυτόν επικοινωνούμε καλύτερα. Έκανα λάθος. Είναι συγκλονιστικός ο κόσμος του, ο τρόπος που οι ήρωες αναπτύσσουν τη σκέψη τους.
Γιάννος Περλέγκας
Ο Αίαντας δεν είναι μόνο μια πολεμική μηχανή, αλλά ένας πολύ πιο σύνθετος ήρωας. Διαθέτει ήθος, είναι έντιμος∙ αναλύοντάς τον καταλαβαίνεις γιατί επιβλήθηκε ως ηρωική μορφή στην εποχή του ρομαντισμού τον 19ο αιώνα ‒ συμβόλιζε κι έναν ολόκληρο πνευματικό κόσμο. Όταν γίνεται η κρίση των όπλων και τα όπλα του Αχιλλέα πρέπει να τα πάρει ο πιο άξιος μετά τον Αχιλλέα πολεμιστής, ο Αίαντας, αν και τα δικαιούται, τα χάνει μετά από συμπαιγνία του Μενέλαου και του Αγαμέμνονα υπέρ του Οδυσσέα. Πλησιάζουμε στο τέλος του τρωικού πολέμου και οι πολιτικοί θέλουν να δείξουν πως αυτοί έχουν την εξουσία και πρέπει να χειραγωγήσουν τον πολεμιστή γιατί αν δεν το κάνουν μπορεί και να τον συναντήσουν απέναντί τους στο μέλλον. Γι’ αυτό και θέλουν να ακυρώσουν τον Αίαντα ως ήρωα.
Μαρία Πρωτόπαππα - Νικόλας Κατσαμπάνης
Αναζητώντας τη διαχρονικότητα του μύθου, αναλογίες με τη σύγχρονη ιστορία, τον συνάντησα, ως πραγματικότητα πια, στην ιστορία του ’21. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος για παράδειγμα είναι ένας Αίαντας. Ο Ανδρούτσος ήταν ένας ιδιοφυής στρατιωτικός ‒ τα εύσημα του τα δίνουν οι αναλυτές των μαχών που πήρε μέρος. Οι πολιτικοί ήταν αυτοί που τον οδήγησαν στο θάνατο, παρουσιάζοντάς τον ως αυτοκτονία. Ο Αίαντας αυτοκτόνησε, καθώς ένιωσε ταπεινωμένος από τη «σκευωρία» της Αθηνάς εις βάρος του. Η θεά τού θόλωσε το μυαλό κι αντί να σκοτώσει τους συμπολεμιστές του ζητώντας εκδίκηση σκότωσε ένα κοπάδι προβάτων. Με τη σειρά του πριν αυτοκτονήσει έκανε μια δήλωση μετάνοιας προκειμένου να τους πείσει για το αντίθετο μέσα από ένα εξαιρετικό μονόλογο, όπου λέει πως πρέπει να ακούμε τους αρχηγούς μας και γενικά αναπτύσσει ένα λόγο υπέρ πατρίδας, θρησκείας, οικογένειας… Ο Βελουχιώτης είχε κάνει κάτι ανάλογο. Το κόμμα του τον είχε κατηγορήσει πως έκανε δήλωση μετάνοιας, ενώ στην πραγματικότητα ήταν το κόλπο του προκειμένου να βγει από τη φυλακή και να συνεχίσει τη δράση του.
Ως ήρωας ο Αίαντας με συγκινεί αφάνταστα. Είναι αυτός ο «ωραία μονάχος», όπως τον χαρακτηρίζει ο Παντελής Μπουκάλας, του οποίου το ποίημα «Αίας» χρησιμοποιώ στην παράσταση – και είναι και η μόνη παρέμβαση που κάνω καθώς το κείμενο παραμένει ατόφιο στην παράσταση. «…Το σώμα μου κι εγώ./ Κανένας άλλος./ Όσο δινόμουν στον αιματηρό αγώνα,/ όταν μακέλευα κι όταν με μακελεύαν./ Μονάχος. Ωραία μονάχος./ Αστείο να λεν πως χύθηκα στ’ αργείτικα κοπάδια/ γιατί μου θόλωσε η θεά το νου/ που τάχα η ζήλια μού τον είχε συνταράξει/ για όσα έπαθλα δεν μου δόθηκαν…» (από το ποίημα «Αίας»)
Πρέπει να ήταν τεράστιος. Σε πολλές απεικονίσεις, όταν υπάρχει περίγραμμα, τα πόδια του είναι έξω από αυτό. Υπάρχει η φράση αυτού του «πώς θα πάω στον πατέρα μου να του πω πως δεν πήρα εγώ τα όπλα του Αχιλλέα;»∙ με συγκλονίζει. Μέσα από αυτή στα μάτια μου αυτός ο γίγαντας γίνεται ένα παιδί. Μπορεί να μην έχει ακόμη εφευρεθεί η ψυχανάλυση ή το ψυχολογικό θέατρο, αλλά κάτι τέτοιες φράσεις δεν αποδεικνύουν πως οι αρχαίοι τραγικοί, ο Σοφοκλής εν προκειμένω, διέθεταν εξαιρετική γνώση της ανθρώπινης συμπεριφοράς;
Νίκος Κουρής
Στην αρχή ο Σοφοκλής φέρνει επί σκηνής τον Οδυσσέα να συνομιλεί με την Αθηνά, χωρίς να τη βλέπει, το ίδιο συμβαίνει και με τον Αίαντα που δεν βλέπει τον Οδυσσέα, ενώ ο τελευταίος τον βλέπει. Δεν είναι αξιοζήλευτο ‒θα αποφύγω να χρησιμοποιήσω τη λέξη μοντέρνο‒ εύρημα; Συνέχεια ανακαλύπτω τους λόγους που αυτά τα έργα συνεχίζουν να μας απασχολούν και μας αρέσουν. Βρίσκεις αντιστοιχίες… Και σήμερα αυτοί που επιβιώνουν είναι οι ευέλικτοι πολιτικοί και όχι οι μαχητές. Γιατί ως γνωστόν «Τα καλύτερα παιδιά κουράστηκαν και γύρισαν στο σπίτι…». Και κάποιοι άλλοι συνεχίζουν να πολεμούν από άλλα μετερίζια…
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
13°
