Η γυναίκα που αποφάσισε να μάθει στο διεθνές κοινό το τσάμικο

Στον διεθνή τύπο, στην κατηγορία με τα πολιτιστικά, υπάρχουν κάποια κομμάτια που έχουν περιέργως πολλά ελληνικά ονόματα. Τα οποία με δυσκολία ξεχωρίζεις ανάμεσα στις διθυραμβικές κριτικές για τη μουσική, τον χορό, τα κουστούμια, το θέαμα. Ο Guardian, η Telegraph δηλώνουν ενθουσιασμένοι με το «The Thread», το ίδιο και το κοινό τους. Λίγο αργότερα, η Επίδαυρος κατάμεστη, θα υποκλιθεί μπροστά στο μεγαλείο του εντελώς διαφορετικού τρόπου προσέγγισης της ελληνικής παράδοσης σε ένα συναρπαστικό blend με τον σύγχρονο πολιτισμό. 

Στο γραφείο της κυρίας Γεωργίας Ηλιοπούλου οι αφίσες από παραστάσεις που αποτελούν παραγωγές της, έχουν κατακτήσει τους τοίχους. Χορός, μουσική, παιδική παράσταση, όλα είναι γύρω μας και μας ακούν, ενώ μιλάμε για την πρώτη παραγωγή που αποφάσισε να τρέξει η ίδια από την αρχή μέχρι το τέλος. 

Το «The Thread» ως ιδέα
«Όλοι οι ξένοι φίλοι μου, οι καλλιτέχνες που καλούσα στην Ελλάδα, διάφοροι συνεργάτες, μου έλεγαν “εντάξει, είστε μια χώρα με τεράστια ιστορία αλλά καλλιτεχνικά σήμερα γιατί δεν σας βλέπουμε πουθενά;”. Κάπως έτσι αποφάσισα να φτιάξω αυτή την παράσταση, απευθυνόμενη κυρίως στον διεθνή πολίτη και όχι μόνο στον Έλληνα. Και σύμφωνα με αυτόν τον θεατή, ο οποίος δεν θα έχει απαραίτητα σχέση ή επαφή με την κουλτούρα ή την ιστορία μας, σκέφτηκα ότι η παράσταση που πάω να κάνω θα πρέπει να μην είναι βασισμένη στην ελληνική γλώσσα». Ανοίγει μια παρένθεση με τα δάχτυλα και βάζει μέσα το εξής: «Έχω παρατηρήσει παρακολουθώντας θεατρικές παραστάσεις στο εξωτερικό ότι οι υπέρτιτλοι αποσπούν την προσοχή σε τέτοιο βαθμό που χάνεις την ουσία της δράσης στη σκηνή». 

Κάπως έτσι, ήρθε ο χορός. «Είναι μια μορφή τέχνης η οποία εμπεριέχει τη μουσική και η κίνηση είναι μια παγκόσμια γλώσσα που όλοι κατανοούν».

Και το «νήμα» αρχίζει να μαζεύεται. Η ιδέα της Γεωργίας Ηλιοπούλου αρχίζει να παίρνει σάρκα, οστά, πιστούς και φανατικούς υποστηρικτές.

Μάζεμα πρώτο: Ο χορογράφος.
«Χορογράφους έχουμε πολλούς και σημαντικούς. Όταν άρχισα να ψάχνω, όμως, συνειδητοποίησα ότι την εποχή εκείνη δεν υπήρχε μεγάλη διάθεση ενασχόλησης με την παράδοση. Έτσι σκέφτηκα ότι χρειάζομαι έναν χορογράφο ο οποίος, πρώτον, δεν θα είναι προκατειλημμένος ως προς το παραδοσιακό και, δεύτερον, θα έχει σχέση με τη διεθνή χορευτική γλώσσα».

Τον Russell Maliphant τον γνώρισε από τη Σιλβί Γκιγιέμ. «Είναι ένας άνθρωπος πολύ εσωστρεφής και πολύ επιμελής, επομένως είχα το εχέγγυο ότι θα ασχοληθεί με τη δική μας παράδοση». Έτσι, λοιπόν, τον Ιανουάριο του 2016, κατά τη διάρκεια μιας εξόδου για φαγητό στο Λονδίνο τού το προτείνει. Και εκείνος δέχεται αμέσως.

Αγαπημένο σημείο στην παράσταση. «Το σόλο τσάμικο που έφτιαξε ο Russell για τον χορευτή Αναστάση Καραχανίδη. Στο κομμάτι αυτό βλέπουμε πώς ο σύγχρονος χορογράφος συνέλαβε τον τσάμικο και τον απέδωσε με το δικό του τρόπο».
 
Μάζεμα δεύτερο: Ο συνθέτης.
«Μια μέρα, περπατώντας στον δρόμο σκέφτηκα τον Βαγγέλη (σ.σ. Παπαθανασίου) και συγκεκριμένα τη μουσική του στην τελετή στο Παναθηναϊκό Στάδιο». Τον καλεί στο τηλέφωνο και εκείνος στο άκουσμα της πρότασης μένει αμίλητος. «Αυτό είναι ένα όνειρο που θέλω να κάνω εδώ και τριάντα χρόνια» της απαντά και μπαίνει και εκείνος στην ομάδα.

Από τον Μάρτιο του 2016 μέχρι τον Μάιο του 2017 κάθε δεύτερο Σαββατοκύριακο στο σπίτι του Βαγγέλη Παπαθανασίου στο Παρίσι θα προστίθενται συντελεστές. Μία από αυτούς θα είναι και η σχεδιάστρια Μαίρη Κατράντζου που θα επιμεληθεί τα κουστούμια και ο Michael Hulls που θα ασχοληθεί με τον ειδικά σχεδιασμένο φωτισμό. «Η μουσική του Βαγγέλη είναι διαφορετική από αυτό που ξέρουμε, στο Παρίσι ταξίδεψαν αρκετοί σολίστες για να συνεργαστούν μαζί του κατά τη διαδικασία της σύνθεσης. Ο σεβασμός του για την παραδοσιακή μουσική τον έκανε σε πολλά κομμάτια να λειτουργεί απλώς ως μουσικό χαλί για να καθίσει πάνω η λύρα ή η γκάιντα. Ο Russell αντίστοιχα συνεργάστηκε με δύο δασκάλους παραδοσιακών χορών, την Ελένη Σπαθιά και τον Τάκη Καραχάλιο, και έκανε μαζί τους την έρευνα που χρειαζόταν μέχρι να βουτήξει βαθιά σε αυτούς». 

Μάζεμα τρίτο: Οι χορευτές.
«Τον Ιούνιο του 2017 κάναμε οντισιόν για να βρούμε τους χορευτές. Καταλήξαμε σε 18, οι 12 εκ των οποίων ήταν σύγχρονου χορού και οι 6 παραδοσιακού». Για να είναι σίγουρη ότι οι χορευτές θέλουν να συνεργαστούν με μια προσωπικότητα όπως ο Russell, η Γεωργία Ηλιοπούλου αξιοποίησε τα χρόνια εμπειρίας της και διοργάνωσε ένα masterclass του χορογράφου, ώστε να δει πρώτα τους επαγγελματίες που ενδιαφέρονταν να συνεργαστούν με τον χορογράφο. Οι περισσότεροι χορευτές προέκυψαν από το εν λόγω σεμινάριο.

Χορευτές σύγχρονου Vs παραδοσιακού χορού: Η μάχη στις πρόβες. «Μας πήρε περίπου έξι μήνες μέχρι να φύγουν οι εντάσεις μεταξύ των χορευτών που δημιουργούνταν λόγω διαφορετικής νοοτροπίας και τεχνικής. Οι σύγχρονοι είναι πιο “ελεύθεροι” κινησιολογικά, χρησιμοποιούν διαφορετικό μυϊκό σύστημα ενώ από την άλλη οι παραδοσιακοί έχουν συνηθίσει να φορούν βαριά και πολύπλοκα κουστούμια, μπότες και στιβάνια. Μας πήρε πολύ χρόνο μέχρι να εντάξουμε τους μεν στους δε και να τους κάνουμε να επικοινωνήσουν και να συνεργαστούν».

Μάζεμα τέταρτο: Το όνομα.
«Μου είχε κολλήσει στο κεφάλι το “Αριάδνη”. Οι παραδοσιακοί χοροί είναι η απόδειξη της συνέχειας του ελληνικού πολιτισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο μίτος της Αριάδνης ουσιαστικά είναι που βοηθάει τον Θησέα να βγει μέσα από τον λαβύρινθο και να ενταχθεί ξανά στη ζωή. Το “νήμα” ενώνει το χτες με το σήμερα, αλλά και οι περιοχές όλης της Ελλάδας ενώνονται με ένα αόρατο νήμα και περιγράφουν σε 90 λεπτά την ιστορία αυτού του τόπου. Το νήμα ενώνει πολιτισμούς, αλλά και κάτι άλλο ακόμα: Το νήμα ενώνει τον άνθρωπο με το σύμπαν. Το νήμα είναι ο τροφοδότης συμπαντικής θεϊκής ενέργειας.

Με αυτή την παράσταση θέλουμε να πούμε στον σύγχρονο άνθρωπο “Βγείτε από τον λαβύρινθο. Βρείτε το νήμα που θα σας βγάλει ξανά στη δράση και στη ζωή”».

Και εγένετο το «The Thread».
«Είναι μια παράσταση που μυρίζει Ελλάδα και ταυτόχρονα δεν είναι folk. Είναι μια παράσταση σύγχρονου χορού, μια καινούργια πρόταση που λέει ότι πατώντας στο παρελθόν φτιάχνουμε το σήμερα ώστε να μπορέσουμε να χτίσουμε το αύριο».

Σαν ένα μικρό wikipedia - σχόλιο να πούμε κάπου εδώ ότι η παραγωγή έχει ήδη κερδίσει διθυραμβικές κριτικές στην παγκόσμια πρεμιέρα της στο Λονδίνο, τον περασμένο Μάρτιο, έχει ενθουσιάσει το απαιτητικό κοινό της Επιδαύρου και τώρα έρχεται στο Μέγαρο (21-24 Νοεμβρίου και 3-4-6-7-8 Δεκεμβρίου) για να ακούσει και το αθηναϊκό χειροκρότημα.

Όταν η Γεωργία Ηλιοπούλου αποφάσισε να ασχοληθεί με την εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό. «Από το 1993 αποφάσισα ότι θέλω να στηρίξω Έλληνες καλλιτέχνες στο εξωτερικό. Το έκανα για πάρα πολλά χρόνια. Ωστόσο οι Έλληνες καλλιτέχνες δεν είναι όλοι ούτε της συνέπειας ούτε της συνέχειας, κουράζονται ή περιμένουν ότι μια τέτοια προσπάθεια μπορεί να ευοδωθεί σε ένα χρόνο. Αν το παρατάς στην πρώτη στροφή θα σε παρατήσει και αυτό. Από την άλλη δεν είμαστε μια χώρα που έχει χαράξει μια πολιτική γραμμή πάνω στον πολιτισμό και στηρίζει τέτοιες προσπάθειες ανοίγοντας δρόμους. Άρα ό,τι κάνουμε θα πρέπει να το κάνουμε μόνοι μας. Σε αυτή, λοιπόν, την προσπάθεια πολλοί εγκατέλειψαν και αυτό το θεώρησα ως μερική αποτυχία».

«Είναι πολύ μεγάλος ο αγώνας μου 30 χρόνια τώρα στην αγορά να κάνω παραγωγή υψηλού επιπέδου εκδηλώσεων στο θέατρο, στον χορό, στη μουσική. Και δεν ήταν εύκολο. Δεν υπάρχει τομέας στη μουσική που να μην έχω ασχοληθεί. Και στο παιδικό θέαμα και στο θέατρο δρόμου. Στόχος μου πάντοτε είναι μέσα από την παράσταση να περνάει μια αισθητική, να υπάρχει ένα σημείο “εκπαίδευσης” αλλά και ψυχαγωγίας. Η τέχνη είναι εκεί για να μας κάνει να ξεχνάμε την άθλια καθημερινότητα που μπορεί να ζούμε και να νιώθουμε καλύτεροι άνθρωποι. Αυτή την περίοδο που διανύουμε έχουμε ανάγκη την ανάταση ψυχής ίσως λίγο παραπάνω και αυτή η παράσταση σε αφήνει με μια αίσθηση χαράς».

Το χαμένο νήμα στην εξαγωγή ελληνικού πολιτισμού.
Έπειτα σκέφτηκε ότι ίσως αυτό θα έπρεπε να γίνει θεσμικά για να πετύχει. «Όταν βρέθηκα το 2004 στον Οργανισμό Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού είπα “τι ωραία, πλέον θα μπορούμε να κάνουμε κάτι για τη χώρα” και, όντως, εκείνη την περίοδο έκανα πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για την Ελλάδα. Δημιούργησα το πρώτο Arts Market το οποίο παρόλο που συγκέντρωσε εξαιρετικούς καλλιτέχνες από τη μία πλευρά, αλλά και πολλούς σπουδαίους καλλιτεχνικούς διευθυντές από τον κόσμο ολόκληρο, έτσι ώστε να ξεκινήσει ένας πραγματικός διάλογος, με την αποχώρησή μου από τον Οργανισμό η προσπάθεια έπεσε στο κενό».

«Είναι κρίμα όμως γιατί έχουμε πολύ καλή πρώτη ύλη στον πολιτισμό, αλλά δεν έχουμε κανάλι επικοινωνίας. Για να συμβεί αυτό πρέπει να γίνει μέλημα της πολιτείας και όχι κάποιων μεμονωμένων ανθρώπων. Το “The Thread” είναι μια παράσταση που εκπροσωπεί απόλυτα το πνεύμα και το ήθος της ελληνικής φιλοσοφίας και τρία χρόνια τώρα αγωνίζομαι σχεδόν μόνη μου. Οι φίλοι μου είναι οι μόνοι που με στηρίζουν. Πέντε δέκα άνθρωποι μόνοι τους δεν γίνεται να φέρουν αποτέλεσμα. Χρειάζονται συμπράξεις. Δεν έχουμε παράδοση στη σύμπραξη της πολιτείας με την ιδιωτική πρωτοβουλία. Ας δούμε όμως το παράδειγμα τόσων άλλων χωρών. Ποτέ δεν λειτουργούν τα πράγματα χωρίς συνέργειες. Κανένας δεν μπορεί να επωμιστεί από μόνος του μια τόσο μεγάλη προσπάθεια. Στο “The Thread” π.χ. είμαστε μια ομάδα συνολικά 26 ατόμων, μόνο αυτός ο αριθμός πέρα από τον μισθό των χορευτών και των τεχνικών είναι ένα μεγάλο μπάτζετ για μεσαία και μικρά θέατρα του εξωτερικού. Δεν θα έπρεπε να έχουμε κάποια στήριξη για να κάνουμε 1.000 παραστάσεις αντί 50 ή 100;»

Μια απορία.
«Πόσα εκατομμύρια ξοδεύει κάθε χρόνο το Υπουργείο Τουρισμού για να προβάλει τη χώρα διεθνώς μέσα από δίκτυα και φόρα; Κερδίσαμε όμως μέσα από αυτό ως χώρα. Πέτυχε η προσπάθεια γιατί υπάρχει συνέχεια και συνέπεια προς αυτή την κατεύθυνση, χρόνια τώρα. Ο Πολιτισμός γιατί να μην μπορεί να το κάνει; Όταν μάλιστα έχουμε τόσο πολλά έτοιμα πράγματα να ταξιδέψουμε ανά τον πλανήτη; Άσε που και για τον τουρισμό αυτόν καθ’ εαυτόν ο πολιτισμός είναι ένα επιπλέον εργαλείο προβολής της ίδιας της χώρας».

Και μια ατάκα για κλείσιμο.
«Η πολιτιστική διπλωματία είναι ουσιαστική για μια εξωστρεφή πολιτική μιας χώρας. Είναι ο ήπιος τρόπος να επικοινωνήσουν οι λαοί και να γνωριστούν ώστε να φτάσουν στην αλληλοκατανόηση. Η τέχνη είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο επικοινωνίας».