Οι Μούσες της Κυψέλης: Ένα κύτταρο πολιτισμού αναδεικνύει εκ νέου την περιοχή

Οι τέχνες και τα γράμματα είχαν από αρχαιοτάτων χρόνων σπουδαίο ρόλο στη ζωή των ανθρώπων. Η αρχαία ελληνική μυθολογία μιλά για τις Μούσες, τις θηλυκές θεότητες – προστάτιδες των τεχνών και των επιστημών – σύμβολα έμπνευσης, γνώσης και πνευματικής καλλιέργειας. Κατοικούσαν σε ιερούς τόπους, κοντά στον Δία και τον Απόλλωνα, σε ένα περιβάλλον γεμάτο μουσική, αρμονία και ομορφιά. Στις μέρες μας οι Μούσες δεν υπάρχουν πια, το όνομά τους όμως εξακολουθεί να συνδέεται άρρηκτα με την τέχνη και τη δύναμή της να προσφέρει παρηγοριά, ευεξία και νόημα στη ζωή. Υπό αυτή την έννοια, το όνομα «Μούσες» μοιάζει απολύτως εύστοχο για τον νέο πολιτιστικό χώρο που δημιουργήθηκε στην Κυψέλη και άνοιξε πρόσφατα τις πόρτες του στο φιλότεχνο κοινό και στους δημιουργούς.

Σε μια γειτονιά που υπήρξε για δεκαετίες πυρήνας της αστικής Αθήνας – τόπος κατοίκησης, συνύπαρξης και πολιτισμικής ώσμωσης – η Κυψέλη μοιάζει σήμερα να ανακαλύπτει εκ νέου τη δημιουργική της ταυτότητα.

Σε ένα ήσυχο στενάκι, κοντά στη Δημοτική Αγορά, στον αριθμό 11 της οδού Σποργίλου, μια κομψή διώροφη μονοκατοικία του ’30 – χαρακτηριστικό δείγμα του αθηναϊκού μοντερνισμού – αποκτά ξανά ζωή. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σπίτια της εποχής που διασώθηκαν ανάμεσα στις ογκώδεις πολυκατοικίες της περιοχής, με ιδιαίτερη αξία λόγω του μικρού του μεγέθους και της ασύμμετρης, πρωτότυπης όψης του. Από την κατασκευή του έως πρόσφατα, το κτίριο δεν είχε υποστεί καμία επέμβαση, διατηρώντας αναλλοίωτο τον χαρακτήρα του, τόσο στις όψεις όσο και στους εσωτερικούς χώρους.

Ο ζωγράφος και αγιογράφος Γιώργος Κόρδης, δημιουργός του εγχειρήματος, ακολουθώντας τη φιλοσοφία που εφάρμοσε και στο Μετς, αγόρασε και διέσωσε ακόμη ένα κτίριο του Μεσοπολέμου. Η ανακαίνιση, που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά τα τελευταία τέσσερα χρόνια μετά την απόκτησή του από την εταιρεία CINNABAR, έγινε υπό την επίβλεψη της αρχιτέκτονος Ευδοξίας Ξανθοπούλου. Όλοι οι συντελεστές διαχειρίστηκαν το κτίριο με διακριτικότητα, βαθύ σεβασμό στην αρχιτεκτονική του και δημιουργική διάθεση, ως έναν ζωντανό διάλογο του παλαιού με το νέο. Το αποτέλεσμα είναι ένα αρχιτεκτονικό και καλλιτεχνικό έργο σε αδιάσπαστη ενότητα.

Παράλληλα, οι «Μούσες» δεν σχεδιάστηκαν αποκλειστικά ως εκθεσιακός χώρος. Ο δεύτερος όροφος του κτιρίου διατηρεί τον οικιακό του χαρακτήρα, με δύο κρεβατοκάμαρες, καθώς ο χώρος προορίζεται να λειτουργήσει και ως art residency, φιλοξενώντας καλλιτέχνες που θα ζουν και θα δημιουργούν μέσα στο ίδιο το κτίριο, σε άμεση σχέση με τη γειτονιά και τον ρυθμό της πόλης.

Το αρχικό κέλυφος και η ποιότητά του όχι μόνο διατηρήθηκαν, αλλά εμπλουτίστηκαν με σύγχρονα στοιχεία, απαραίτητα για τη λειτουργική και χρηστική του διάσταση. Ζωγραφισμένες επιφάνειες, ανάγλυφες συνθέσεις, χειροποίητα κεραμικά πλακίδια και προσεκτικές επιλογές υλικών και χρωμάτων συνδιαμορφώνουν έναν χώρο όπου το κτίριο αποκτά χαρακτήρα έργου τέχνης και το έργο τέχνης δομική υπόσταση.

Περιπλανώμενος κανείς στους ορόφους, στις βεράντες αλλά και στον υπόσκαφο χώρο με τις πέτρινες τοιχοποιίες – ένα ανεξάρτητο διαμέρισμα που οδηγεί σε έναν υπέροχο ακάλυπτο, πίσω αυλή – νιώθει έντονα το άρωμα της δεκαετίας του ’30 και τα art deco στοιχεία. Οι λεπτομέρειες, η κομψότητα και η αισθητική αρτιότητα εντυπωσιάζουν, ενώ το κτίριο αντιμετωπίζεται ως ένας ζωντανός οργανισμός που συνεχίζει την πορεία του στον χρόνο. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι τα διαμερίσματα των γύρω πολυκατοικιών με θέα σε αυτό το μικρό στολίδι είναι πράγματι προνομιούχα.

Οι «Μούσες» εγκαινιάστηκαν με δύο εκθέσεις που συνομιλούν ουσιαστικά τόσο με τον χώρο όσο και με την ευρύτερη γειτονιά της Κυψέλης. Η πρώτη είναι η έκθεση φωτογραφίας του Νίκου Βατόπουλου με γενικό τίτλο «Η πόλη ως ποίηση». Οι φωτογραφίες αποτελούν μέρος της μακρόχρονης καταγραφής του καλλιτέχνη στις συνοικίες της Αθήνας και συνθέτουν μια ενιαία αφήγηση για την ιστορία της κατοίκησης και τα σπαράγματα μιας ελάσσονος, χαμηλόφωνης πόλης. Όψεις, θραύσματα, σκιές και παρουσίες μιας Αθήνας σε απόσυρση γίνονται πηγές στοχασμού για το τότε, το τώρα και το αύριο. Η έκθεση συνομιλεί ιδανικά με τον εσωτερικό κόσμο της αποκατεστημένης κατοικίας του Μεσοπολέμου, συνδέοντας τον δεύτερο κύκλο ζωής της με τις βαθύτερες συνηχήσεις της αστικής Αθήνας του 20ού και του 21ου αιώνα.

Παράλληλα, εγκαινιάστηκε η έκθεση μονοτυπιών του Γιώργου Κόρδη με τίτλο «Τυχαία συναντάς την ομορφιά», με επιμέλεια και διοργάνωση της Αιμιλίας Κουγιά. Πρόκειται για έργα που γεννήθηκαν την περίοδο του μεγάλου εγκλεισμού, ως μια ανάγκη διαφυγής και εσωτερικής ελευθερίας. Μέσα από την τεχνική της μονοτυπίας, ο καλλιτέχνης αφέθηκε στην τυχαιότητα του αποτελέσματος, ανακαλύπτοντας απροσδόκητες μορφές, πρόσωπα και τοπία. Η διαδικασία αυτή, όπως ο ίδιος σημειώνει, μοιάζει με τη ζωή: τα καλύτερά της συμβαίνουν όταν αφεθείς στα κύματά της. Ένα μέρος αυτών των «παιγνίων» παρουσιάζεται στην υπόσκαφη γκαλερί των «Μουσών», εγκαινιάζοντας έναν ακόμη ζωντανό πυρήνα δημιουργίας μέσα στον χώρο.

Τη λειτουργία και το όραμα των «Μουσών» στηρίζει μια μικρή αλλά ουσιαστική ομάδα: ο Ιωάννης Παπαδόπουλος, γενικός διαχειριστής της Cinnabar IKE, η Αιμιλία Κουγιά, υπεύθυνη για τα πολιτιστικά δρώμενα, και η Ελεονώρα Αγγέλου, υπεύθυνη για τον χώρο και την εύρυθμη λειτουργία του.

Οι «Μούσες» δεν είναι απλώς ένας ακόμη εκθεσιακός χώρος. Αποτελούν μια πρόταση για το πώς ένα σπίτι του αθηναϊκού Μεσοπολέμου μπορεί να μετατραπεί σε εφαλτήριο πολιτισμού, πολυφωνίας και δημιουργικής συνύπαρξης. Ένα μικρό αλλά πολύτιμο κύτταρο πολιτισμού που ενισχύει την προσδοκία ότι η Κυψέλη μπορεί – και αξίζει – να αναδειχθεί σε έναν ζωντανό πυρήνα τέχνης και πνευματικής ζωής της σύγχρονης Αθήνας.