Οι μουσικές του 63χρονου πολωνού συνθέτη και μουσικού είναι το πιο συνεπές δείγμα αυτού που λέμε «κινηματογραφική μουσική». Από μόνες τους λειτουργούν με έναν εμπνευστικό τρόπο που σε ταξιδεύει, αλλά όταν (πάντα σχεδόν) τις συνδυάζεις με τις ταινίες του Κισλόφσκι, στενού συνεργάτη και φίλου του, τότε αναδύονται οι εικόνες και τα συναισθήματα τουλάχιστον των τριών –«Μπλε», «Κόκκινης» και «Λευκής»– ταινιών μαζί με όλα όσα συμπαρασύρουν μαζί τους. Την εμπειρία να τον ακούμε ζωντανά θα την ξαναζήσουμε στις 3 και 4 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής, όπου την «Κοσμοπλάστρα Μουσική» του θα συνοδεύσουν η αγαπημένη Lisa Gerrard (Dead Can Dance), η Μαρία Φαραντούρη, η σπουδαία σοπράνο Εντίτα Κρζεμιέν, ο διάσημος πιανίστας Κοντράντ Μαστίλο, ο εξαιρετικός βιολιστής Ζμπίκνιου Παλέτα, αλλά και η Νέα Συμφωνική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (διδασκαλία, προετοιμασία Καμπάνης Σαμαράς) και η Μικτή Χορωδία «Νίκος Αστρινίδης» (διδασκαλία, προετοιμασία Βασιλική Κατσούκα-Σαμαρά). Ζητήσαμε μισή ώρα μαζί του και μας την προσέφερε...
Η συναυλία που θα παρουσιάσετε στην Αθήνα έχει κάποιες πολύ σημαντικές συνεργασίες. Μπορείτε να μου μιλήσετε για αυτές;
Τελευταία φορά ήμουν στην Ελλάδα πριν 10 χρόνια. Αυτά τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στη ζωή μου. Ξεκίνησα τη συνεργασία μου με τη Lisa Gerard, με την Edyta Krzemien, που είναι μία καινούργια σοπράνο στην Πολωνία και η οποία μπήκε πρόσφατα στο κάστινγκ του Cirque du Soleil. Αυτά τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει η πολιτική, έχουν αλλάξει τα πάντα στον κόσμο. Λοιπόν, σε αυτή τη συναυλία μου θα ήθελα να επαναλάβω το τραγούδι μου για την ένωση της Ευρώπης και θα ήθελα να το πει η Μαρία Φαραντούρη, γιατί θεωρώ ότι αυτά τα λόγια είναι πιο επίκαιρα από ποτέ.
Lisa Gerard
Προέρχεστε από μία χώρα με σημαντική κινηματογραφία. Πιστεύετε ότι αυτό έπαιξε κάποιο ρόλο στη μουσική σας ταυτότητα; Και με ποιον τρόπο;
Δεν ξέρω αν, όταν ξεκινούσα εγώ την πορεία μου στην Πολωνία, υπήρχε κάποια μεγάλη διαφορά στο σινεμά με την Ελλάδα. Κι εσείς είχατε καταπληκτικούς σκηνοθέτες, συνθέτες, συγγραφείς, και δεν μιλάω για την ιστορία σας η οποία είναι κάτι το εκπληκτικό. Πιστεύω ότι εκείνες οι εποχές από μόνες τους σε προκαλούσαν να είσαι πιο δημιουργικός. Η καλύτερη ποπ μουσική βγήκε στις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Και οι καλύτερες ταινίες, επίσης. Αν δεις όλες τις ταινίες, του Κιούμπρικ, του Κόπολα, τον «Νονό», το «Αποκαλύψη τώρα», όλες είναι εκείνης της περιόδου.
Έχετε πει ότι γράφετε δημιουργική μουσική με την καρδιά. Από πού παίρνετε αφορμή για τα θέματα; Τι συγκινεί την καρδιά σας;
Γράφω τη μουσική πάνω απ’ όλα για τον εαυτό μου. Αν αρέσει σε μένα, ίσως να αρέσει και σε κάποιον άλλο. Η δουλειά του καλλιτέχνη είναι να δημιουργεί τον κόσμο. Εμείς πρέπει να πούμε, ελάτε να μας ακολουθήσετε. Έτσι, λοιπόν, εμπνέομαι από τα πάντα γύρω μου. Τη θάλασσα, τα βουνά, τους ανθρώπους, τα συναισθήματα.
Δημιουργώντας μία τόσο συναισθηματική μουσική πώς αντιμετωπίζετε και μεταχειρίζεστε τη μοντέρνα τεχνολογία;
Δεν με ενθουσιάζει, αλλά τη χρησιμοποιώ. Με την τεχνολογία μπορείς να επεξεργαστείς τη μουσική σου, να μπεις σε μία εκτέλεση και να διορθώσεις κάτι, να διαμορφώσεις μία σύνθεση όπως θέλεις. Παλιά όλα έπρεπε να γίνουν μία φορά, one take. Αλλιώς έπρεπε να το ξαναγράψεις. Προτιμώ τα φυσικά όργανα και τη μουσική, αλλά η τεχνολογία είναι κάτι που το χρησιμοποιώ για όφελός μου.
Τι γνώμη έχετε για την πλήρη ελευθερία που έχει αποκτήσει πλέον η μουσική σήμερα σε είδος, σε τρόπους ηχογράφησης, τάσεις και ερμηνείες;
Πάντα υπήρχε τεράστια, απόλυτη ελευθερία. Όποιος ήθελε μπορούσε πάντα να γράφει, να συνθέτει και να μοιράζεται τη μουσική του. Αυτό είναι το γοητευτικό με τη δημιουργία. Ας πούμε ότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν 100 χιλιάδες άνθρωποι που αγαπούν τη μουσική και συνθέτουν. Ας πούμε ότι από αυτούς, οι 10 χιλιάδες θα ξεχωρίσουν και θα γίνουν γνωστοί. Από αυτούς, οι χίλιοι θα έχουν ταλέντο.
Περνάτε με το έργο σας κοινωνικά μηνύματα; Και με ποιον τρόπο;
Εγώ γράφω ένα έργο, συνθέτω μία μουσική, έχω κάποια πράγματα στο μυαλό μου, συναισθήματα, και τα εκφράζω μέσα από αυτή τη σύνθεση. Η μουσική αυτή μετά μπαίνει επάνω σε μία ιστορία που έχει γράψει κάποιος άλλος. Μπαίνει σε σκηνές που σκηνοθετεί κάποιος άλλος και ερμηνεύουν άλλοι καλλιτέχνες, ηθοποιοί. Γίνεται μία ζύμωση. Οι σκέψεις μας και τα νοήματά μας συγχωνεύονται και βγαίνει κάτι καινούργιο – και αυτό το παίρνει το κοινό, το δέχεται ή όχι, και το αφομοιώνει με τον δικό του τρόπο ο καθένας.
Τι σας εμπνέει περισσότερο, να γράφετε μουσική για μία ταινία ή ένα ντοκιμαντέρ;
Το ντοκιμαντέρ είναι πολύ πιο δύσκολο γιατί πρέπει να «φορέσεις» μουσική σε ένα πραγματικό γεγονός. Πρέπει να δώσεις νόημα σε μία σκηνή της πραγματικότητας. Σε μία ταινία είναι πολύ πιο εύκολο γιατί έχεις το σενάριο, έχεις τους χαρακτήρες, γνωρίζεις την πλοκή των συναισθημάτων. Στο ντοκιμαντέρ είσαι μόνος μπροστά στη ζωή. Στο πραγματικό ντοκιμαντέρ συμβαίνει κάτι κακό: κάνεις γνωστούς τους ανθρώπους που εμφανίζονται σε αυτό. Τους παίρνεις από την καθημερινότητά τους και τους βάζεις στο φως. Αλλάζει η ζωή τους μετά από αυτό. Ενώ στις ταινίες, οι ηθοποιοί είναι επαγγελματίες που παίζουν ρόλους. Είναι η δουλειά τους.
Παρόλα αυτά, ξεκινήσατε στα πρώτα σας βήματα γράφοντας μουσική για ντοκιμαντέρ.
Εκείνες ήταν πιο καλλιτεχνικές προσπάθειες, ήταν ένα άλλο είδος που κάναμε με τον Κισλόφσκι, στο οποίο έβαζα μουσική δημιουργώντας ένα έργο.
Έχετε μία μακροχρόνια συνεργασία με τον Κριστόφ Κισλόφσκι. Πώς θα περιγράφατε αυτή τη φιλία;
Ήμασταν συνέχεια μαζί, ήμασταν σαν οικογένεια. Δημιουργούσαμε μαζί, γράφαμε, επηρεαζόμασταν ο ένας από τον άλλο. Γινόταν αυτή η ζύμωση, που σας έλεγα πριν.
Κριστόφ Κισλόφσκι, Zbignew Preisner
Η μουσική σας έχει χρησιμοποιηθεί και από διάφορους άλλους σκηνοθέτες για τις δικές τους ταινίες ή σε διάφορες τηλεοπτικές σειρές. Πώς αντιμετωπίζετε αυτήν τη διαφορετική ερμηνεία που δίνουν στη μουσική σας;
Υπάρχουν ταινίες, όπως το «Tree of lie» του Τέρενς Μάλικ, που αξιοποιούν δημιουργικά τη μουσική και βγαίνει κάτι καινούργιο, πλήρες με αυτόν το συνδυασμό. Φροντίζω πάντα οι μουσικές μου να χρησιμοποιούνται με ανάλογο τρόπο.
Ελέγχετε πάντα την ταινία ή τη σειρά πριν δώσετε την έγκρισή σας για να χρησιμοποιηθεί η μουσική σας;
Ναι, πάντα. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που κάποιοι παίρνουν τη μουσική χωρίς καν να ζητήσουν την άδεια. Συμβαίνει συχνά. Θυμάμαι μία ελληνική τηλεοπτική σειρά που είχε χρησιμοποιήσει ολόκληρη τη μουσική από τη «Λευκή ταινία», χωρίς καν να το ξέρω…
Μία αξέχαστη στιγμή, ένα γεγονός που θα θυμάστε πάντα στην καριέρα σας;
Ήταν την εποχή που δεν υπήρχαν ούτε δορυφορικά κανάλια, ούτε κινητά τηλέφωνα… Είχα μόνο ένα φαξ. Ήμουν μόνος στο σπίτι και κάποια στιγμή έρχεται ένα φαξ που μου λέει ότι είμαι υποψήφιος για Χρυσή Σφαίρα για την «Μπλε ταινία». Ήταν μεγάλη έκπληξη, χάρηκα πάρα πολύ. Από τότε ακολούθησαν πολλές υποψηφιότητες και βραβεία, αλλά εκείνη ήταν μία στιγμή που πάντα τη θυμάμαι με αγάπη.
Δείτε περισσότερες πληροφορίες για τις συναυλίες του Zbignew Preisner στο Μέγαρο Μουσικής στο Guide της Athens Voice
