Συνέντευξη: Ο φωτογράφος Παναγιώτης Παπουτσής μιλάει για το ντοκιμαντέρ «Λάκμος» για τη ζωή στο βουνό των Ιωάννινων.
Πώς είναι να ζεις πραγματικά στο βουνό; Να εργάζεσαι με τον ίδιο τρόπο που εργάζονταν οι άνθρωποι πριν χιλιάδες χρόνια; Πώς είναι η σύγχρονη κοινωνία ενός παραδοσιακού χωριού που μοιάζει εμβόλιμο στο φυσικό τοπίο; Κάθε χρόνο, την ίδια εποχή, ο Νίκος Γκίζας, ο Δημήτρης Γείτονας και ο Ηλίας Μπαλάφας συναντιούνται στους πρόποδες του Λάκμου στο χωριό Συρράκο Ιωαννίνων για να τραβήξουν με τα ζώα τους ιεροτελεστικά την ανοδική πορεία προς τα βοσκοτόπια του όρους, σε υψόμετρα που ξεπερνούν τα 1.700 μέτρα. Επέλεξαν συνειδητά τη ζωή του κτηνοτρόφου γιατί πιστεύουν ότι ανήκουν στο βουνό. Στο ντοκιμαντέρ «Λάκμος» του Παναγιώτη Παπουτσή παρουσιάζονται άνθρωποι που σπούδασαν και δούλεψαν σε πόλεις, πολύ πριν πάρουν την απόφαση να ζήσουν κοντά στη φύση, αντιμετωπίζοντας την δραστική αλλαγή, την προσαρμογή στη διαμονή και τον διαφορετικό βιοπορισμό.
Με καταγωγή το ίδιο χωριό, ο Παναγιώτης Παπουτσής στο ντοκιμαντέρ του ακολουθεί τη ζωή των κατοίκων της περιοχής, τις κτηνοτροφικές εργασίες τους στο βουνό, δημιουργώντας το ευαίσθητο αλλά και τραχύ πορτρέτο του φυσικού τρόπου ζωής και των ανθρώπων και του τόπου, που ο ίδιος συνδέεται ιδιότυπα. Με την ίδια ευθύτητα που φτιάχνει τα πλάνα του, απαντάει στις ερωτήσεις και περιγράφει την ιδέα και τον τρόπο πίσω από το βραβευμένο ντοκιμαντέρ, την πρώτη του προσπάθεια σε εικόνα κινούμενη.
Τι σημαίνει «Λάκμος» ή, καλύτερα, τι είναι; Ο τίτλος αυτός τραβάει την προσοχή από το ξεκίνημα. Έχει κάτι ακαθόριστο σε συνδυασμό με την φωτογραφία της αφίσας, που σε κάνει να αναρωτηθείς.
Ο Λάκμος είναι μία από τις υψηλότερες κορυφές των βόρειων Τζουμέρκων και είναι συνυφασμένη με τη ζωή και τους ανθρώπους του εμβληματικού χωριού Συρράκο, ενός από τους μεγαλύτερους και ομορφότερους πέτρινους οικισμούς της Ελλάδας. Εννοιολογικά η κορυφή του Λάκμου ή Περιστέρι (όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι) συμβολίζει το μεγαλείο και τη γνησιότητα των ανθρώπων της περιοχής. Τα τσοπανόσκυλα της αφίσας, στους πρόποδες του Λάκμου, είναι πολύτιμοι βοηθοί των ορεσίβιων, μας δείχνει τη βιωματική σχέση και το δέσιμο των ζώων με τους ανθρώπους καθώς και με το ίδιο το βουνό. Ο σεβασμός στο βουνό είναι η δική τους τέχνη της συνύπαρξης με τη φύση.
Γιατί επέλεξες την κινούμενη εικόνα του βίντεο σε αυτό το project, σε σχέση με την φωτογραφία που γνωρίζεις καλά; Πόσο διαφορετική είναι η προσέγγιση και η απόδοση ενός τέτοιου θέματος χρησιμοποιώντας το βίντεο σε σχέση με την φωτογραφία;
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία 5 χρόνια με έχει σαγηνεύσει η κινούμενη εικόνα. Ο λόγος που έκανα μία στροφή είναι ότι μ’ αρέσει να έχω τον απόλυτο έλεγχο της αφήγησης καθώς και να καθορίζω με σαφήνεια τον χρόνο της κάθε σκηνής καθώς και της εναλλαγής τους. Στην φωτογραφία ο χρόνος ανάγνωσης είναι απεριόριστος και η εννοιολογική ανάλυση μπορεί να έχει πολλαπλές ερμηνείες, γεγονός που δεν συμβαίνει στην κινούμενη εικόνα, ή τουλάχιστον σε πολύ μικρότερο βαθμό.
Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον εδώ και κάποιο διάστημα για τη ζωή στην ύπαιθρο και τα προάστια, ενώ λίγο καιρό πριν η αστική ζωή ήταν στο επίκεντρο εμφατικά. Γιατί συμβαίνει αυτή η στροφή;
Νομίζω πως αυτή η στροφή στην περιφέρεια και για τη ζωή στην ύπαιθρο συμβαίνει λόγω των φαινομένων των καιρών μας και των συνθηκών που ζούμε. Η ενθάρρυνση της τηλεργασίας δίνει πλέον την δυνατότητα σε εργαζόμενους να δουλεύουν εξ αποστάσεως, από την περιφέρεια, με σχεδόν το μισό κόστος ζωής από ό,τι στις μεγάλες πόλεις. Ένας άλλος λόγος είναι ότι πλέον η ζωή των μεγαλουπόλεων έχει γίνει ανυπόφορη και οι άνθρωποι επιζητούν την ήρεμη και την ποιοτική ζωή μέσα στη φύση. Επιπλέον αρκετοί κινηματογραφιστές και φωτογράφοι στρέφονται στην περιφέρεια καθώς οι συγκινήσεις είναι περισσότερες και οι εμπειρίες από τους ανθρώπους της υπαίθρου πολύ πιο έντονες. Η αγνότητα και η αυθεντικότητα των ανθρώπων της υπαίθρου είναι το πολυτιμότερο υλικό για του δημιουργούς ντοκιμαντέρ και όχι μόνο.
Μετά το booming της φωτογραφίας την τελευταία δεκαετία με την έλευση της ψηφιακής μηχανής, βρισκόμαστε στο σημείο που οι μηχανές μπορούν να παράγουν κορυφαίας ποιότητας βίντεο. Θα δούμε, πιστεύεις, το ίδιο φαινόμενο με τους φωτογράφους να μεταπηδούν; Είναι το βίντεο η επόμενη τάση/trend;
Το μέλλον της φωτογραφίας, κατά την άποψή, μου είναι το βίντεο. Συμβαίνει ήδη, μπορείς από βίντεο ψηφιακής κάμερας να «πάρεις» still με ανάλυση φωτογραφικής ανάλυσης, ικανής για εκτύπωση ακόμη και για έκθεση φωτογραφίας. Οι καιροί αλλάζουν και όποιος θέλει να επιβιώσει θα πρέπει να προσαρμοστεί. Ήδη αρκετοί συνάδελφοι πλέον, για να μπορέσουν να επιβιώσουν, στρέφονται και σε παραγωγές βίντεο.
Βιντεοσκοπείς και φωτογραφίζεις ταυτόχρονα, ή ένα μέσο την φορά σε κάθε project;
Είναι δύσκολό ή σχεδόν αδύνατον να γίνει ταυτόχρονα και κυρίως από τον ίδιο άνθρωπο, είναι διαφορετικός ο τρόπος που δουλεύεις το κάθε μέσο. Οπότε ή θα φωτογραφίζω ή θα βιντεοσκοπώ.
Τι σε εμπνέει; Ποιες είναι οι επιρροές σου; Ποιους καλλιτέχνες αγαπάς και ξεχωρίζεις;
Με εμπνέουν οι άνθρωποι και οι ιστορίες που έχουν να διηγηθούν. Προσπαθώ να μπαίνω στον εσωτερικό τους κόσμο και να χτίζω μια σχέση εμπιστοσύνης και αμοιβαίας βιωματικής εμπειρίας. Ό,τι δίνεις, παίρνεις - αυτό συμβαίνει και στην παραγωγή ενός ντοκιμαντέρ. Όσο πιο αληθινός και άμεσος είσαι, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχεις. Από όταν ήμουν φοιτητής θυμάμαι τον εαυτό μου να παρακολουθώ φεστιβάλ ντοκιμαντέρ αλλά δεν τολμούσα να κάνω μία δική μου παραγωγή, το θεωρούσα πολύ δύσκολο. Η ταινία που με έκανε να αγαπήσω το ντοκιμαντέρ είναι το «Αγέλαστη πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή. Από τα πιο πρόσφατα ντοκιμαντέρ ξεχωρίζω την «Φωνή του Αντώνη» του Χρήστου Καπάτου και το εξαιρετικό «Όταν Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες» της Μαριάννας Οικονόμου.
Είναι σημαντικό γιατί σου δίνει τη δύναμη να συνεχίσεις και να ξεκινήσεις να χτίζεις το επόμενο πρότζεκτ. Πιο πολύ όμως με αφορά η σχέση με το κοινό και η δημιουργική συζήτηση μαζί του, όπως έγινε πρόσφατα στα Ιωάννινα σε συνεργασία με τον Πνευματικό κέντρο του δήμου Ιωαννιτών. Αυτό λατρεύω, να επικοινωνώ με την ταινία μου και να μεταφέρω συναισθήματα, εμπειρίες και πολύτιμη γνώση που μας προσφέρουν απλόχερα οι πρωταγωνιστές.
Έχεις κάτι καινούργιο που δουλεύεις;
Ναι. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του «Λάκμος» τον δύσκολο χειμώνα του 2020, ξεκίνησα τα γυρίσματα για το 2ο ντοκιμαντέρ μου. Πρόκειται κατά κάποιον τρόπο για ένα είδος προσωπογραφίας, ενός σημαντικού ηχολήπτη, του Γιάννη Συγλέτου, ο οποίος έχει συνεργαστεί με τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου και με τους σημαντικότερους έλληνες δημιουργούς. Βρισκόμαστε στο στάδιο του μοντάζ και ευελπιστώ να προλάβω τις αιτήσεις συμμετοχής για το επόμενο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης καθώς και μεγάλα Ευρωπαϊκά Φεστιβάλ.
Παναγιώτης Παπουτσής
Περισσότερες πληροφορίες για τον Παναγιώτη Παπουτσή θα βρείτε στο Instagram και στο προσωπικό του site.
Τι μας είπε η πρωταγωνίστρια του βραβευμένου στις Κάννες «Grand Tour», λίγο πριν έρθει στην Αθήνα ως επίσημη καλεσμένη του 13ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου
13°
