Άκραμ Καν: «Τα παιδιά μου με διδάσκουν πώς πρέπει να ζούμε»

«Πάντα μου άρεσε η ιστορία του “Βιβλίου της ζούγκλας”, καθώς έδινε τρία μεγάλα μαθήματα ζωής τα οποία κουβαλάω μέσα μου διαρκώς: ότι υφίστανται κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ των ειδών, ότι μια δεσμευτική αλληλεξάρτηση διέπει τη σχέση μεταξύ των ανθρώπων, των ζώων και της φύσης και, επίσης, το πόσο σημαντική είναι η έννοια της οικογένειας και η ανάγκη μας να ανήκουμε κάπου».

Με τέτοιες συνισταμένες πορεύεται ο Άκραμ Καν στο νέο ραντεβού που μας δίνει στην Αθήνα. Μάτια ζωηρά που λάμπουν, φιγούρα μικρόσωμη που εκπέμπει κίνηση ακόμα κι όταν απλά κάθεται, ο διάσημος χορογράφος βρίσκεται απέναντί μας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και μας συστήνει το «Jungle Book Reimagined». Μια παράσταση για όλη την οικογένεια, ήδη sold out, η παραγωγή που θα συναντήσει το κοινό στις 14 και 15 Ιουνίου, αποτελεί τη δική του ερμηνεία στο διάσημο έργο του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ.

Από παιδί είχε ανοιχτούς λογαριασμούς με την ιστορία του Μόγλη, τον οποίο ερμήνευσε σε μια χορευτική περφόρμανς στα δέκα του χρόνια κερδίζοντας την προσοχή του περίφημου μουσικού Ράβι Σανκάρ. Στην δική του παράσταση, όμως, ο κοσμαγάπητος ήρωας είναι ένα προσφυγόπουλο, εγκλωβισμένο σ’ έναν κόσμο κατεστραμμένο από τις συνέπειες της περιβαλλοντικής κρίσης. «Η τέχνη, για μένα, είναι ένας τρόπος να συνδέσω τις αόρατες κουκκίδες που είναι διάσπαρτες στην καθημερινότητά μας. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Ήθελα να καταδυθώ στους μύθους του σήμερα και στις παιδικές ιστορίες του αύριο. Έτσι, αποφάσισα να πάρω μια γνώριμη ιστορία και να την ξαναφανταστώ μέσα από το φακό των παιδιών μας, που είναι οι αφηγητές του μέλλοντος» διευκρινίζει.

Αντιλαμβάνεται την κλιματική κρίση και ως κρίση πολιτισμού και αποκαλύπτει ότι και ο ίδιος καλλιτεχνικά βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής, χωρίς ωστόσο να το βλέπει ως κάτι κακό απαραίτητα. «Νιώθω ότι αυτό το είδος αλλαγής, που οδηγεί στη μεταμόρφωση, είναι ναι, πάντα προκλητικό, αλλά και μια ευκαιρία που πρέπει να εκμεταλλευτούμε ώστε να αλλάξει το ζήτημα προς τη σωστή κατεύθυνση για να έχουμε μέλλον. Όμως, πρώτα πρέπει να αλλάξουμε εμείς. Και η αλλαγή συμβαίνει όταν η συνεπής και επίμονη επίγνωση συναντά τη συζήτηση και τη δράση. Πιστεύω ότι οι τέχνες και ο πολιτισμός μπορούν να συμβάλλουν σ’ αυτή την αλλαγή».

Jungle Book reimagined: Ο Μόγλης κορίτσι και η γυναικεία ματιά του Άκραμ Καν

Σ’ αυτή τη συζήτηση λόγο είχε και η οκτάχρονη τότε κόρη του Άκραμ Καν, που στη διάρκεια μιας διαδικτυακής σύσκεψης που είχε με τους συνεργάτες του την περίοδο του εγκλεισμού έθεσε το ερώτημα: «Γιατί να είναι ο Μόγλη αγόρι;». Έχοντας μάθει να βλέπει τον κόσμο μέσα από την οπτική της μητέρας του –που από μικρό τον έτρεχε να μαθαίνει κατάκ και να χορεύει σε ινδικά φεστιβάλ–, η απόφαση ο πρωταγωνιστικός χαρακτήρας να είναι κορίτσι φάνταζε απόλυτα συμβατή. «Η μητέρα μου ήταν μια “εσωστρεφής” φεμινίστρια. Βοηθούσε γυναίκες με καταγωγή από το Μπαγκλαντές στο Λονδίνο να βγουν στην κοινωνία και να εργαστούν, ενώ στην κοινότητα επικρατούσε η αντίληψη ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να δουλεύουν. Όταν ήμουν παιδί, κάθε μέρα για δύο ώρες μοιραζόταν μαζί μου μύθους από παραδόσεις του κόσμου – την ινδουιστική, την χριστιανική, την ιουδαϊκή, την ισλαμική, την ελληνική, ακόμα και ιστορίες από την Αφρική και την Κίνα. Μόνο που μου τις διηγήθηκε από την πλευρά των γυναικών. Έτσι όταν ξανάκουγα στο πανεπιστήμιο αυτές τις ιστορίες, ερχόμουν σε αντιπαράθεση με τους περισσότερους ανθρώπους και αναρωτιόμουν αν η μητέρα μου μού έλεγε ψέματα».

Και στον τρόπο δουλειάς του, όμως, δηλώνει ότι δεν ενστερνίζεται στην πατριαρχική λογική. «Με τους συνεργάτες μου είμαστε ίσοι. Αν δεν ήξερες πώς μοιάζουμε, δεν θα καταλάβαινες ποιος σκηνοθετεί την παράσταση. Τον πρώτο ενάμισι χρόνο κεντρίζω την ομάδα με προτάσεις και συζητούμε γιατί χρειάζομαι να ακούσω τις δικές τους εκδοχές».

Ο Άκραμ Καν, το Jungle Book Reimagined και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της τέχνης

Το δαιμόνιο βλαστάρι του –που φαίνεται ότι δεν αφήνει τίποτα να πέσει κάτω–, προκάλεσε τον Καν να επανεξετάσει ακόμα και τη διαδικασία και τις συνήθειές του. Γιατί πόσο συμβατό με τις «ιδεολογικές» προθέσεις του θα μπορούσε να είναι ένα πρότζεκτ με τέτοια θεματική στην διαδρομή του ανά τον κόσμο –μεταφέροντας π.χ. ένα τεράστιο σκηνικό; Πώς, δηλαδή, δημιουργείς μια βιώσιμη παραγωγή που εξαρτάται από τις περιοδείες;

«Είμαστε νομάδες, ταξιδιώτες. Όταν σταματάς την κίνηση των ανθρώπων, ξεκινά ο θάνατος, του νου και της ψυχής. Η ανταλλαγή, η συνεργασία είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανθρώπινη ψυχή. Οπότε προσπαθώ να βρω μια ισορροπία ανάμεσα στο τι τρέφει την ψυχή και στο τι κρατά ζωντανή την Γη. Συζητώντας για πώς θα προχωρήσουμε στο μέλλον, μια από τις ιδέες που έχουμε είναι φυσικά η κινηματογραφική παρουσίαση των παραστάσεών μας. Όμως το ψηφιακό δεν είναι το ίδιο με το ζωντανό θέαμα που απευθύνεται στις πέντε αισθήσεις. Σκεφτόμαστε, λοιπόν, όλο και περισσότερο στο μέλλον να κάνουμε site specific δουλειά. Να δημιουργούμε το έργο σε μια συγκεκριμένη χώρα και να μένει εκεί. Και να έχουμε ερμηνευτές σε άλλα μέρη του κόσμου που θα παρουσιάζουν στην χώρα τους το ίδιο έργο».

Το Jungle Βook reimagined του Άκραμ Καν είναι ένα dancical

Όταν ανοίξει, πάντως, η αυλαία στην αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη του Μεγάρου, οι δώδεκα χορευτές της παράστασης θα κινούνται μέσα σε ένα ιδιαίτερο χειροποίητο animation, σαν παιδική ζωγραφιά, που υπογράφουν οι Yeast Culture –μια λύση προσανατολισμένη και στη διαχείριση του μεγέθους του σκηνικού. «Η γλώσσα με την οποία επικοινωνεί η νεότερη γενιά δεν έχει να κάνει με τις λέξεις, είναι οπτική, οπότε επενδύω περισσότερο σ’ αυτό. Όμως παρατηρώ ότι αυτή η γενιά έχει χάσει την τέχνη του ακούειν και της ενσυναίσθησης, που συμβαίνει επειδή ακούς. Τα παιδιά μου κάνουν ότι με ακούν. Στην ουσία περιμένουν να σταματήσω να μιλάω γιατί έχουν κάτι να πουν. Μας λείπει η σιωπή και η ηρεμία. Όμως η δημιουργικότητα ξεκινά κάποιες φορές από τη… βαρεμάρα. Τα παιδιά μου χρειάζονται το ipad. Πώς θα γίνουν δημιουργικά, όμως, αν τους δίνεις τα πάντα;».

Καρπός μιας ευρύτερης δημιουργικής συνομιλίας, το «Jungle Book Revisited» χορεύει στους ρυθμούς της βραβευμένης συνθέτριας Jocelyn Pook και μιλά το κείμενο του Tariq Jordan. Γιατί, ναι, σ’ αυτή την παράσταση ο Άκραμ Καν αποφάσισε να δουλέψει με σενάριο, όπως σε ένα θεατρικό. Ένα κείμενο ρυθμικό, που «γίνεται η μουσική για το έργο και η μουσική γίνεται το σενάριο γιατί επιτρέπει στην συναισθηματική πρόθεση να καθοδηγήσει το έργο». Ο ίδιος το χαρακτηρίζει ως dancical επειδή διηγούνται την ιστορία μέσα από τον χορό. Ωστόσο χωρίς διάθεση να την… πασπαλίσουν με ζάχαρη. «Είναι σημαντικό να μην δημιουργήσω ένα θέαμα α λα Ντίσνει. Η δική μας Μόγλη είναι ένα προσφυγόπουλο που διασχίζει θάλασσες. Οι γονείς μου έζησαν τον πόλεμο αλλά για χρόνια κρύβαμε το σκοτάδι κάτω από το χαλί. Οπότε είναι πολύ σημαντικό η μουσική, το ανιμέσιον, τα πάντα στην παράσταση να αντικατοπτρίζουν και την σκοτεινή πλευρά της ανθρωπότητας γιατί τα παιδιά νιώθουν τι συμβαίνει, αλλά δεν καταλαβαίνουν τη συνθετότητα της κατάστασης, την πολιτική. Είναι πολύ έξυπνα και δεν μπορείς να τα ξεγελάσεις. Συνδέονται με τα έργα με ένα οργανικό τρόπο γιατί δεν χρησιμοποιούν το μυαλό αλλά το ένστικτό τους».

Μια ιστορία φιλίας και επιβίωσης, ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, εκεί που για τον διακεκριμένο Βρετανό δημιουργό υπάρχει η τέχνη, το νέο σκηνικό εγχείρημά του ταξιδεύει στα μέρη μας σε παραγωγή της Αττικής Πολιτιστικής Εταιρείας και σε συνεργασία με το Alpha Mission Delos του World Human Forum. «Επαναπροσέγγισα το Βιβλίο της ζούγκλας γιατί ήθελα να επανορθώσω τις ιστορίες του παρελθόντος μας και για να δώσω τη δυνατότητα της αλλαγής και της ελπίδας στα σημερινά παιδιά, τα οποία έχουν εξαιρετικές ιδέες και μπορούν να μας βοηθήσουν να τις μεταμορφώσουμε σε κάτι θετικό. Πρέπει να τους επιτρέψουμε να μας πάνε μπροστά. Τα παιδιά μου με διδάσκουν πώς πρέπει να ζούμε σε αυτόν τον κόσμο».

INFO:
Jungle Book Revisited
Akram Khan Company
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
14 & 15 Ιουνίου στις 21:00