Το έργο του Λέοναρντ Κοέν ως απόκριση στην ποίηση του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα
Ο Λέοναρντ Κοέν ήταν ο ποιητής της νεότερης γενιάς που από πολύ μικρός «ήθελε να μοιάσει στον Λόρκα». Η Σιλβί Σίμονς στο «I’m Your Man – The Life Of Leonard Cohen» (Ecco PR) γράφει: «Η στιγμή που η ποίηση, η μουσική, το σεξ και η πνευματική λαχτάρα συγκρούστηκαν και συγχωνεύτηκαν μέσα του για πρώτη φορά ήταν το 1950, μεταξύ των δέκατων πέμπτων και των δέκατων έκτων γενεθλίων του. Ο Λέοναρντ έψαχνε στα ράφια ενός καταστήματος με μεταχειρισμένα βιβλία, όταν έπεσε πάνω σε μια ανθολογία ποιημάτων του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα».
Αργότερα, σε μια συνέντευξη του 1988 ο Κοέν λέει: «Ήταν ο πρώτος ποιητής που πραγματικά με άγγιξε. Διάβασα αυτούς τους στίχους: “Θέλω να περάσω απ’ τις αψίδες της Ελβίρας / Να δω τους μηρούς της και ν’ αρχίσω να δακρύζω”» (αναφέρεται στο βιβλίο «Ο Λέοναρντ Κοέν με δικά του λόγια», εκδόσεις Μελάνι, ανθολόγηση, μετάφραση: Εύη Μαραγκού). Στα δεκαπέντε του, την ίδια εποχή που ανακάλυπτε την ποίηση του Λόρκα, ο Λέοναρντ αγόρασε και μια ισπανική κιθάρα, έναντι μόλις δώδεκα δολαρίων, από ένα ενεχυροδανειστήριο. Και η ιστορία του ως μουσικού αρχίζει από αυτό ακριβώς το σημείο.
Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα ήταν κυρίως ποιητής. Όμως έπαιζε και μουσική. Γοητευμένος από τη μουσική παράδοση της Ισπανίας, έπαιζε στο πιάνο τραγούδια από το επίσημο βιβλίο των τραγουδιών της ισπανικής Αυλής, το «Cancionero del Palacio», και συνόδευε την Argentinita, που τα τραγουδούσε με πάθος. Ο Κοέν ξεκίνησε κι αυτός ως ποιητής. Ύστερα πέρασε για λίγο από την πεζογραφία, για να καταλήξει τραγουδοποιός και τραγουδιστής. Όταν ο Λόρκα εκτελέστηκε από την ισπανική πολιτοφυλακή, ο Λέοναρντ ήταν μόλις δύο ετών. Όμως ο Ισπανός ποιητής είχε προλάβει να φωτίσει έναν δρόμο στον οποίο ο Κοέν, πριν ανακαλύψει την ποίηση του Λόρκα, πίστευε ότι περπατούσε μόνος. Η μοναξιά ήταν πολύ σημαντικό στοιχείο αυτού του δρόμου. Και μέσα σ’ αυτή τη μοναξιά ο Κοέν δήλωνε απόλυτα γοητευμένος από τον Λόρκα.
Τα ποιήματα του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα είναι σκοτεινά, μελωδικά, αρκετές φορές ελεγειακά, εξομολογητικά, πολύ προσωπικά και συνήθως ευθύτατα. Ο Λόρκα γράφει λες και η ποίηση είναι μέρος της ίδιας της αναπνοής του. Είναι ο ποιητής που εισάγει τον Κοέν στη θλίψη, τον ρομαντισμό και τον δυναμισμό του φλαμένκο – έναν δυναμισμό απαραίτητο για να συμμετέχει κανείς στον Ισπανικό Εμφύλιο.
Με τις επιρροές αυτές, ο Λέοναρντ ρίχνεται με τα μούτρα στη δουλειά. «Ήθελα να απαντήσω», λέει. «Κάθε ποίημα που σε συγκινεί είναι σαν μια κλήση που γυρεύει απόκριση». Δεν προσπάθησε να τον αντιγράψει, πίστευε όμως ότι ο Λόρκα τού είχε δώσει το έναυσμα για να βρει τη δική του ποιητική φωνή. Όπως όμως σημειώνει η Σιλβί Σίμονς: «Όποτε οι δημοσιογράφοι τον ρωτούσαν τι τον τράβηξε στην ποίηση, ο Λέοναρντ έλεγε ότι ο μόνος σκοπός ήταν να φέρει κοντά του γυναίκες». Είναι βέβαιο ότι με κάποιον τρόπο η ποίηση συμπλέκεται με τον έρωτα. Και ο τρόπος με τον οποίο ο Κοέν αντιμετωπίζει τον έρωτα –ειδικά ως προς το πάθος– έχει πολλά κοινά στοιχεία με τον τρόπο που τον αντιμετώπιζε ο Λόρκα, αν και ο Κοέν, ως τέκνο της δικής του εποχής, παρουσιάζει μερικές λιγότερο ρομαντικές πτυχές του έρωτα.
Εκεί που οι δύο συναντιούνται ακόμα πιο έντονα είναι στο ζήτημα του θανάτου. Ο Λόρκα αντιμετωπίζει τον θάνατο τελετουργικά, με τον τρόπο που του υπαγορεύει η έντονη σχέση του με την παράδοση της χώρας του. Η τελετουργία παίζει μεγάλο ρόλο στον τρόπο που αντιμετωπίζει τον θάνατο και ο Κοέν. Μόνο που για εκείνον παίζει μεγαλύτερο ρόλο η θρησκευτική παράδοση – βουδιστική, εβραϊκή και χριστιανική. Οι δύο δημιουργοί θα συναντηθούν με τον πιο ολοκληρωμένο τρόπο στο ποίημα «Pequeño Vals Vienés», το «Take This Waltz», όπως το μεταφράζει φέρνοντάς το στα μέτρα του τραγουδιού ο Κοέν.
Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα θα φύγει από τη ζωή μόλις στα 38 του, απροετοίμαστος για μια τέτοια κατάληξη, ενώ ο Κοέν στα 82 του. Όπως μάλιστα σημειώνει στο «You Want It Darker»: «Hineni, Hineni, I’m ready, my Lord», μετατρέποντας τον ίδιο του τον θάνατο σε μια μαγική τελετουργία που θα μπορούσε κάλλιστα να είχε σχεδιάσει ο Λόρκα: «Ιδού εγώ, ιδού εγώ, είμαι έτοιμος, Κύριέ μου». Σήμερα συμπληρώνονται 9 χρόνια από τον θάνατό του.
Με το νέο του άλμπουμ «Ανάμεσα» ανανεώνει το ελληνικό τραγούδι. Πριν βρεθεί «Ανάμεσα σε φίλους» στο Παλλάς, ταξιδέψαμε μαζί του ακούγοντας και μιλώντας
