Fever Ray: Το Karin Dreijer μιλάει στην Athens Voice

Στο καθηλωτικό βίντεο του “Kandy” -του τρίτου single από το τρίτο album των Fever Ray “Radical Romantics”- το Karin Dreijer μεταμορφώνεται τόσο σε έναν γραφικό υπάλληλο γραφείου με μάτια βγαλμένα από κόμικ του Tim Burton, με το όνομα Main (τον έχουμε ήδη συναντήσει στο σκοτεινό μανιφέστο του “What they call us”, όσο και σε ένα αταξινόμητο πλάσμα με γκροτέσκο ροζ σατέν κοστούμι. Ένα πλάσμα που τραγουδάει στον Main το τοξικό τους love story χορεύοντας με horror αισθησιασμό στους ήχους ενός εμπνευσμένου υβρίδιου Caribbean goth synth pop. Είναι μόνο δύο από τις πολλές όψεις στο νόμισμα χαρακτήρων που έριξε το Karin Dreijer στο προσωπικό της τζουκ μποξ με τον βραχίονα να σηκώνει το “Radical Romantics” και να χαρίζει σε βιομηχανία, κριτικούς και ακροατές έναν από τους κορυφαίους δίσκους των πρώτου τέταρτου του αιώνα που διανύουμε.

To “Radical Romantics”, μια πραγματικά ριζοσπαστική αφήγηση που επεκτείνει διακριτικά αλλά και πολύ εμφατικά τα σύνορα της τέχνης στη σύγχρονη μουσική δημιουργία, είναι το αποτέλεσμα μιας μακριάς και δύσκολης προσωπικής διαδρομής των Fever Ray και του Karin Dreijer, μιας διαδρομής κατά την οποία τα όρια της ψυχικής υγείας έγιναν όρια της τέχνης και η φαντασία επιστρατεύτηκε ως βασικό όπλο σε άνισες μάχες στα ενδότερα της ανθρώπινης ύπαρξης. Βινιέτες από κάθε πιθανή κι απίθανη μορφή της αγάπης, του πόθου, της ανάγκης, της επιθυμίας κορνιζαρισμένες στην τολμηρή και ακριβή καλλιτεχνική επιμέλεια των Fever Ray και των συνεργατών τους που αν τις γυρίσεις στην πίσω πλευρά θα καθρεφτιστείς -μέσα σε ένα περιβάλλον υψηλής υπαινικτικής τέχνης- σε μερικά από τα πιο σημαντικά και ακανθώδη κοινωνικοπολιτικά προβλήματα του καιρού μας: από τον ρατσισμό μέχρι την περιβαλλοντική κρίση. Κι από πάνω τα χίλια πρόσωπα των φωνητικών του Karin Dreijer να ψιθυρίζουν, να ουρλιάζουν, να πνίγονται, να καγχάζουν, να πνέουν αιθέρια, ανάλογα με τις διαθέσεις του κάθε τραγουδιού, της κάθε ιστορίας. Ήχος, φωνή, μήνυμα, ιστορία, όλα ζωντανά, περιεχόμενο vs content.

Το “Radical Romantics” δεν είναι απλώς το album που το Karin Dreijer ξανασυναντήθηκε καλλιτεχνικά με τον αδελφό του Olof Dreijer, με τον οποίο άφησε εποχή με τους The Knife, ούτε απλώς η ιδανική συνέχεια μιας απέριττης, εξαιρετικής δισκογραφικής εσοδείας. Είναι ένας δίσκος ορόσημο για το πώς θα έπρεπε να γίνονται οι δίσκοι σήμερα. Και το Karin Dreijer δεν είναι πια απλώς μια χρισμένη από τον μοδάτο μουσικό Τύπο διάδοχος της Bjork αλλά μια από τις πιο σπουδαίες σύγχρονες καλλιτεχνικές προσωπικότητες στην οποία θα πρέπει να έχει στραμμένα τα μάτια και τα αυτιά του όποιος ενδιαφέρεται να ακούσει κάτι ουσιαστικό.

Με αυτόν τον δίσκο οι Fever Ray έχουν βγει ξανά στον δρόμο, μετά από αρκετά χρόνια παρουσιάζοντας ένα από τα πιο ενδιαφέροντα acts που κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή εκεί έξω. Η ευκαιρία να τους δούμε ζωντανά στην Ελλάδα, στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού χάθηκε άδοξα, last call για όσους έχουν την όρεξη και τη δυνατότητα για μια από τις τελευταίες τους εμφανίσεις σε Gothenburg, Λισαβόνα και Μαδρίτη ή στην αυλαία της περιοδείας στο End of the Road Festival στην Αγγλία στα τέλη Αυγούστου. Keep the streets empty for them.

— Βρίσκεστε ξανά σε περιοδεία μετά από αρκετό καιρό. Πώς νιώθετε που ταξιδεύτε ξανά παρουσιάζοντας τη δουλειά σας στον κόσμο;

Ναι βρίσκομαι ξανά σε περιοδεία εδώ και περίπου έναν χρόνο και είναι πολύ ωραίο, κάνουμε όμορφα shows, το διασκεδάζω πολύ. Έχουμε μια πολύ όμορφη ομάδα, μια σπουδαία μπάντα και χαίρομαι πολύ για αυτό. Ετοιμαζόμαστε να κλείσουμε το καλοκαίρι με αυτόν τον όμορφο τρόπο.

— Είναι μια ιδιαίτερη περιοδεία γιατί περιστρέφεται γύρω από ένα πολύ ιδιαίτερο album, το “Radical Romantics”, ένα από τα ήδη κορυφαία albums της δεκαετίας. Ποιο ήταν το ερέθισμα για αυτόν τον δίσκο που εξερευνά με αυτόν τον τόσο ιδιαίτερο τρόπο τις ανθρώπινες ταυτότητες και τη σχέση τους με την κοινωνία, την τεχνολογία και την τέχνη;

Με ενδιαφέρει πάρα πολύ ο άνθρωπος. Με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι και το πώς λειτουργούν. Πάντα με ενδιέφερε αυτό, πάντα με ενδιάφεραν οι ανθρώπινες σχέσεις που πιστεύω ότι είναι το πιο σημαντικό στην ανθρώπινη ιστορία.  Έχω μελετήσει πολύ για τις ανθρώπινες σχέσεις, για τη δομή τους για τις λειτουργίες τους. Και όλη αυτή η μελέτη κατά κάποιον τρόπο οργανικά μετασχηματίστηκε σε album. Δεν ήταν κάτι που το ήξερα όταν ξεκινούσα να μελετώ αυτό το πεδίο.

— Το “Radical Romantics” είναι ένα βαθιά προσωπικό album αλλά παράλληλα χτίζεται κι εκφράζεται μέσα από τη δημιουργία και την παρουσίαση μιας σειράς διαφορετικών χαρακτήρων, διαφορετικών φωνών. Πώς αναπτύχθηκε όλο αυτό το μικρό σύμπαν και πώς αλληλεπιδρούν όλες αυτές οι διαφορετικές περσόνες μεταξύ τους;

Νομίζω ότι οι χαρακτήρες του “Radical Romantics” αντιπροσώπευσαν τα διαφορετικά συναισθήματα που είχα συνθέτοντας τη μουσική. Όταν γράφω τη μουσική έχω μια πολύ ισχυρή ιδέα για το πιο συναίσθημα θέλω να εξερευνήσω, ποια ιστορία θέλω να διηγηθώ μέσα από αυτό. Και όταν τελειώνω με τη μουσική δουλεύω στενά με τον συνεργάτη μου Martin Falck, καθόμαστε και μιλάμε για τι είδους σώματα, τι είδους άνθρωποι θα θέλαμε να διηγηθούν αυτές τις ιστορίες στα videos, στις περιοδείες, τι κοστούμια θα φοράνε, τι φωνή θα έχουν.  Ναι, κάθε χαρακτήρας για εμένα είναι κι ένα διαφορετικό συναίσθημα.

— Ακούγεται αρκετά δραματουργικά – σαν να σκηνοθετείτε τους ηθοποιούς που θα ερμηνεύσουν κάθε συναίσθημα.

Ναι κατά κάποιον τρόπο. Αλλά ταυτόχρονα προσπαθούμε πάντα να βρούμε και τον πιο ευχάριστο, τον πιο αστείο τρόπο να εκφράσουμε αυτούς τους χαρακτήρες γιατί νομίζω ότι πάντα δουλεύουμε με χιούμορ. Αλλά παράλληλα και έναν τρόπο που θα είναι σαφής και ξεκάθαρος γιατί μιλάμε για πράγματα για τα οποία θέλουμε να είμαστε ξεκάθαροι. Το σημαντικό είναι ο κάθε χαρακτήρας να είναι αυτό που χρειάζεται για να μπορεί να πει την ιστορία.

— Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος χαρακτήρας από το album με τον οποίο να νιώθετε μεγαλύτερη σύνδεση;

Όχι, μου αρέσουν όλοι εξίσου. Είναι πολύ ενδιαφέρον να βυθίζομαι κάθε φορά σε έναν διαφορετικό.

— Είναι εμφανής αυτή η εμβύθιση στην ερμηνείας σας πάνω σε αυτούς τους χαρακτήρες τόσο στη σκηνή όσο και στα videos που είναι πολύ ζωντανά. Πώς προσεγγίζετε αυτήν την ερμηνευτική οπτικοποίηση της μουσικής ως performer;

Σε ό, τι αφορά το live performance είναι πολύ σημαντικοί όλοι οι συντελεστές. Συνεργάζομαι πολύ στενά με τον Martin, που είναι ο visual director αλλά και με τους σχεδιαστές φωτισμού -ιδίως με τη Sarah Landau, με την οποία δουλεύω εδώ και πάνω από δέκα χρόνια και είναι εκπληκτική, καταλαβαίνει ακριβώς τι θέλω να κάνω. Μετά είναι και η χορογράφος μας η Agnieszka Dlugoszewska- που βοηθάει να βρούμε τον σωστό, διαφορετικό τρόπο με τον οποίο πρέπει να κινηθεί ο κάθε χαρακτήρας, τη γλώσσα του σώματος που πρέπει να προκριθεί. Η οπτικοποίηση του “Radical Romantics”, όλων αυτών των νοημάτων είναι μια συλλογική δουλειά.

— Μεταξύ άλλων έχετε μιλήσει ανοιχτά για πολλά ζητήματα, μεταξύ άλλων και για τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής με την οποία έχετε μάθει να ζείτε και να δουλεύετε. Είναι κάτι με το οποίο φαίνεται να έρχονται αντιμέτωποι όλο και περισσότεροι άνθρωποι. Πώς σας έχει επηρεάσει στην καθημερινότητα και στη δημιουργική σας ρουτίνα; Γιατί τείνουμε να το αντιμετωπίζουμε ως κάτι προβληματικό, είναι όμως έτσι;

Ναι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους με τους οποίους συνεργάζομαι δημιουργικά έχουν ADHD. Δεν ξέρω πώς είναι να μην το έχεις αλλά νομίζω ότι μας δίνει μια δυνατότητα να φανταζόμαστε πράγματα με έναν πιο ζωντανό, πιο παραστατικό τρόπο. Συχνά όταν μιλάω με ανθρώπους που κατ’ αρχήν δεν φαίνεται να έχουν κάτι τέτοιο έχω την αίσθηση ότι είναι σαν να μην ξέρουν τι είναι φαντασία. Νομίζω ότι έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε μια εναλλακτική πρόταση στην τέχνη, στη μουσική. Και για να προτείνεις κάτι εναλλακτικό πρέπει πρώτα να μπορείς να το φανταστείς, να φανταστείς έναν άλλον κόσμο, να φανταστείς αυτό που θα προτείνεις. Είναι ένας τρόπος σκέψης για τον οποίο χαίρομαι πολύ. Από την άλλη υπάρχουν και οι δυσκολίες σε όλο αυτό αλλά έχω μάθει να τις αποδέχομαι, να αποδέχομαι αυτό που χρειάζεται να κάνω. Πρέπει να ακολουθείς μια δομή, να σημειώνεις αυτό που θέλεις ή χρειάζεται να κάνεις και να μένεις πιστός σε αυτό το πλάνο. Και μέσα από αυτό το πλάνο μπορώ τελικά να υπερ-συγκεντρωθώ στο να στήσω μια παράσταση, να δημιουργήσω τη μουσική μου. Όταν παλαιότερα έπασχα από σκηνικό φόβο ένας μέντοράς μου μου είχε πει «Απλώς συγκεντρώσου σε αυτό που θες να πεις». Ακούγεται τόσο απλό. Αλλά είναι και τόσο απλό.

— Γενικότερα έχετε βρει έναν τρόπο να μιλήσετε ουσιαστικά μέσα από τη μουσική σας για μια σειρά από «σοβαρά» θέματα, για την πολιτική, για τα ζητήματα φύλου και ταυτότητας, για το bullying. To “Radical Romantics” είναι ένα κορυφαίο δείγμα τέτοιας έκφρασης. Νιώθετε κάποιου είδους ευθύνης για τη μετάδοση αυτών των μηνυμάτων; Πώς επιτυγχάνετε αυτήν την έκφραση αποφεύγοντας κλισέ και διδακτισμούς;

Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι να μιλήσεις για πολιτική με τη μουσική ή να κάνεις μια πολιτική δήλωση ή κίνηση μέσω αυτής. Κι εγώ προσπαθώ να δοκιμάζω πολλούς από αυτούς. Με τους Knife είχαμε συχνά καθαρό πολιτικό στίχο, τον οποίο ντύναμε με pop και πιο mainstream μουσική. Ναι έχω δοκιμάσει διάφορους δρόμους αλλά πάντα αυτό που με ενδιαφέρει στη μουσική και στην τέχνη είναι να υπάρχουν εκεί πράγματα που να σε κάνουν να σκεφτείς και να νιώσεις. Κι αυτό επίσης μπορεί να γίνει με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Αυτό που κάνω πια είναι να λέω μια ιστορία για αυτό που θέλω να πω, μια ιστορία που με ενδιαφέρει και αυτή από μόνη της, οργανικά είναι κάτι πολιτικό. Θυμάμαι μουσική από τα ‘70s με την οποία μεγάλωσα, μουσική που έβαζαν οι γονείς μου, με αυστηρό πολιτικό στίχο αλλά όχι τόσο μεγάλο ενδιαφέρον στη μουσική. Είναι σπουδαίο εργαλείο ο πολιτικός στίχος αλλά χρειάζεται κι άλλα πράγματα. Και μετά έχουν σημασία και όλες οι υπόλοιπες επιλογές: με ποιον θα συνεργαστείς, με ποιον θα παίξεις, πότε θα κυκλοφορήσεις νέα μουσική. Υπάρχουν τόσες διαφορετικές επιλογές που μπορούν να έχουν νόημα και πολιτική σημασία στη μουσική σου.

— Κατάγεστε και ζείτε στη Σουηδία, μια χώρα για την οποία εδώ στην Ελλάδα –αλλά και σε άλλες χώρες– υπάρχει η πεποίθηση ότι βρίσκεται μακριά από πολλά μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που διχάζουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες, προβλήματα ωστόσο με παγκόσμια σημασία και αντίκτυπο. Πώς βιώνετε ως ένα άτομο από τη χώρα «με την καλύτερη φήμη στον κόσμο» την πολιτική συγκυρία αυτού του κόσμου;

Ναι υπάρχει ριζωμένη αυτή η ιδέα τόσο εντός όσο και εκτός Σουηδίας ότι η Σουηδία είναι μια «τέλεια» σοσιαλδημοκρατική χώρα. Και ναι έχει υπάρξει τέτοια και το προνοιακό της σύστημα, οι σοσιαλιστικές πολιτικές, η δωρεάν καλή εκπαίδευση, η δωρεάν καλή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη συνηγορούν υπέρ αυτής της ιδέας. Αλλά τα τελευταία χρόνια, την τελευταία δεκαετία και ειδικότερα τα τελευταία τρία – τέσσερα χρόνια έχουν αλλάξει τα πράγματα. Έχουμε δεξιά κυβέρνηση που συνεργάζεται με ένα ακροδεξιό, σκληρά ρατσιστικό κόμμα. Τα πράγματα αλλάζουν γρήγορα και τρομακτικά στη Σουηδία. Το βλέπεις σε όλα αυτά τα νεοφασιστικά κινήματα που έχουν ξεφυτρώσει. Είναι ένα σοκ για πολλούς Σουηδούς αυτό που συμβαίνει, προσπαθούμε ακόμα να το κατανοήσουμε. Είναι απαίσιο, πολύ επικίνδυνο, πολύ τρομακτικό. Ο ρατσισμός και ό, τι άσχημο φέρνει μαζί του δεν είναι ένα πρόβλημα μιας ή δύο χωρών. Γι’ αυτό ίσως και η μουσική είναι ακόμα πιο σημαντική σε τέτοιους καιρούς. Γιατί δεν θέλουν να γράφουμε, δεν θέλουν καν να υπάρχουμε.

— Ο ρατσισμός σε κάθε μορφή του βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο διχαστικό αφήγημα «εμείς και οι άλλοι», αυτή η «καλή» ταυτότητα εναντίον αυτής της «κακής» ταυτότητας. Είστε ένα άτομο διανύσει μια μεγάλη, προσωπική διαδρομή σε αναζήτηση της προσωπικής σας ταυτότητας. Τελικά οι ταυτότητες είναι το πρόβλημα ή η λύση;

Αδιαμφισβήτητα χρειαζόμαστε την ταυτότητά μας αλλά την ίδια στιγμή μπορούμε και πρέπει να είμαστε αλληλέγγυοι στις άλλες ταυτότητες. Οι διαφορετικές ταυτότητες μπορούν και πρέπει να συνυπάρχουν.

— “Did you hear what they call us? / Did you hear what they said?”. Πώς θα θέλατε να σας αποκαλούν στο μέλλον όταν μιλούν για εσάς;

Ως storyteller που αφηγήθηκε σωστά τις ιστορίες που ήθελε να πει. Όλα τα σπουδαία έχουν ήδη ειπωθεί, έχει γίνει τόση δουλειά, τόση πρόοδος, τόση σκέψη πολύ πριν φτάσουμε εμείς σε αυτόν τον κόσμο και το να είμαι ένας κρίκος στην τεράστια αλυσίδα όλων όσων μίλησαν για πράγματα που είχαν σημασία είναι για εμένα ό, τι σπουδαιότερο.