Η συνέντευξη της Ειρήνης Παπά για τον κινηματογράφο, τη Χούντα, τον Αριστοτέλη Ωνάση, τον έρωτα και τα ποίηματα που έγραφε στον βραβευμένο με Πούλιτζερ δημοσιογράφο και κριτικό Roger Ebert το 1969.
Ήταν το 1969 και στα γυρίσματα της ταινίας «Η Άννα των Χιλίων Ημερών» όταν ο βραβευμένος με Πούλιτζερ αμερικανός κριτικός κινηματογράφου Roger Ebert συνάντησε την Ειρήνη Παπά. Η σπουδαία ηθοποιός υποδυόταν τη βασίλισσα Αικατερίνη στην ταινία, έχοντας στο πλευρό της τον Ρίτσαρντ Μπάρτον στον ρόλο του βασιλιά Ερρίκου Η'.
Ο Ebert έχει απέναντί του μια «ζωντανή Καρυάτιδα». Αλλά είναι ακριβώς γι’ αυτό που στέκεται στη λεζάντα μιας ξεχασμένης φωτογραφίας της Παπά από την The Sun Times και την εποχή που είχε φτάσει στο Χόλιγουντ. «Σταρλετίτσα» αυτή η γυναίκα;
Υπάρχει μια φωτογραφία της Ειρήνης Παπά στα αρχεία της εφημερίδας The Sun Times, που τραβήχτηκε όταν έφτασε στο Χόλιγουντ τη δεκαετία του 1950. Είναι μια συνηθισμένη φωτογραφία promotion με την Ειρήνη Παπά να κάθεται σε ένα μπαούλο με σταυρωμένα πόδια και η λεζάντα να λέει κάτι για μια ελληνίδα στάρλετ που ήρθε για να πρωταγωνιστήσει στη νέα ταινία του James Cagney. Το να φανταστεί κανείς την Ειρήνη Παπά να περιγράφεται ως στάρλετ είναι αρκετά τρελό. Υπάρχουν πολλά όμορφα κορίτσια στις ταινίες, αλλά όχι πολλές γυναίκες. Η Ειρήνη Παπά είναι γυναίκα, κυρία και σπουδαία ηθοποιός. Δεν έχουμε πολλές σαν αυτήν. Ίσως γι’ αυτό δεν εμφανίζεται σε πολλές ταινίες. Οι απλοί ηθοποιοί δυσκολεύονται να μοιραστούν την οθόνη μαζί της. Ο John Wayne έχει κάτι της ίδιας ποιότητας. Πολλοί νέοι ηθοποιοί δεν έχουν το βάρος και την παρουσία να παίξουν απέναντί του. Γίνονται διαφανείς.
Η Ειρήνη Παπά έχει άλλα προβλήματα. Το ύψος της ακυρώνει πολλούς πιθανούς συμπρωταγωνιστές της. Η προφορά της την αποκλείει από πολλούς ρόλους και η ασυνήθιστη ομορφιά της δεν είναι το είδος που αρέσει στις σούπερ σταρ να ανταγωνίζονται. Ωστόσο, έχει παίξει σε αρκετές ταινίες για να αναδειχτεί σε cult φιγούρα. Ήταν η χήρα στον Ζορμπά ο Έλληνας και η αντάρτισσα στο «Τα Κανόνια του Ναβαρόνε», ενώ θριάμβευσε σε δύο κλασικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους, την Ηλέκτρα και την Αντιγόνη. Πιο πρόσφατα ήταν η σύζυγος του Kirk Douglas στο “The Brotherhood” και τώρα υποδύεται την Αικατερίνη, σύζυγο του Ερρίκου Η', δίπλα στον Richard Burton στην «Άννα των Χιλίων Ημερών».
Μόλις είχε φτάσει για πρόβα κοστουμιών την περασμένη εβδομάδα και επισκέφτηκε το σετ για να παρακολουθήσει τον Burton και τη Genevieve Bujold (ως Άννα) να γυρίζουν τη σκηνή στην οποία ο Burton συμφωνεί να δολοφονήσει την Αικατερίνη. «Όχι πολύ ενθαρρυντικό, έτσι»; είπε η Ειρήνη. «Προτιμώ όμως την Άννα από την Αικατερίνη. Η Αικατερίνη είναι ήδη 20 χρόνια μεγαλύτερη από τον Ερρίκο. Γιατί να μην αφήσω μια άλλη γυναίκα να έχει μια ευκαιρία; Αλλά μην το πείτε ότι το ανέφερα, γιατί οι Άγγλοι λατρεύουν να βλέπουν τη βασίλισσα Αικατερίνη να υποφέρει», είπε χαμογελώντας.
Παρατήρησε τον Burton για μια στιγμή. «Ξέρεις», είπε, «κάποτε έκανα οντισιόν για ένα ρόλο δίπλα του για την ταινία Μέγας Αλέξανδρος. Αλλά δεν τον πήρα. Ποτέ δεν παίρνω τον ρόλο όταν κάνω οντισιόν. Δεν μου αρέσει η ιδέα ότι με κρίνουν». Χαιρέτησε τον Burton και την Bujold, παρουσιάστηκε στον Charles Jarrott, τον νεαρό καναδό σκηνοθέτη, είπε ένα γεια στη Liza Todd, την κόρη της Elizabeth Taylor, που επισκεπτόταν το σετ και μετά ήρθε η ώρα για μεσημεριανό γεύμα στο εστιατόριο του Shepperton Studios. Παρήγγειλε ένα πιάτο σολομό και ένα μπουκάλι μεταλλικό νερό. «Κάτι απλό. Το στομάχι μου ήταν λίγο ανήσυχο σήμερα».
Ζει εξ ολοκλήρου σε ξενοδοχεία αυτές τις μέρες, είπε. Όπως και η Μελίνα Μερκούρη, αρνείται να επιστρέψει στην Ελλάδα μέχρι να ανατραπεί η στρατιωτική χούντα. «Δεν είμαστε παρά μια αμερικανική αποικία», είπε. «Εισάγουμε τσίχλες και αυτοκίνητα, βιβλία και δίσκους και πολιτισμό. Δεν είναι περίεργο που οι Αμερικανοί δεν έχουν κάνει τίποτα ενάντια στη χούντα. Αυτοί διοικούν τη χώρα. Τι είναι ο Ωνάσης; Τίποτα».
«Και όμως ποια είμαι εγώ για να μιλήσω; Κάνω ταινίες και από πού προέρχονται τα χρήματα για αυτές; Μερικές φορές σκέφτομαι ότι πρέπει απλά να σταματήσω την υποκριτική. Ένας άνθρωπος πρέπει να αλλάζει επάγγελμα κάθε τόσο. Επαναλαμβάνω συνέχεια τα ίδια στην μια ταινία μετά την άλλη. Το μυαλό μου είναι τόσο βυθισμένο σε γέλια και δάκρυα».
«Γιατί να κάνεις οτιδήποτε, εδώ που τα λέμε; Όσο πιο ώριμος γίνεσαι, τόσο λιγότερο θέλεις να διδάξεις. Και η υποκριτική είναι διδασκαλία. Υποστηρίζω ότι είμαι ηθοποιός διότι έχω ανάγκη να φάω. Κλαίω και τρώω. Αλλά γιατί να φάω απλά επειδή κλαίω καλά; Πρέπει να φάω γιατί πεινάω. Αλλά αυτό είναι τόσο δύσκολο σε αυτόν τον κόσμο».
«Ζούμε περικυκλωμένοι από καταναλωτικά αγαθά, από τεχνουργήματα. Στις πόλεις, είμαστε θύματα της ποσότητας των εμπορευμάτων που πρέπει να μεταφερθούν. Αφού ανακάλυψαν το πλυντήριο, θα έπρεπε να είχε δοθεί σε όλους. Διαφορετικά, ποιο είναι το όφελος της προόδου; Να βγάλεις λεφτά;»
«Ο Πλάτωνας έκανε το πρώτο λάθος. Άρχισε να μιλάει για την ψυχή και την ηθική και εμπόδισε τους επικούρειους να ψάξουν τη φύση του ανθρώπου. Έτσι ο Πλάτωνας καθυστέρησε την επιστημονική και τεχνική επανάσταση για 3.000 χρόνια».
Ακριβώς τότε η Hayley Mills μπήκε στην τραπεζαρία. Η Eιρήνη Παπά τη χαιρέτησε θερμά. «Ήμουν σε μια φωτογραφία μαζί της, για την ταινία “The Moon Spinners”. Τη θυμάστε; Ξέρεις, έχω παίξει σε πολλούς ρόλους. Δεν είμαι πολύ περήφανη, αλλά πληρώνουν καλά». Μίλησε για το “A Dream of Kings”. Η ταινία είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα του Harry Mark Petrakis για την ελληνική κοινότητα του Σικάγο, στην οποία συμπρωταγωνιστεί μαζί με τον Anthony Quinn. «Δεν νομίζω ότι θα αρέσει στον Harry η ερμηνεία μου», είπε. «Έχω ακούσει ότι με ήθελε για τον ρόλο, αλλά δεν ξέρω αν θα του αρέσει αυτό που έκανα. Η ταινία έχει αλλάξει αρκετά από το βιβλίο. Αλλά ίσως αυτό ήταν για το καλύτερο. Μερικές φορές δεν μπορείς να αποδόσεις πιστά μια ταινία από ένα βιβλίο. Μπορείς να είσαι πιστός στο βιβλίο μόνο αλλάζοντάς το».
«Όσον αφορά τον εαυτό μου, απλώς ακολούθησα τις οδηγίες του σκηνοθέτη. Για να παίξω τη σκηνή όπως θέλω, θα έπρεπε να είμαι εγώ ο σκηνοθέτης. Αλλά αν δεν είμαι ο σκηνοθέτης, τότε ακολουθώ τον σκηνοθέτη. Πώς αλλιώς; Γι’ αυτό μερικές φορές σκέφτομαι ότι θα ξεχάσω την υποκριτική και θα κάνω κάτι που αφορά περισσότερο τον εαυτό μου. Γράφω ποίηση μερικές φορές. Στην πραγματικότητα, ένα ποίημά μου δημοσιεύτηκε πριν από λίγο καιρό στο Saturday Review. Αλλά συνήθως γράφω ποιήματα μόνο για μένα όταν δυσκολεύομαι. Είναι σαν δάκρυ».
Τελείωσε το μεσημεριανό της, παρήγγειλε ένα πορτοκάλι για επιδόρπιο και το ξεφλούδισε με τα δάχτυλά της. «Όπως στο Μαρόκο. Μου άρεσε πάρα πολύ να το επισκέπτομαι, διότι είναι τόσο πολιτισμένοι στο φαγητό. Πλένουν τα χέρια τους και τα χρησιμοποιούν για να φάνε. Έχουν μεγάλες κατσαρόλες και απλώς βουτάν τα χέρια τους μέσα. Και έχουν πίτες από κρέας, αμύγδαλα και ζάχαρη... απολαυστικές».
Είχε έρθει η ώρα για να συνεχίσει με την πρόβα των κουστουμιών. «Φεύγω τώρα για να παίξω την αγαπημένη βασίλισσα», είπε. «Είδατε αυτή την ταινία “I Am Curious (Yellow)”; Όχι; Την είδα και μάλλον μου άρεσε. Όλοι ήταν τόσο ενθουσιασμένοι, αλλά για λάθος λόγους. Αυτό που μου άρεσε ήταν ότι το σεξ είναι ένα πραγματικό μέρος της ταινίας. Και όχι κάτι πορνογραφικό που απλώς προστέθηκε αδέξια. Και το κορίτσι της ταινίας, η ηθοποιός. Ήταν πολύ φυσική. Είχε κοιλιά, η σιλουέτα της δεν ήταν τόσο καλή, αλλά δεν την ένοιαζε. Και έτσι ξέρουμε όταν βλέπουμε αυτήν την ταινία ότι δεν κάνουν μόνο τα αστέρια του κινηματογράφου έρωτα. Και άλλοι άνθρωποι κάνουν έρωτα. Όλοι κάνουν έρωτα».
Ένας από τους βοηθούς του σκηνοθέτη ήρθε για να της υπενθυμίσει ότι η πρόβα ξεκινάει σε λίγο και έτσι έφυγε βιαστικά. Λίγη ώρα αργότερα επέστρεψε γελώντας, σηκώνοντας κάτι από την καρέκλα της. «Το πιστεύεις; Τόση ώρα καθόμουν πάνω στο σενάριο».
11°
