Η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν και η «Chinatown» της Αθήνας

Η σκηνοθέτιδα Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν πηγαινοέρχεται με άνεση μεταξύ θεάτρου και κινηματογράφου, παρότι και μερικά από τα έργα της στο σανίδι έχουν κινηματογραφική προέλευση («Οι ζωές των άλλων»). Μετά από μακρόχρονη απουσία από την κάμερα επιστρέφει στα… πάτρια εδάφη.

Αν είχατε γυρίσει την ταινία πριν από 20-25 χρόνια, όταν δεν υπήρχε ακόμη Chinatown στην Αθήνα, ίσως μερικοί να θεωρούσαν την ταινία αποκύημα επιστημονικής φαντασίας…
Ναι, είναι αλήθεια αυτό. Βέβαια, όταν είχα αρχίσει πριν από αρκετό καιρό να γράφω την ιστορία αυτή, ήταν κάπως μια εικασία για το πώς θα μπορούσε να αλλάξει η Αθήνα μετά από χρόνια. Είχαν έρθει ήδη οι πρώτοι Κινέζοι που έμεναν σε συγκεκριμένες γειτονιές και υπήρχαν οι ενδείξεις για το πώς θα μπορούσε να αναπτυχτεί η περιοχή εκείνη. Αλλά σε καμιά περίπτωση δεν γινόταν λόγος για ολόκληρη περιοχή που θα αποκαλούνταν Chinatown.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που συναντήσατε ως προς τον τρόπο που θέλατε να κινηματογραφήσετε και τα πράγματα που θέλατε να δείξετε από την αθηναϊκή Chinatown;
Το μεγαλύτερο στοίχημά μας ήταν στο εικαστικό κομμάτι. Θέλαμε να απεικονίσουμε τη συγκεκριμένη περιοχή μέσω σκηνικών που θα δημιουργούσαμε εμείς. Βάλαμε πολύ ψηλά τον πήχη από την αρχή. Υπάρχουν βέβαια κομμάτια της αυθεντικής Chinatown, που δείχνουμε από διάφορους δρόμους (την Αγησιλάου κ.ά.) αλλά το μεγαλύτερο κομμάτι της ταινίας –όπως το εστιατόριο– είναι γυρισμένο σε σκηνικά που φτιάξαμε εμείς και προσπαθήσαμε να τα κάνουμε με ακρίβεια και χωρίς λάθη. Κι επειδή δεν είχαμε πολλά λεφτά στην παραγωγή έπρεπε να εκμηδενίσουμε την πιθανότητα λαθών με πολλή δουλειά, ιδρώτα και προσοχή από την πλευρά μας. Ήμουν τυχερή, όμως, γιατί είχα καταπληκτικούς συνεργάτες.

Σε μια παλιά συνέντευξή σας στον Δημήτρη Μαστρογιαννίτη στην Athens Voice αναφέρεστε στην ιστορία του πατέρα σας και στο πώς πλάθατε, όταν ήσασταν μικρή, διάφορα σενάρια με τη φαντασία σας για την προσμονή της επιστροφής του. (σ.σ. Γεννήθηκε από κύπριους γονείς στη Λυών της Γαλλίας. Ήταν ενός χρόνου όταν έγινε το πραξικόπημα. Ο πατέρας της πήγε να πολεμήσε για να καταλήξει αγνοούμενος, μέχρι που βρέθηκε το πτώμα του σε ομαδικό τάφο). Όταν μπήκε το τραγικό τέλος στη συγκεκριμένη ιστορία, πώς επηρεάστηκε το φαντασιακό της σκέψης σας;
Τότε ακριβώς γεννήθηκε το Chinatown! Ακριβώς όπως το ακούτε. Και δεν το αναφέρω σχεδόν ποτέ αυτό, όταν με ρωτούν για το πώς γεννήθηκε η βασική ιδέα της ταινίας. Αλλά επειδή αναφέρατε τη συγκεκριμένη συνέντευξη, είστε ο πρώτος δημοσιογράφος που του το λέω. Είναι μια προσωπική ιστορία, πολύ καλά κρυμμένη, που με πρόφαση μια άλλη κατάσταση κι ένα διαφορετικό περιβάλλον την επεξεργάστηκε ανάλογα και πήρε αυτή την τελική μορφή. Είναι κάτι σουρεαλιστικό αυτό που μου συνέβη και κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην ταινία. Η αποκάλυψη της αλήθειας για το τι συνέβη στον πατέρα μου, προέκυψε από μια αναζήτηση κι ένα μεγάλο ερωτηματικό. Τα σενάρια που έπλαθα μικρή ως απάντηση σε αυτό το ερωτηματικό, ξαφνικά μια μέρα πήραν σάρκα και οστά. Το παράλογο με το οποίο ήρθα αντιμέτωπη σχεδόν με υποχρέωσε να πάρω τα πράγματα στα χέρια μου και να αρχίσω να γράφω για αυτό μπας και το κατανοήσω καλύτερα. Μαζί με το δυναμικό της γραφής, ήρθε και μια διαδικασία εκτόνωσης που οδήγησε στην απολύτρωση. Δεν ξέρω βέβαια, αν όλα αυτά συνδέονται δημιουργικά με την ταινία αλλά προσπάθησα για το καλύτερο.

Ποια είναι η βασική θεματική του φιλμ;
Ότι η ζωή σε μεγάλο βαθμό είναι παράλογη. Κι ότι η ζωή του καθενός έχει μεγάλα και αρκετά πεδία προς εξερεύνηση. Και ότι το τέλος μιας κατάστασης μπορεί να γίνει το εφαλτήριο μιας άλλης.

Κάπου διάβασα ότι οι άνθρωποι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς που επιλέγουν τη σύγκρουση και σε αυτούς που προτιμούν τη φυγή. Εσείς πού ανήκετε;
Σπάνια επιλέγω τη φυγή. Πρέπει να γίνουν πολύ ακραία τα πράγματα για να την επιλέξω. Μένω εκεί και επιμένω κι ας υπάρχει και σύγκρουση. Προσπαθώ να δώσω μια λύση. Άλλωστε η σύγκρουση μπορεί να αποβεί και θετική. Να μας μάθει πράγματα για τον εαυτό μας για παράδειγμα.

Στην ίδια εκείνη συνέντευξη λέτε ότι οι Κύπριοι έχουν τη φυγή μέσα τους λόγω της αίσθησης ανελευθερίας που τους χαρακτηρίζει…
Ισχύει, αν κι εγώ παρότι Κύπρια, δεν είμαι έτσι.

Οι πόλεις που γνωρίζουμε και μας σημαδεύουν είναι οι άνθρωποι και οι εμπειρίες που ζούμε μέσα σε αυτές ή και κάτι άλλο;
Είναι πολλά. Οι εμπειρίες, οι άνθρωποι που συναναστρεφόμαστε κ.ά. Όμως εγώ πιστεύω ότι οι πόλεις είναι αποτέλεσμα της γεωγραφίας τους. Ο τόπος που δημιουργούνται, οι συνθήκες που τις διαμορφώνουν, τα ιστορικά αίτια. Το περιβάλλον κάθε πόλης είναι διαφορετικό. Είναι πράγματα που με ενδιαφέρουν πάρα πολύ και τα παρατηρώ σε κάθε πόλη που ταξιδεύω. Ο άνθρωπος επηρεάζεται από το περιβάλλον και από τον τρόπο που ζει σε ένα συγκεκριμένο χώρο. Το Λος Άντζελες είναι μια πολύ σκληρή πόλη, σε αντίθεση με την πιο ανθρώπινη Νέα Υόρκη. Ένας βασικός λόγος είναι πως το Λ.Α. είναι μια πόλη χτισμένη για αυτοκίνητα, με μεγάλους, φαρδύς δρόμους κι όχι για ανθρώπους που θα περπατάνε. Σε ένα πρώτο επίπεδο όλη αυτή η συνθήκη εκτός από ψυχρή και δύσκολη, είναι σαφώς και πιο απάνθρωπη. Ενώ αν βρεθείς στη Νέα Υόρκη, θες να περπατάς ασταμάτητα και να ανακαλύπτεις συνεχώς νέα πράγματα και μέρη. Όλη αυτή η συνθήκη είναι σαφέστατο ότι όχι απλώς επηρεάζει, αλλά διαμορφώνει τους ανθρώπους στην καθημερινότητά τους. Έτσι δεν είναι;

Δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω μαζί σας 1.000%. Ποια άλλα μέρη σάς έχουν εντυπωσιάσει ή επηρεάσει;
Η έρημος Σινά και η Ουρουγουάη, όπου παίχτηκε σε ένα φεστιβάλ του 1996 η πρώτη μου ταινία «Δρόμοι και πορτοκάλια». Ξέρετε, έχουμε πολλά κοινά με τους Ουρουγουανούς. Και το θέμα των αγνοουμένων, που πραγματεύεται η ταινία εκείνη, προφανώς τους άγγιξε γιατί έχουν παρόμοια προβλήματα. Το Μοντεβιδέο είναι ένα μαγικό μέρος για μένα. Λάτρεψα την κουλτούρα, τους ανθρώπους, τον τρόπο που ζουν. Μάλιστα επηρεάστηκα τόσο πολύ που η δεύτερη ταινία μου («Bar», 2001) είναι γυρισμένη εκεί.