Φανέρωσέ μου τι κρύβεις κάτω από τη μάσκα που φοράς, όπως άδει κι ο Γιάννης Αγγελάκας. Γιατί αυτό κάνει στην τελευταία της έκθεση η γνωστή Αθηναία εικαστικός: καταδύεται στον θρυμματισμένο κόσμο του διαδικτύου και δομεί μια εικονοκλαστική αφήγηση-εγκατάσταση, όπου χρήστες με πανοπλίες και έντεχνες εμφυτεύσεις «προσωπικότητας» δομούν έναν ψηφιακό κόσμο-οπτικό πολιτισμό, όπου είναι αδύνατον να διακρίνεις το «αληθινό είναι» από το «να εγώ εδώ φαίνεσθαι».
Πρόσωπα που συνθέτουν δίκτυα, δίκτυα που συνθέτουν πρόσωπα, προσωπογραφίες-προσωπεία και πορτρέτα των χρηστών του διαδικτύου. Αληθινά ή fake, αποτυπωμένα τρισδιάστατα σε ακουαρέλες που συνομολογούν και συνθέτουν μια εγκατάσταση. Ένα πλέγμα, μια αυτοψία αυτής της No man’s land, μα και την ίδια στιγμή, λόγω της δημοφιλίας και της εμπλοκής της με τη ζωή των ανθρώπων αυτής της τόσο συγκεκριμένης «χώρας». Που άλλοι άνθρωποι έχουν ταυτότητα/originality προς κοινή θέα και άλλοι μέσω φαντασιακών δανείων και προεπισκόπηση ανομολόγητων επιθυμιών συνθέτουν ιδανικούς εαυτούς/avatar και πορεύονται. Στη νέα της έκθεση, «Αυτόπτες», η Ελεάννα Μαρτίνου αντλεί τις «προσωπογραφίες» της από τη Βίβλο της κοινωνικής δικτύωσης, εκεί όπου το διαπροσωπικό ως σχέση, φιλία και ατομικότητα, αποκτά διαστάσεις κοινότητας και υπερεμβέλειας, καθώς τα μηνύματα εκπέμπονται σε παγκόσμια ροή. Η τελετουργία της υπερσύνδεσης προσομοιάζει με τη Σπηλιά του Πλάτωνα, οι σκιές, η πραγματικότητα, τα είδωλα των ανθρώπων και η απεικόνισή τους με συνθήκη θέασης α λα Ρολάν Μπαρτ: υπάρχουμε υπό το βλέμμα των άλλων, προανάγγειλε κάποτε. Μόνο που τα statements είναι για να ανατρέπονται και να υποσκάπτονται, ειδικά στον κόσμο του fb, όπου εγώ, εσύ, οι άλλοι, εμείς, εκείνοι και το σύμπαν όλο χτίζουμε φαντασιακές ταυτότητες φορώντας μάσκες καμουφλάζ: Υπάρχεις, αν δεν είσαι κάποιος άλλος; Αυτοαναφορική, μιας και η ίδια είτε για τις ανάγκες της καλλιτεχνικής πράξης, είτε για προσωπική απόλαυση, αποτελεί χρήστρια του μέσου, η Μαρτίνου είναι ένας γνήσιος eyewitness αλλά και Ob-server! Κοιτάχτηκε καθώς κοίταζε, επιτέλεσε ως κάθε λεπτολόγος παρατηρητής την τέχνη του profiler, μιας και εξερεύνησε πάμπολλα προφίλ χρηστών, προκειμένου να απεικονίσει τον ρυθμό, το συναίσθημα, το υγιές κίνητρο της επικοινωνίας ή τα ταπεινά ένστικτα του «να εγώ εδώ», όπως γράφουν οι Facebookers, στέλνοντας σκηνοθετημένα μηνύματα to whom it may concern. Και της ζητήσαμε να μας κάνει ένα επεξηγηματικό ερωτοαπαντητικό «ποστάκι» για τη νέα της δουλειά, έτσι για να χρησιμοποιήσουμε και την ψηφιακή καθομιλουμένη!
Στο προφίλ σου στο fb βλέπω μια πραγματική φωτογραφία σου: είσαι εσύ. Όχι όμως και στα προφίλ των κοινών μας φίλων - είναι πολλοί εκείνοι που διαλέγουν μια μάσκα. Γιατί, μιας και νομίζω πως κι εσύ αναρωτιέσαι, κάποιοι άνθρωποι, επιθυμούν αυτού του είδους την «ταυτότητα»; Ας την αποκαλέσω fake, υπό την έννοια πως προβάλλεται κάτι «δανεικό» στον τρόπο με τον οποίο διάλεξαν να «επικοινωνούν». Η μάσκα έχει αποτελέσει αφορμή για μελέτη τόσο στο παρελθόν όσο και σήμερα. Για έναν ζωγράφο, το fake στοιχείο ή μια αινιγματική ταυτότητα, είναι μια άλλη όψη της πραγματικότητας. Στον κόσμο της φαντασίας, κάθε ψέμα, όταν επικοινωνείται με τρόπο μαγικό, αποκτά εικαστικό ενδιαφέρον.
Η διάδραση μεταξύ των χρηστών αγγίζει πλέον μια παρανοϊκής φύσης εκπομπή μηνυμάτων, καταργώντας τα σύνορα αλλά και τα όρια ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη. Είμαστε τα πάντα, όμως μέσα από αυτή την υπερσύνδεση, πώς ερμηνεύει ένας καλλιτέχνης, με ψυχογραφικούς όρους δηλαδή αυτή τη νέα γεωγραφία της επικοινωνίας; Τα όρια είναι η λέξη κλειδί. Η εμμονή για υπέρβαση ορίων λειτουργεί ως κίνητρο. Προϋπόθεση για ύπαρξη ορίων παραμένει η δομή. Η επικοινωνία μεταξύ χρηστών μπορεί να αποβεί πολύ δημιουργική, όταν υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης μεταξύ ατόμων με κοινά ενδιαφέροντα, ανεξάρτητα από τη χώρα διαμονής. Δεν είναι λίγοι πλέον οι φίλοι που μένουν σε άλλες χώρες. Το κέντρο δεν υπάρχει πια με όρους γεωγραφίας, αλλά μόνο ως στοίχημα: να κοιτάζει δηλαδή κάποιος όχι προς τα έξω, αλλά μόνο προς τα μέσα, προς το δικό του κέντρο. Και το διαδίκτυο ως μέσο μας δίνει δυνατότητες γνώσης και επικοινωνίας που στο παρελθόν ήταν αδιανόητες.
Θλίψη χύμα, ή αδιόρατη, γραμμές που συνθλίβονται-λιώνουν, μια ρευστή δηλαδή συναισθηματική κατάσταση στα όρια της σύγχυσης, του φόβου ή της απόγνωσης, διακρίνω στους «ήρωες» της εγκατάστασής σου. Λάθος; Η απεικόνιση γραμμών έχει στόχο την επικοινωνία μια ενέργειας. Όταν ένα έργο είναι επιτυχημένο, προκαλεί κάποια συναισθήματα, ανοιχτά στην ερμηνεία τους. Δεν υπάρχει λάθος, παρά μόνο ως δικαίωμα. Η ανάγκη να αποδεχόμαστε τα λάθη μας είναι σε μεγάλο βαθμό κινητήριος δύναμη δημιουργικότητας.
Αν χρησιμοποιούσα τον όρο-ταμπέλα για τη νέα σου έκθεση, αυτόν του εξπρεσιονισμού, θα ήμουν άστοχος; Σίγουρα ο εξπρεσιονισμός είναι ένα από τα κινήματα στην ιστορία της τέχνης που με ενδιαφέρουν. Η απεικόνιση του συναισθήματος καλείται σήμερα να συμβαίνει με έναν τρόπο που να αφορά τη σύγχρονη εποχή. Το συναίσθημα στην ενήλικη ζωή επικοινωνείται αφού πρώτα οργανωθεί σε λογική. Το κέντρο παραμένει ο εγκέφαλος. Όπως υπάρχουν οι λέξεις για να επικοινωνούν οι άνθρωποι τις ιδέες τους, έτσι υπάρχει η εικαστική γλώσσα ώστε το σώμα ως σύνολο με κέντρο τον εγκέφαλο να έχει τον πρώτο λόγο, οργανώνοντας τα πάντα σε ισορροπία.
Γιατί η παλέτα σου εμμένει στα άσπρα, τα μαύρα, τα κεραμιδί, την ώχρα και το μπλε, όταν εκεί στην Φεϊσμπουκολάνδη οι χρήστες/μάσκες διακονούν τις χρωματικές εκρήξεις και τις τέρμα επεξεργασμένα φωτοβόλες εικόνες-βοή; Η επιλογή της παλέτας έγινε σύμφωνα με την αίσθησή μου. Μελετώντας και παρατηρώντας ψηφιδωτά και φρέσκο της Πομπηίας, συμπέρανα πως το αποτέλεσμα είναι πιο πλούσιο όταν τα μέσα είναι φτωχά, όχι το ανάποδο. Κάθε χρώμα μεταφράζεται σε ήχο. Όταν ακούγονται πολλές φωνές ταυτοχρόνως, η σιωπή μπορεί να γίνει εκκωφαντική.
Αποφεύγεις επίσης τις ευθείες. Όλα είναι τόσο τεθλασμένα στις γραμμές σου, τόσο χαοτικώς μυθοπλαστικά, γιατί; Δουλεύω με όλο μου το σώμα, απεικονίζοντας την κίνηση και τον ρυθμό. Είναι κι αυτός ένας τρόπος επικοινωνίας, όχι υποδεέστερος από τη χρήση του λόγου. Η εικαστική γλώσσα έχει σε μεγάλο βαθμό την αυτονομία της.
Το μήνυμα του «Αυτόπτη» ποιο ακριβώς είναι, Ελεάννα; Που υποθέτω πως είναι και το πλαίσιο κατανόησης για τον μη εξοικειωμένο ρέκτη των συναισθημάτων-ερωτημάτων που θέτεις. Στον συγκεκριμένο κύκλο δουλειάς, βασική ιδέα είναι η ευρύτερη έννοια του προσώπου που ονομάζεται προσωπικότητα. Κάθε δίκτυο δημιουργεί ρυθμό, ισορροπώντας ανάμεσα στο κενό και το γεμάτο. Το πρώτο δίκτυο ως εικόνα, υπάρχει στη δομή των εγκεφαλικών κυττάρων μας. Κάθε πρόσωπο εμφανίζεται μέσω της ακουαρέλας σαν ένα ίχνος δικτύου. Σαν εικόνα της πρωταρχικής δομής της φύσης που καταλήγει στο network. Σαν ένα αόρατο νήμα που συνδέει τους ανθρώπους, την εποχή της εύκολης διαδικτυακής επικοινωνίας. Όπως η δομή του εσωτερικού του εγκεφάλου, χωρίς όμως να καταφέρνει πάντα να οργανώνει σε λογική το συναίσθημα, παρά μόνο με στιγμιαίες αντιδράσεις.
10°
